Europejski Trybunał Praw Człowieka oceni, czy prezydent Duda złamał prawo

Europejski Trybunał Praw Człowieka poinformował polskie władze, że rozpatrzy skargi ośmiu sędziów rekomendowanych w 2016 i 2017 roku przez legalną Krajową Radę Sądownictwa na wysokie stanowiska sędziowskie, w tym do Sądu Najwyższego, a którym Prezydent Andrzej Duda, bez podania powodów, odmówił nominacji.

Chodzi o nominacje sędziów do Sądu Najwyższego, Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, Sądu Okręgowego i Wojskowego Sądu Okręgowego.

Prezydent zwlekał z wydaniem decyzji w tych sprawach aż do grudnia 2021 roku. Decyzje wydał bez uzasadnienia.

Polski rząd ma czas do 29 marca, żeby przedstawić swoje stanowisko. Skarżących reprezentuje Komitet Obrony Sprawiedliwości KOS.

W ETPCz jest ponad 100 spraw, które dotyczą niezawisłości sędziowskiej i działania systemu wymiaru sprawiedliwości w Polsce.

Skargi na naruszenie prawa do sądu, prawa do środka odwoławczego i naruszenie dobrego imienia

„Stara” Krajowa Rada Sądownictwa, wybrana na zgodnych z konstytucją zasadach, rekomendowała:

• prof. Aleksandra Kappesa i prof. Wojciech Kocota oraz sędziów sądów apelacyjnych Janusza Kaspryszyna i Małgorzatę Polańską-Farion do Sądu Najwyższego;
• sędziego Grzegorza Borkowskiego do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego;
• sędziów Agnieszkę Łukaszuk, Grzegorza Miśkiewicza i Tomasza Wojciechowskiego do Sądu Apelacyjnego;
• sędziów Krzysztofa Ptasiewicza i Piotr Raczkowskiego do Sądu Okręgowego;
• sędziego Rafała Buchajczuka do Wojskowego Sądu Okręgowego.

Dziesięcioro z powyższych rekomendowanych przez KRS zaskarżyło do ETPCz postanowienia Prezydenta RP o odmowie powołania ich na stanowiska sędziowskie. Postanowienia datowane na 27 grudnia 2021 opublikowano 10 stycznia 2022 roku.

1 czerwca 2022 roku ETPCz poinformował polskie władze, że rozpatrzy sprawy skargi profesorów prawa – prof. Wojciecha Kocota z Uniwersytetu Warszawskiego i prof. Aleksandra Kappesa z Uniwersytetu Łódzkiego.

Teraz ETPCz poinformował, że rozpatrzy w ramach jednej sprawy skargi 8 sędziów. Dotyczą one takiego samego stanu faktycznego i skarżący stawiają w nich te same zarzuty naruszenia Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Skarżący zarzucają, że naruszono ich prawa chronione przez artykuł 6 Konwencji (prawo do rzetelnego procesu sądowego) i artykuł 13 Konwencji (prawo do skutecznego środka odwoławczego), ponieważ nie mogli odwołać się od decyzji Prezydenta.

Zarzucają też naruszenie Artykułu 8 Konwencji (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego), argumentując, że długotrwałe milczenie Prezydenta RP wobec rekomendacji KRS co do ich nominacji oraz postanowienie o odmowie ich powołania wydane przez Prezydenta naruszyły ich dobre imię.

ETPCz przyznaje rację polskim sędziom

Trybunał sukcesywnie – i priorytetowo – orzeka w sprawach dotyczących systemowych zmian w sądownictwie po 2015 roku, w tym w licznych sprawach wnoszonych przez sędziów.

