W tym tygodniu Sejm zajmie się dwoma obywatelskimi inicjatywami ustawodawczymi. Pierwszy wprowadza całkowity zakaz aborcji, drugi dopuszcza stosowanie jej do 12. tygodnia ciąży. Robert Mazurek w RMF FM zapytał europosła PiS, czy projekty będą dla jego partii kłopotliwe.
Na pewno nie będzie tak, jak to było za czasów rządów koalicji PO-PSL, gdy projekty obywatelskie były tam odrzucane w pierwszym czytaniu i wędrowały "pubel, pubel" - do śmietnika, do kosza.
półprawda. Półprawda. Za PO-PSL w pierwszym czytaniu do kosza trafiło 7 z 27 projektów
Wyrzucanie koalicji PO-PSL, że ignorowała obywateli było jednym z oręży PiS i Pawła Kukiza w ostatnich kampaniach wyborczych. Kukiz zdobył popularność między innymi dzięki akcji zmieleni.pl: był to protest przeciwko odrzuceniu wniosku o przeprowadzenie referendum w sprawie wprowadzenia jednomandatowych okręgów wyborczych. Poważne traktowanie głosu obywateli obiecywał PiS w programie z 2014 r.:
„W szczególności całkowicie wyeliminujemy możliwość odrzucania obywatelskich projektów ustaw w pierwszym czytaniu, z której zwykła skwapliwie korzystać większość sejmowa tworzona przez PO-PSL, w czym wyraża się jej brak szacunku dla demokracji.”
Autorzy programu PiS mieli do pewnego stopnia rację. Trochę racji ma też europoseł Czarnecki. Koalicja PO-PSL odrzucała obywatelskie projekty ustaw w pierwszym czytaniu – w jednej czwartej przypadków. Nie można więc powiedzieć, że było to regułą.
Prawo zobowiązuje marszałka Sejmu do skierowania pod obrady projektu ustawy, o ile podpisało się pod nim co najmniej sto tysięcy osób. Za I i II kadencji rządów PO-PSL (2010–2015 r.) pod obrady Sejmu trafiło 27 takich obywatelskich inicjatyw, z czego w pierwszym czytaniu posłowie odrzucili 7. Były to:
- ustawa wprowadzająca całkowity zakaz aborcji,
- nowelizacja kodeksu wyborczego m.in. znosząca możliwość głosowania korespondencyjnego,
- ustawa przywracająca obowiązek szkolny od siódmego roku życia,
- nowelizacja kodeksu karnego wprowadzająca kary za propagowanie lub pochwalanie zachowań seksualnych u dzieci poniżej 15. roku życia,
- ustawa ustanawiająca niedzielę dniem wolnym od pracy,
- nowelizacja ustawy o oświacie zwiększająca liczbę godzin historii,
- ustawa podwyższająca ulgę na przejazdy transportem publicznym dla uczniów i studentów.
W jednym przypadku I czytanie projektu ustawy nie zostało dokończone (dotyczył uboju rytualnego). W pozostałych 19 przypadkach obywatelskie projekty przechodziły przynajmniej dwa czytania. Trzy z tych ustaw ostatecznie podpisał prezydent.
-
Wszystkie obywatelskie projekty ustaw w Sejmie za rządów PO-PSL
- Obywatelski projekt ustawy o zawodzie fizjoterapeuty
skierowany do II czytania, 26 października 2015 r. podpisany przez prezydenta;
- Obywatelski projekt ustawy o ustanowieniu 17 października Dniem Sprzedaży Bezpośredniej
skierowany do II czytania;
- Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz niektórych innych ustaw (wprowadzający całkowity zakaz aborcji).
odrzucony w I czytaniu;
- Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy oraz niektórych innych ustaw (m.in. znoszący głosowanie korespondencyjne i wprowadzający przezroczyste urny)
odrzucony w I czytaniu;
- Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (przywracający obowiązek szkolnego od 7 r.ż.)
