Pod Sejmem kilkaset osób protestowało przeciwko „Lex węgiel”. Do pierwszego czytania projektu nie doszło

Specustawa PiS - nowelizacja prawa geologicznego i górniczego - ma ułatwić powstanie m.in. kopalni odkrywkowej węgla brunatnego w Złoczewie, mającej dostarczać węgiel do Elektrowni Bełchatów.

Według jej pomysłodawców „wychodzi naprzeciw postulatom przedsiębiorców zajmujących się wydobywaniem węgla kamiennego lub węgla brunatnego ze złóż". Z procesu wydawania decyzji o powstaniu nowej kopalni miały zostać wyłączone gminy oraz mieszkańcy. Wydobycie byłoby możliwe nawet wtedy, kiedy nie zostało ujęte w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

Co więcej, nowela przewidywała lokalizowanie nowych kopalni, zanim zostanie sprawdzone jej potencjalne oddziaływanie na środowisko. „To jest naszym zdaniem niezgodne z prawem unijnym” – mówił w rozmowie z OKO.press radca prawny Miłosz Jakubowski z Fundacji Frank Bold.

Pierwsze czytanie poselskiego projektu zostało zaplanowane na powyborczy poniedziałek. Stąd również data protestu organizacji ekologicznych i mieszkańców miejsc zagrożonych nowymi kopalniami.

„Ta propozycja zmian to karygodny i nieprzemyślany krok PiS” – mówi Jakub Gogolewski z Fundacji „Rozwój TAK – Odkrywki NIE” (RT-ON). „To nie tylko zagrożenie dla samorządności w Polsce, ale także dla rolników. A to właśnie oni mieli być priorytetem dla Prawa i Sprawiedliwości” - zauważa.

Tuż przed rozpoczęciem protestu sejmowa komisja Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa wykreśliła pierwsze czytanie projektu z agendy. Oficjalnym powodem jest niestawienie się na obradach posłanki-sprawozdawczyni Anny Paluch.

Kilkaset osób przeciwko kopalniom

Pod Sejmem protestowali zarówno przedstawiciele organizacji ekologicznych, w tym Extinction Rebellion i Strajku dla Ziemi, ale także samorządowcy z terenów, na których mogłyby powstać nowe kopalnie.

Do Warszawy przyjechali również przedsiębiorcy, członkowie Izby Rolniczej i mieszkańcy województw śląskiego, dolnośląskiego, wielopolskiego, kujawsko-pomorskiego, lubelskiego oraz lubuskiego.

Całą akcję zorganizowały Fundacja „RT-ON”, Pracownia na Rzecz Wszystkich Istot i Stowarzyszenie Ekologiczne Eko-Przyjezierze. „Kto rządzi Polską? Lobby węglowe czy obywatele?”, „Węgiel zostawcie pod ziemią”, „Polska bez węgla” – transparenty z takimi napisami można było zobaczyć na Wiejskiej.

Organizatorzy szacują, że w proteście mogło wziąć udział nawet 400 osób.

„Wystarczy przeznaczyć te pieniądze na OZE w Wielkopolsce i Kujawach. To nam wystarczy! Oczekujemy, by nam umożliwiono produkcję zdrowej żywności i czystej energii” – mówił do zgromadzonych radny z gminy Babiak (woj. wielkopolskie), Szymon Siemiński.

Alicja Zdzichiewicz ze Stowarzyszenia Zielony Imielin podkreślała: „Nie wszyscy na Śląsku chcą kopać węgiel, Śląsk nie jest cały czarny, pomóżcie nam! Nie zgadzamy się na ustawę, która zamknie nam usta!”.

Wtórował jej Przewodniczący Rady Miasta Rybnika, Wojciech Kiljańczyk: „Protestujemy przeciwko odbieraniu nam prawa do przestrzeni. Mamy już dwie kopalnie i chcemy transformacji sprawiedliwej”.

„Nie możemy być pewni, że pomysł nie wróci”

„Zbudowaliśmy mocny sojusz przeciwko budowie nowych kopalni z różnymi instytucjami i organizacjami. To jest wartość dodana całej akcji protestacyjnej” – komentuje Jakub Gogolewski z „RT-ON”.

Jego zdaniem wykreślenie czytania specustawy węglowej z agendy może napawać optymizmem. „Ale jest to optymizm ostrożny. Musimy przekonać się, czy czytanie nie odbędzie się podczas posiedzenia plenarnego – ostatniego w tej kadencji” – tłumaczy.

„Nigdy jeszcze nie było tak, żeby stary Sejm próbował wprowadzać nowe prawo na dzień po wyborach. To jest prawo robione na skróty. A jak się je robi na skróty, to ono nie może być dobre” – zaznacza Józef Drzazgowski ze Stowarzyszenia Eko-Przyjezierze. „Cieszymy się, że ustawa zniknęła z posiedzenia, ale to nie powinno uśpić naszej czujności. Nie możemy być pewni, że pomysł nie wróci w kolejnej kadencji” – mówi aktywista.

Nieoficjalnie mówi się, że nacisk społeczny mógł mieć wpływ na usunięcie specustawy węglowej z porządku obrad. Kiedy tylko treść projektu została podana do publicznej wiadomości, mieszkańcy terenów, na których znajdują się złoża, zaczęli pisać petycje do premiera Mateusza Morawieckiego z prośbą o zablokowanie noweli.

Na jego biurko trafił też list od organizacji ekologicznych. „To wadliwe prawo, które pogłębia uzależnienie od węgla” – pisali aktywiści m.in. WWF i Greenpeace.

Głos zabrał także Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar. W liście do Marszałek Sejmu Elżbiety Witek napisał: „Wdrożenie w życie przedstawionych niniejszym projektem zmian w ustawie (…) może doprowadzić do nieproporcjonalnej ingerencji ustawodawcy w chronione konstytucyjnie prawo własności przysługujące obywatelom, a także naruszać zasadę samodzielności gminy”.

„Kiedy 15 lat temu zacząłem działać przeciwko odkrywkom w Wielkopolsce i Kujawach, powtarzano mi, że węgiel to polskie dobro narodowe” – mówi Józef Drzazgowski i dodaje: „Teraz coraz więcej osób rozumie, że węgiel nie jest żadnym dobrem. Jest paliwem przeszłości”.