We wszystkich wydanych do tej pory wyrokach przyznał rację skarżącym sędziom i orzekał, że polskie władze naruszyły przepisy Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Orzekał też o przyznaniu skarżących odszkodowań w wysokości kilkudziesięciu tysięcy euro. W OKO.press pisaliśmy o tych orzeczeniach:

• Wyrok ETPCz z 29 czerwca 2021 roku w sprawach sędziów Brody i Bojary
• Wyrok ETPCz z 8 listopada 2021 roku w sprawach sędziów Dolińskiej-Ficek i Ozimka;
• Wyrok ETPCz z 15 marca 2022 roku w sprawie sędziego Grzędy
• Wyrok ETPCz z dnia 16 czerwca 2022 roku w sprawie sędziego Żurka
• Wyrok ETPCz z 6 października 2022 roku w sprawie sędziego Juszczyszyna.

Wyroki dotyczyły przedterminowego zakończenia kadencji osób zasiadających w starej Krajowej Radzie Sądownictwa (sprawa sędziów Jana Grzędy i Waldemara Żurka), przedterminowego przerwania kadencji wiceprezesów Sądu Okręgowego w Kielcach (sprawy sędziów Mariusza Brody i Aliny Bojary), orzekania w sprawie sędziów przez Izbę Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych w Sądzie Najwyższym (sprawa sędziów Moniki Dolińskiej-Ficek i Artura Ozimka), zawieszeniu sędziego przez Izbę Dyscyplinarną (sprawa sędziego Pawła Juszczyszyna).

Ponadto ETPCz wydał też szereg zabezpieczeń w sprawach wniesionych przez sędziów. Obligują one polskie władze do wstrzymania działania, które według skarżących narusza ich prawa chronione przez Europejską Konwencję Praw Człowieka, do wydania orzeczenia przez Trybunał. ETPCz wydał (w kilku przypadkach kilkakrotnie) postanowienia o zabezpieczeniu w sprawach sędziów:

• Włodzimierza Wróbla;
• Marzanny Piekarskiej-Drążek;
• Adama Synkiewicza, Agnieszki Niklas-Bibik, Joanny Hetnarowicz-Sikory;
• Anny Głowackiej;
• Andrzeja Stępki;
• Tomasza Zawiślaka;
• Piotra Raczkowskiej, Aleksandry Janas, Andrzeja Sterkowicza;
• Waldemara Żurka;
• Ewy Leszczyńskiej-Furtak i Ewy Gregajtys.

Skargi, które czekają na rozpatrzenie

Na rozpatrzenie przez Trybunał czekają między innymi:

• skargi dotyczące odmowy powołania sędziów przez prezydenta Kaczyńskiego i prezydenta Dudę, wniesione przez sędzię Joannę Sobczyńską (nr 62765/14) i innych sędziów (nr 62769/14, 62772/14, 11708/18);
• trzy skargi sędziego Igora Tulei dotyczące uchylenia mu immunitetu przez Izbę Dyscyplinarną, postępowań dyscyplinarnych i odmowy dopuszczenia go do pracy;
• skargi sędziów na zawieszenie przez Izbę Dyscyplinarną w Sądzie Najwyższym, złożone przez sędziów Macieja Ferka (nr 22591/22), Piotra Gąciarka (nr 27444/22), Macieja Rutkowicza (nr 18380/22), Krzysztofa Chmielewskiego (nr 323017/22);
• skargi sędziów na zawieszenie przez Ministra Sprawiedliwości złożone przez sędziów Adama Synkiewicza, Martę Pilśnik, Agnieszkę Niklas-Bibik, Marzannę Piekarską-Drążek, Joannę Hetnarowicz-Sikorę, Annę Głowacką.
• skargi sędziów na nękanie za wydawane orzeczenia i obronę praworządności, złożone przez sędziego Waldemara Żurka, Łukasza Bilińskiego, Piotra Gąciarka, Agnieszkę Niklas-Bibik, Macieja Czajkę, Beatę Morawiec, Wojciecha Maczugę, Katarzynę Wierzbicką, Annę Ptaszek, Pawła Juszczyszyna, Ewę Leszczyńską-Furtak, Ewę Gregajtys.