odrzucony w I czytaniu;
- Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw
skierowany do II czytania. 2 kwietnia 2015 r. prezydent podpisał ustawę;
- Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym oraz niektórych innych ustaw
skierowany do II czytania;
8.. Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku – Kodeks karny (wprowadzający kary za propagowanie lub pochwalanie zachowań seksualnej u dzieci poniżej 15. roku życia)
odrzucony w I czytaniu;
- Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie zwierząt (dot. wprowadzenia uboju rytualnego)
nie dokończone I czytanie;
- Obywatelski projekt ustawy „WOLNA NIEDZIELA” o zmianie ustawy – Kodeks pracy
odrzucony w I czytaniu;
- Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych oraz ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty (dot. m.in. zwrotu kosztów leków refundowanych o ile w ciągu roku sięgnęły 3-krotności pensji minimalnej).
skierowany do II czytania;
- Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (dot. zakazu aborcji z powodu nieodwracalnego upośledzenia płodu)
odrzucony w I czytaniu;
- Obywatelski projekt ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych
skierowany do II czytania, 18 grudnia 2013 r. prezydent podpisał ustawę;
- Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty (dot. zwiększenia godzin nauczania historii)
odrzucony w I czytaniu;
- Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego
skierowany do II czytania;
- Obywatelski projekt ustawy o okręgach sądowych sądów powszechnych oraz o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych
skierowany do II czytania, nieuchwalona po wecie prezydenta 26 czerwca 2013 r.;
- Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę
skierowany do II czytania;
- Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty i ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (dot. m.in. powrotu do obowiązku szkolnego od 7. roku życia);
skierowany do II czytania;
- Obywatelski projekt ustawy o ochronie zwierząt (dot. m.in. zakazu nieuzasadnionego zabijania zwierząt)
skierowany do II czytania;
- Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych
skierowany do II czytania;
- Obywatelski projekt ustawy o zachowaniu przez Państwo Polskie większościowego pakietu akcji Grupy Lotos S.A
skierowany do II czytania;
- Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie przyrody (dot. parków narodowych)
skierowany do II czytania;
- Obywatelski projekt ustawy o powrocie do Rzeczypospolitej Polskiej osób pochodzenia polskiego deportowanych i zesłanych przez władze Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich
skierowany do II czytania;
- Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (m.in. zmieniający definicję przedszkola publicznego)
skierowany do II czytania;
- Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (dot. zmniejszenia „janosikowego”)
skierowany do II czytania;
- Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o uprawnieniach do bezpłatnych i ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego (podwyższający ulgę dla uczniów i studentów do 49 proc.)
odrzucony w I czytaniu;
- Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dot. m.in. umożliwienia przejścia na emeryturę kobietom po 35 latach pracy, a mężczyznom po 40 latach)
skierowany do II czytania
Sejm obecnej kadencji ma pod tym względem znacznie lepsze wyniki. Trafiło do niego dwanaście obywatelskich projektów ustaw, m.in. o wyrównaniu emerytur dla służb mundurowych, o przywróceniu deputatu węglowego pracownikom kopalń czy o możliwości przejścia na emeryturę po 40 latach pracy. Jak dotąd wszystkie zostały skierowane do II czytania. W przypadku nowelizacji ustawy o systemie oświaty, wprowadzającej zakaz finansowania nauki religii z funduszy publicznych 4 posłów PiS było przeciw. Za głosowali tylko posłowie PO, Nowoczesnej i Kukiz’15. Projekt przeszedł dzięki temu, że 229 posłów PiS wstrzymało się od głosu. Proces legislacyjny zakończył się tylko w przypadku ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, bo wycofał ją wnioskodawca, czyli Komitet Obrony Demokracji.
PiS jak na razie wywiązuje się więc z obietnicy rozpatrywania obywatelskich projektów przynajmniej w dwóch czytaniach. Nie jest to jednak jedyny wskaźnik mierzący stopień udziału obywateli w stanowieniu prawa. Dużo ważniejszym jest np. przeprowadzanie konsultacji publicznych nad projektami ustaw. Pod tym względem rząd PiS drastycznie obniżył standardy. Jak wykazał raport Fundacji Batorego, w obecnej kadencji aż ¾ projektów ustaw były projektami poselskimi (choć de facto przygotowywał je rząd), co zwalniało je z obowiązku konsultowania i oceny skutków.
