Biejat mówi o drogim maśle i upraszcza przyczyny na granicy fałszu

Senatorka Lewicy i kandydatka tej formacji na prezydentkę Magdalena Biejat wskazała nam winnego wysokich cen masła. Mówi o tym w 47-sekundowym filmiku umieszczonym w mediach społecznościowych. Można go zobaczyć tutaj:

Przytoczmy też jej wypowiedź w całości:

„Dlaczego masło jest takie drogie? I kto na tym zarabia? Kruche ciasteczka, cebulka na pierogach, smażone dzwonki z karpia. Bez masła nie ma świąt. A dla wielu ludzi masło jest po prostu za drogie. Jak to się stało? Nie są temu winne ani krowy, ani producenci, ani nawet dyskonty”.

Dalej senatorka mówi: „Pozwalało to sprzedać towar z zyskiem, co powodowało dalsze wzrosty cen masła. Efekt? Maślana bańka spekulacyjna. Kto za to zapłaci? Zwykli ludzie. Bułka z masłem to nie może być towar luksusowy. Potrzebujemy ochrony rynków podstawowych produktów spożywczych przed spekulacjami prowadzonymi przez gigantów spekulacyjnych".

Według Biejat przyczyna wysokich cen masła jest jedna: to spekulacja giełdowa. To nieprawda. Przyczyny obecnych cen masła są złożone. Spróbujmy je wytłumaczyć i spojrzeć na to, czym w rzeczywistości są kontrakty futures, o których mówi kandydatka.

Droga kostka

Najpierw cena. O maśle mówimy od niemal dwóch miesięcy, a ceny jednej kostki rzeczywiście są dziś rekordowe. Taki stan może utrzymywać się jeszcze kilka miesięcy. Według danych portalu dlahandlu.pl średnia grudniowa cena dwustugramowej kostki masła według tych danych to 8,75 zł, wobec 6,50 zł w czerwcu i 7,77 zł w listopadzie.

Duże wahania na tym rynku to jednak nic nowego.

Nawet w znacznie spokojniejszych czasach gospodarczych cena masła może gwałtownie wzrosnąć w kilka miesięcy. Tak było na przykład w 2017 roku, gdy między majem a listopadem średnia cena kostki wzrosła z 4,22 zł do 6,68 zł.

Popyt zawsze wysoki

Masło jest specyficznym produktem na rynku. Jest bowiem tak podstawowym elementem życia codziennego dla bardzo wielu ludzi, że wzrost ceny nie wpływa na popyt aż tak znacząco, jak w innych przypadkach. Bardzo duża część z nas jest przyzwyczajona do smarowania chleba masłem, a także do wielu różnych produktów, które z masła korzystają, jak ciastka i wypieki, czy inne rzeczy, które wymieniła senatorka Biejat.

Dlatego, nawet jeśli cena masła w stosunkowo krótkim czasie wzrośnie np. o 50 proc., z 6 zł do 9 zł, nie będzie to automatycznie oznaczało dużego spadku popytu. Wtedy możemy na tę cenę narzekać, jak robimy to od ponad miesiąca, ale ostatecznie poniesiemy ten wydatek ze względu na rolę masła w naszych kuchniach. W większości innych produktów tak duży wzrost ceny byłby nie do zaakceptowania.

Rynek mleka, a w konsekwencji rynek masła, jest dziś globalny. I obserwujemy dziś globalne problemy z popytem na masło. To podbija cenę.

Skąd problemy na rynku

Skąd te problemy się biorą?

Michał Wachowski w subiektywnieofinansach.pl wylicza pięć głównych przyczyn:

• Zmiany klimatyczne – cieplejsze temperatury źle wpływają na krowy, mleka jest mniej, a ich utrzymanie jest droższe.
• Choroby zwierząt – krowy w Europie dotknięte zostały epidemią choroby niebieskiego języka.
• Zmiany podejścia producentów – niska podaż mleka i niskie ceny masła rok temu sprawiły, że producenci produktów mlecznych przeszli na droższe produkty, np. sery.
• Wyższe koszty produkcji – ciągle rosnące koszty energii wpływają na ceny żywności, także masła.
• Globalna niepewność ekonomiczna – Donald Trump zapowiada wysokie taryfy na najróżniejsze produkty, Chiny zmagają się ze spowolnieniem, producenci nie wiedzą, co czeka ich za rok – dwa, trudniej podejmuje się długofalowe decyzje.

