Bodnar do prezydenta: Najważniejszy problem sądownictwa to przeciążenie sądów

Po zawetowaniu ustaw o Krajowej Radzie Sądownictwa i o Sądzie Najwyższym prezydent Andrzej Duda zapowiedział, że przygotuje własne projekty. Prace nad nimi prowadzi zespół prawników, którym według informacji OKO.press przewodzi prof. Michał Królikowski. Mają być ogłoszone około 25 września 2017. Nie wiadomo, czy zanim trafią do Sejmu, zostaną poddane konsultacjom, a jeśli tak - czy prezydent zamierza wysłuchać czyjegokolwiek głosu.

Choć prezydent nie zapraszał do konsultowania założeń swoich ustaw, Rzecznik Praw Obywatelskich napisał do Kancelarii Prezydenta list, w którym podpowiada, jak powinna wyglądać reforma wymiaru sprawiedliwości. Swoje wskazówki oparł na skargach przesyłanych Rzecznikowi przez obywateli.

Można podzielić je na trzy grupy:

• skargi na sprawność postępowania, czyli z reguły jego przewlekłość,
• skargi na kulturę postępowania, chodzi w nich przede wszystkim o stosunek sędziego do stron postępowania,
• skargi osób niezadowolonych z wyroku, które twierdzą, że jest on niesprawiedliwy.

Adam Bodnar skupił się na pierwszym punkcie. Jego zdaniem głównym problemem polskiego wymiaru sprawiedliwości jest wzrost liczby spraw wpływających do sądów. Jeśli udałoby się ją zmniejszyć, prawdopodobnie rozwiązałoby to inne problemy sądownictwa. Rzecznik proponuje w tym celu m.in.:

• zmniejszenie zakresu spraw, którymi zajmują się sądy,
• zwiększenie liczby asystentów sędziów,
• przyznanie komornikom prawa do polubownego dochodzenia należności,
• przekazanie syndykom większości czynności w upadłości konsumenckiej,
• przekazanie referendarzom różnych czynności biurowych, np. dotyczących liczenia kosztów sądowych,
• dopuszczenie zeznań świadków w sprawach cywilnych na piśmie lub przed urzędnikiem,
• wprowadzenie specjalizacji sędziów,
• dofinansowanie i usprawnienie pracy sekretariatów sądowych,
• poprawę wykorzystania alternatywnych sposobów rozwiązywania sporów (np. mediacji),
• wzmocnienie udziału ławników w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości,
• wprowadzenie kompleksowej ustawy o biegłych sądowych - obecnie sędziowie sięgają po ich ekspertyzy zbyt często, a z drugiej strony - niewielu specjalistów godzi się na sporządzanie ekspertyz dla sądów.

Rzecznik Praw Obywatelskich w liście do Prezydenta wskazuje też na wiele przeszkód proceduralnych, które utrudniają dostęp do sądu.

Sprawy z zakresu procedury karnej

• zapewnienie pokrzywdzonemu realnej możliwości odwołania się od wyroku nakazowego,
• doręczanie pism procesowych oraz innej dokumentacji sądowej e-mailem.

Sprawy z zakresu procedury cywilnej i administracyjnej

• wprowadzenie na awizach informacji o sądzie, który nadał list,
• wprowadzenia do systemu prawa możliwości zaskarżenia do sądu administracyjnego bezczynności w rozpoznaniu skargi, wniosku oraz petycji,
• zwiększenia skuteczności instytucji pozwu zbiorowego.

Kolejna kategoria postulatów Rzecznika wiąże się z potrzebami osób niepełnosprawnych:

• zniesienie instytucji ubezwłasnowolnienia w jej obecnym kształcie i wdrożenia modelu wspieranego podejmowania decyzji,
• wprowadzenie obligatoryjnego wysłuchania osoby ubezwłasnowolnionej przed wydaniem orzeczenia co do istoty sprawy,
• popularyzowanie stosowania przesłuchań na odległość oraz przeprowadzania dowodu na odległość,
• zmiana ustawy o języku migowym tak, aby do udostępniania usług tłumacza migowego zobowiązane były wszystkie instytucje finansowane ze środków publicznych, w tym instytucje wymiaru sprawiedliwości,
• pilne stworzenie państwowego systemu certyfikacji tłumaczy języka migowego,
• udostępnienie w postępowaniach możliwie dużej części dokumentacji w wersji elektronicznej,
• zwiększenie dostępności budynków wymiaru sprawiedliwości dla osób z niepełnosprawnościami - przygotowanie planu remontów i uwzględnienie potrzeb osób niepełnosprawnych przy nowych inwestycjach,
• organizacja cyklicznych szkoleń dla wszystkich osób pracujących w wymiarze sprawiedliwości w zakresie specyfiki różnych rodzajów niepełnosprawności.