Rząd zapowiada 500 plus i zasiłki rodzinne dla uchodźców z Ukrainy. Jakie są jeszcze potrzeby?

Rząd przy pomocy specustawy umożliwi ukraińskim uchodźcom w Polsce korzystanie z programu 500 plus i innych świadczeń – ogłosiła 1 marca ministra rodziny i polityki społecznej Marlena Maląg. "Obywatele Ukrainy, kiedy mają pełne prawo dostępu do rynku pracy, są na podstawie obowiązujących już przepisów […] mają prawo do tego wsparcia w zakresie świadczeń rodzinnych" – mówiła podczas konferencji prasowej.

Od teraz samo przekroczenie granicy będzie już warunkiem wystarczającym:

"Ta osoba - takie są założenia - która przekroczyła granicę od 24 lutego, będzie miała tzw. pieczątkę, która uprawia do legalnego pobytu w Polsce i ta osoba będzie miała prawo wtedy także do korzystania ze świadczeń".

Komisja Europejska zapowiada przecież ułatwienia w procedurach azylowych, a także wsparcie równomiernego podziału uchodźców między państwami UE.

Niemniej, to właśnie do Polski przyjeżdża najwięcej uchodźców z Ukrainy spośród krajów graniczących – ponad połowa spośród wszystkich uchodźców ukraińskich. Najnowsze dane mówią już o 700 tys. To my wśród krajów granicznych (poza Białorusią i Rosją) mamy najdłuższą granicę z Ukrainą, a w Polsce wielu Ukraińców ma rodzinę lub wcześniejsze doświadczenie pobytu.

Ale nie każdy.

Jakie świadczenia?

Zwrócić uwagę trzeba na fakt, że większość osób z Ukrainy przyjeżdżających w tej chwili do Polski to kobiety z dziećmi oraz osoby w wieku poprodukcyjnym. Duża część kobiet, które zdecydują się tu zostać, nie będzie miała nawet możliwości podjęcia pracy (ze względu na potrzebę opieki nad dziećmi), bądź też nie podejmie jej w pełnym wymiarze. Świadczenia socjalne będą zatem kluczowe w zapewnieniu przybyłym podstawowych życiowych warunków.

„W pierwszej kolejności zapewniamy im zakwaterowanie i wyżywienie, następnie oferujemy programy pomocowe” – mówił podczas konferencji wiceminister Szwed.

Co będzie dla Ukraińców i Ukrainek dostępne?

• 500 plus,
• rodzinny kapitał opiekuńczy,
• zasiłek rodzinny.

Najniższym świadczeniem jest zasiłek rodzinny, który, w zależności od wieku dziecka, wynosi od 95 do 135 zł miesięcznie i przysługuje tylko tym rodzinom, w których dochód w przeliczeniu na osobę nie przekracza 674 zł (lub 764 zł, gdy w rodzinie jest dziecko z niepełnosprawnością).

Do zasiłku rodzinnego istnieje szereg dodatków, to m.in.:

• jednorazowy dodatek z tytułu urodzenia dziecka w wysokości 1000 złotych,
• dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka w wysokości 193,00 zł miesięcznie na dziecko, nie więcej niż 386,00 zł na wszystkie dzieci.

Rodzinny kapitał opiekuńczy to nowe świadczenie, część Polskiego Ładu. 12 tys. złotych na drugie i kolejne dziecko, które ukończyło 12 miesiąc życia, ale nie skończyło 35. miesiąca, czyli między pierwszym a trzecim rokiem życia. Świadczenie można otrzymać w 12 lub 24 ratach. Wypłaty dla rodzin zaczynają się właśnie teraz. Są jednak wyjątki – w przypadku przyjęcia dziecka na wychowanie pieniądze można otrzymać nawet do 7. roku życia. Jak będzie w przypadku Ukraińców? Tego jeszcze nie wiemy.

Natomiast samo 500 plus i rodzinny kapitał opiekuńczy może dać przykładowej rodzinie z trójką dzieci nawet 3,5 tys. złotych miesięcznie – w przypadku dwóch małych dzieci poniżej 3. roku życia i przyjęciu wyższej raty w rodzinnym kapitale opiekuńczym.

Świadczenia powinny uwzględniać minimum socjalne

„Jest jasne, że uchodźcy w Polsce powinni otrzymać świadczenia pieniężne na dzieci, na utrzymanie oraz na integrację" - mówi OKO.press prof. Ryszard Szarfenberg, badacz z Uniwersytetu Warszawskiego.

"Świadczenia na dzieci (zasiłki rodzinne, 500 plus, RKO) dla uchodźców z Ukrainy są dostępne, o ile przekroczyli granicę w sposób legalny i mają tego potwierdzenie. Zasiłki rodzinne zapewne będą wymagały dokumentów o dochodach, o ile nie zrobimy dla nich wyjątku w tym zakresie. Część zasiłków na dzieci można łączyć bez ograniczeń z zasiłkami z pomocy społecznej. Są też specjalne świadczenia dla uchodźców, którzy podpiszą indywidualny program integracji z powiatowym centrum pomocy rodzinie.

Procedura podpisywania tych programów powinna być obecnie uproszczona. Kwoty w ramach tego programu na utrzymanie i naukę języka są określone w widełkach od 721 zł do 1450 zł. Niemniej NIK w 2014 stwierdził, że "W ocenie NIK funkcjonujący w Polsce system pomocy społecznej dla uchodźców nie zapewnia im należytej integracji ze społeczeństwem, ani nie stwarza warunków dla podjęcia samodzielnego życia".

Po pierwsze uprościć procedury. Po drugie określić poziom świadczeń w sposób uwzględniający minimum socjalne”.

Kryzys uchodźczy okazją do reform

„Uchodźcy z Ukrainy traktowani są inaczej i prawdopodobnie nie będą uzyskiwali statusu uchodźcy. Dopóki nie wiemy, co rząd dla nich zaplanował, trudno cokolwiek powiedzieć” - mówi OKO.press Agnieszka Kosowicz, prezeska Polskiego Forum Migracyjnego. "Jedną z kluczowych obecnie spraw jest jednak to, że z Ukrainy przyjeżdżają do Polski różni ludzie. Także zagraniczni studenci i mieszane małżeństwa. Pakiet praw powinien dotyczyć wszystkich uciekających od wojen, bez względu na narodowość czy rasę".

Prezeska Polskiego Forum Migracyjnego podkreśla, że obecna sytuacja obnaża także dekady zaniedbań w wielu dziedzinach:

• niedofinansowania edukacji,
• zaniedbania edukacji włączającej i wsparcia w szkołach dzieci migrantów,
• braku personelu i niskiego statusu zawodowego pracowników socjalnych,
• braku kompetencji międzykulturowych u urzędników,
• dysfunkcyjnego systemu legalizacji pobytu dla migrantów,
• źle funkcjonującego systemu ochrony zdrowia,
• kryzysu psychiatrii dziecięcej,
• niedofinansowania i niedostatecznej pomocy dla uchodźców i osób ubiegających się o status,
• niedostatecznego systemu mieszkań komunalnych,
• upokarzającej sytuacji osób z niepełnosprawnościami i ich rodzin.

"Oczekuję, że rząd przejrzy na oczy i zacznie zajmować się dbałością o standard życia mieszkańców tego kraju. Im więcej obszarów mamy dobrze poukładanych - tym więcej działa w czasie kryzysu. Póki co - gdzie nie spojrzysz - chaos i łatanie dziur” - podsumowuje Agnieszka Kosowicz.