Spójrzmy też na tekst z branżowego portalu Polska Rolna z 8 listopada, gdy ceny masła nie były jeszcze czołowym tematem rozmów z rodziną i znajomymi.

„W tym roku europejski rynek mleka zmaga się z wyjątkowo trudnymi warunkami, które wyraźnie ograniczyły jego podaż” – czytamy – „Susza, która miała miejsce w poprzednich miesiącach, znacząco odbiła się na produkcji – mniej paszy i trudniejsze warunki dla hodowli ograniczyły wydajność krów, a konsekwencje tego są odczuwalne do dziś. Produkcja mleka spadła, co bezpośrednio wpływa na mniejszą dostępność surowca dla przetwórców”.

Artykuł również wspomina o chorobie niebieskiego języka, a także o wyższych kosztach produkcji związanych z kryzysem energetycznym.

Kontrakty terminowe

Mamy też akapit zatytułowany „Spekulacyjne zachowania na rynku". Ale opisuje on inne zjawisko, niż to, o którym mówi Magdalena Biejat.

Według autora mieliśmy do czynienia z następującą sytuacją: odbiorcy masła widząc rosnące ceny, wstrzymywali się od zakupu, stawiając na to, że ceny zaczną niedługo spadać. Tak się jednak nie działo. Cena dalej rosła, a ci, którzy odkładali zakupy, musieli je w końcu przeprowadzić. To podbiło popyt wśród pośredników i przez to ceny.

Magdalena Biejat wini jednak spekulantów i kontrakty futures. Zaskakujące, że użyła technicznego terminu angielskojęzycznego, ponieważ mamy też polski odpowiednik – kontrakty terminowe. Nie dotyczą one tylko rynku masła, to instrument powszechnie wykorzystywany w dużych transakcjach rynkowych tam, gdzie cena może się dynamicznie zmieniać.

Podstawowy mechanizm jest prosty: dwie strony zobowiązują się przeprowadzić transakcję w przyszłości po określonej cenie. Dla sprzedawcy to gwarancja, że jego towar zostanie zakupiony. Kupujący może w ten sposób na przykład zapewnić sobie niższą cenę, wykorzystując zmienność cen w czasie.

W tym sensie jest to instrument spekulacyjny: chodzi o grę giełdową ceną dla ewentualnego zysku. W przypadku rynku masła pojawia się tutaj jednak ważne zastrzeżenie. Zazwyczaj kontrakty terminowe mogą być rozliczane gotówkowo lub towarowo. W przypadku masła są one rozliczane tylko gotówkowo.

Spekulacje tak, kreowanie popytu nie

To oznacza, że nikt nie skupuje masła, by przetrzymywać znaczną ilość produktu po to, by podnieść cenę, a następnie sprzedać towar po wyższej cenie, którą udało się podbić. A dokładnie na taki mechanizm wskazuje w swoim filmiku senatorka Biejat.

W przypadku masła i kontraktów terminowych rzeczywiście może dochodzić do spekulacji. Ale jest ona wynikiem problemów na rynku masła. Nie kreuje ceny. Spekulanci kontraktami terminowymi starają się raczej przewidzieć to, co dzieje się na rynku i z tej sytuacji skorzystać. Może to mieć nawet korzystne skutki dla rynku – gracze giełdowi mogą pomóc w płynności finansowej w dużych transakcjach na rynku masła.

Tak więc historia, która doprowadziła do sytuacji, w której widzimy dziś kostkę masła za ponad 10 zł, jest dużo bardziej skomplikowana i jednocześnie dużo bardziej prozaiczna niż wigilijna opowieść Magdaleny Biejat o złych spekulantach w roli Ebenezera Scrooge’a.