Broń nie zapewni ci bezpieczeństwa. Nauka mówi co innego, niż wygadują posłowie Kukiz '15

„Tu [w przypadku strzelca z Las Vegas] mamy do czynienia z wariatem, który nielegalnie zapewne posiadał broń automatyczną długolufową i jego celem było zabijanie ludzi. A naszym celem jest ochrona nas i prawa obywatelskiego do posiadania broni w celu ochrony czy obrony osobistej. To są dwa różne światy” – stwierdził w Sygnałach Dnia poseł Kukiz’15 Marek Jakubiak.

Wszystko wskazuje na to, że zabójca z Las Vegas większość swojego arsenału (23 sztuki) nabył zupełnie legalnie. W stanie Nevada prawo jest bardzo liberalne - na posiadanie większości rodzajów broni nie potrzeba zezwoleń, licencji ani specjalnych badań.

Liberalizację prawa w zakresie dostępu do broni zakłada skierowany kilka dni temu do prac w komisjach projekt posłów macierzystej partii Jakubiaka. A zatem nie są to "dwa różne światy". Rzeczywiście projekt Kukiz’15 nie mówi nic o zliberalizowaniu dostępu do broni samoczynnej, potocznie nazywanej maszynową lub automatyczną. To właśnie z tego rodzaju broni – zdolnej do strzelania całymi seriami – Stephen Paddock zabił prawie 60 osób.

Ale człowieka można zabić nie tylko z broni automatycznej, można pozbawić go życia również używając broni samopowtarzalnej i jednostrzałowej. A dostęp do tego typu urządzeń ułatwiałaby nowelizacja Kukiz’15, o ile weszłaby w życie.

Sami posłowie wnioskodawcy uważają, że w ciągu pierwszego roku obowiązywania prawa liczba osób z dostępem do broni zwiększyłaby się o 100 tys. Ich zdaniem to dobrze, bo Polska jest jednym z najbardziej „rozbrojonych” narodów w Europie. Faktycznie. Pisaliśmy już, że w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Polacy mają ok. 13 sztuk broni. Mniej uzbrojeni są tylko mieszkańcy Litwy i Rumunii.

Pytanie tylko, czy to źle? Po co mielibyśmy być uzbrojonym społeczeństwem? Zwolennicy dostępu do broni twierdzą, że zwiększa on bezpieczeństwo. To nieprawda. W Stanach Zjednoczonych, gdzie na 100 tys. osób przypada 101 tys. broni, na 100 tys. mieszkańców w 2014 roku przypadało 4,96 zabójstw, w tym 3,43 z użyciem broni. Dla porównania w Polsce na 100 tys. mieszkańców w 2012 przypadało… 0,8 zabójstw.

Przy tego typu statystykach pojawia się pytanie o liczbę „uzasadnionych zabójstw”, czyli pozbawień życia napastników w obronie własnej. W Stanach Zjednoczonych na 100 tys. mieszkańców przypadło... 0,22 uzasadnionych przypadków użycia broni.

Nie ma prostej zasady

Jednak więcej broni w jakimś społeczeństwie, nie oznacza automatycznie większej liczby zabójstw. To zależy od wielu czynników. W Finlandii na 100 tys. mieszkańców w 2012 roku przypadało niemal 30 tys. sztuk broni. W tym samym roku na 100 tys. osób w Finlandii było 0,3 zabójstw z użyciem broni palnej. Gdyby uznać, że działa to tak jak w USA, zabójstw powinno być co najmniej 3 razy więcej.

Co zrobiło różnicę? Zapewne mniejsze rozwarstwienie ekonomiczne. Istnieją poważne dowody naukowe na to, że przestępczość jest wyższa w społecznościach bardziej rozwarstwionych. Z całą pewnością Stany Zjednoczone są społeczeństwem rozwarstwionym, a Finlandia - znacznie bardziej egalitarnym.

Naukowcy zwracają również uwagę na to, że przemoc z użyciem broni jest większa w społeczeństwach, które są wobec siebie bardziej nieufne. W badaniu przeprowadzonym przez zespół pod przewodnictwem Bruce P. Kennedya poziom zaufania badano przez zadawanie pytania o to czy „większość ludzi wykorzystałaby mnie, jeśli miałaby tylko szansę”. Im większy odsetek respondentów odpowiedział twierdząco na pytanie, tym więcej w takiej społeczności było przemocy.

Nie bez znaczenia jest tzw. kultura honoru. Dov Cohen i Richard E. Nisbett z Uniwersytetu w Michigan, odkryli, że stopień poparcia dla użycia przemocy w obronie własnej, dzieci lub do wychowywania dzieci jest pozytywnie skorelowany z częstotliwością występowania samej przemocy. Im więcej mówi się więc o „stawaniu w obronie bezpieczeństwa rodziny” i samoobronie, tym jest większe prawdopodobieństwo, że wywoła się przemoc. W tego rodzaju kulturach mamy do czynienia z „przeczuleniem” na zniewagi i z wyolbrzymioną reakcją na nie. W ten sposób naukowcy tłumaczyli większą przemocowość południa Stanów Zjednoczonych w porównaniu z północą.

Z każdą z tych kwestii (rozwarstwienie, zaufanie społeczne, przewrażliwienie na punkcie zniewag) nie jest w Polsce najlepiej. Indeks Giniego, który wskazuje na rozwarstwienie, według wiarygodnych danych Narodowego Banku Polskiego jest na poziomie 0,38, znacznie powyżej europejskiej średniej. Do tego należymy do najbardziej nieufnych społeczeństw w Europie. Wszystko to nie wróży zbyt dobrze w kwestii liberalizacji dostępu do broni w Polsce.

Co z bezpieczeństwem?

Łatwy dostęp ma zapewnić bezpieczeństwo rodzinom. Jednak to właśnie rodziny padają ofiarą powszechnego dostępu do broni (sprzeczki, nieumyślne postrzelenie, samobójstwa). Mało tego, badania prowadzone w USA wskazują na to, że istnieje związek między postrzeleniem w trakcie napaści rozbójniczej, jeśli się używa broni do samoobrony. Posiadane broni wcale nie czyni nas bezpieczniejszymi - nawet w obliczu potencjalnych przestępców.

Do tego dochodzi prawo wielkich liczb. Jeżeli do obrotu wprowadzimy setki tysięcy sztuk broni, to nie ma mowy, żeby wszystkie były trzymane w bezpiecznych miejscach, na przykład z dala od dzieci. Część dzieci może użyć broni w szkolnych strzelaninach, zranić lub zabić kogoś przypadkiem. Broni używają samobójcy, osoby w kiepskim stanie psychicznym. Nawet jeśli w danej chwili nie jesteśmy w kryzysie, to może on przecież przyjść już po tym, kiedy uzyskaliśmy dostęp do broni. W dodatku w kryzysie może być ktoś z naszych bliskich, kto może sięgnąć po naszą broń.

„Ja jestem posiadaczem broni, wiem, jaka to jest odpowiedzialność, sam ją wziąłem na siebie i tyle. Natomiast to jest moja decyzja i żaden pan Ryszard Petru nie będzie tutaj decydował o tym, czy ja decyzję taką mam podejmować, czy nie” – mówił poseł Marek Jakubiak. Mówienie o odpowiedzialności za własne czyny jest częścią konserwatywnego dyskursu, który w centrum stawia „wszechwładną” jednostkę oddzieloną od wpływów społeczeństwa. To jednak wizja co najmniej uproszczona i – jeżeli spojrzymy na szerszą perspektywę – fałszywa.