"Chciałbym służyć Polakom wiedzą medyczną", mówi w nocy wyczerpany Farah. Historie 6 Syryjczyków

57 dni - tyle czasu Farah był uwięziony w pasie przygranicznym. Nasza interwencja w Puszczy Augustowskiej trwała trzy doby. Udało nam się udzielić pomocy sześciu Syryjczykom. Gdy ich znaleźliśmy byli wycieńczeni, chorzy i przemoczeni. Dwie osoby nie były w stanie wstać, ani z nami porozmawiać. Ibrahim miał złamane żebro po pobiciu przez białoruskiego żołnierza. Jeszcze kilka dni temu wymiotował krwią. Grupa była wywożona z Polski kilkakrotnie - niektóre osoby nawet po siedem razy.

Jarmiła Rybicka - socjolożka, aktywistka społeczna i założycielka Kuchni Konfliktu. Aktualnie pomaga uchodźcom i uchodźczyniom uwięzionym na granicy polsko-białoruskiej. Na miejscu była też nasza fotoreporterka Agata Kubis.

"Wolę umrzeć, niż wrócić do Syrii lub Białorusi" — mówił nam Farah, prosząc o pomoc w ubieganiu się w Polsce o azyl. Wcześniej wierzył, że prawo do ochrony międzynarodowej w Unii Europejskiej jest przestrzegane. Gdy pierwszy raz znalazł się w Polsce, sam zgłosił się do jednej z polskich placówek Straży Granicznej. Funkcjonariusze wyśmiali go i wywieźli z powrotem do Białorusi.

Służby po wschodniej stronie granicy wielokrotnie biły i znęcały się nad mężczyznami. Opowiadali nam, że byli rażeni prądem i siłą zmuszani do przekraczania granicy przez rzekę. Zniszczono im telefony, zabrano wszystkie pieniądze. Strażnicy kazali im klękać, rzucali w nich jedzeniem, poniżali. Wszystkie sceny nagrywali. Hamid opowiadał, jak białoruski żołnierz chciał sprzedać mu papierosy za pięćdziesiąt euro. Gdy chłopak odmówił, żołnierz przystawił mu broń do głowy. Z kolei Ibrahim został dotkliwie pobity po tym, jak stanął w obronie uchodźczyni molestowanej przez funkcjonariusza.

Nie byli w stanie nas przywitać

Gdy odebraliśmy zgłoszenie, byliśmy w szoku. W rejonie Puszczy Augustowskiej telefon interwencyjny milczał od kilku tygodni. Razem z jednym z mieszkańców zaczęliśmy pakować wyprawki: buty w rozmiarach 43-45, suche ubrania, czapki, rękawiczki, śpiwory, ciepła herbata, zupa, a także leki. Wcześniej dostaliśmy informację, że Farah choruje na astmę i ma problemy z oddychaniem. Za to dwie osoby miały wysoką gorączkę i mdłości.

Był czwartek, 16 grudnia 2021. Na termometrze zero stopni. Wyruszyliśmy o godzinie 21:00, szliśmy przez gęsty las. Puszcza Augustowska nawet za dnia jest jednym z trudniejszych terenów do przeprawy. Przez bagna i przecinki przeprowadził nas mieszkaniec regionu i 19-letnia aktywistka ekologiczna, która obsługiwała urządzenie lokalizujące. Nasz spacer ciągnął się godzinami. W końcu głęboko w gęstwinie zobaczyliśmy coś, co nie przypominało nawet prowizorycznego obozowiska.

Część osób nie była w stanie nas przywitać. Nie mówili, nie mogli nawet siedzieć. Pomogliśmy im zmienić ubrania, daliśmy jedzenie i zaczęliśmy rozmawiać. Wszystko w napięciu. Strach przed służbami był tak wielki, że nie włączaliśmy nawet ekranów telefonów. A dokumenty z pełnomocnictwem podpisywaliśmy w świetle przygaszonej czołówki.

Fizjoterapeuta, kierowca, student, sprzedawca

Dowiedzieliśmy się, że tym razem cała szóstka przeszła do Polski przez trójstyk granic polskiej-białoruskiej-litweskiej, który nazwali „trójkątem śmierci”.

"Wreszcie zostaliśmy potraktowani jak ludzie, nie jak zwierzęta"— powiedział nam Farah po kilku wspólnych godzinach w lesie. Przed ucieczką pracował w Damaszku jako fizjoterapeuta. Wspólnie z żoną prowadzili też kawiarnię. Ciągle powtarzał, że "chciałby się tu rozwijać zawodowo i służyć polskiemu społeczeństwu medycznym wykształceniem”. Podobnie jak Ibrahim i Nafi wyjechał z kraju, bo nie chciał zostać wcielony do wojska i brać udziału w wojnie. Za niepodjęcie obowiązkowej służby grozi im kara więzienia.

W grupie spotkaliśmy też logistyka, kierowcę transportu międzynarodowego, studenta, który uczył się w Moskwie (dopóki jego rodzina nie straciła majątku) i dwóch sprzedawców. Dwójka z nich angażowała się również w pomoc ofiarom wojny w Syrii w ramach działań organizacji humanitarnej Czerwony Półksiężyc.

Opisując swoje życie w kraju mówili: nie znasz dnia, ani godziny. Jeden z nich nosił w sobie odłamek po wybuchu samochodu-pułapki. Dosłowne świadectwo ciągłego poczucia zagrożenia, które im towarzyszyło. Wielu ich najbliższych zginęło w trakcie trwającej wojny. Tak jak dwójka braci Nafiego, którzy osierocili sześcioro dzieci.

Hamid wspominał, jak został bezprawnie zatrzymany, a potem torturowany – wszystko w konsekwencji politycznego nieposłuszeństwa i braku poparcia dla Bashira Al-Asada w ostatnich wyborach prezydenckich. W ramach tortur był podwieszany i bity pałką po stopach, grożono mu gwałtem na żonie i córce.

Zahi również opowiadał, że życie jego córki i żony jest zagrożone, od wielu lat cała rodzina musi się ukrywać. Gdy prowadził sklep, ludzie Assada nachodzili go i wymuszali haracz. Za to Samir był prześladowany ze względu na przynależność do mniejszości wyznaniowej Alawitów, jednej z najbardziej prześladowanych grup w Syrii.

Wszyscy mówili, że zależy im tylko na bezpieczeństwie. Nie ukrywali, że chcieliby sprowadzić tu swoje rodziny i na nowo ułożyć sobie życie.

Pytał, czy mogę mu obiecać, że go nie wywiozą?

Gdy wyszliśmy z lasu na polną drogę, emocje zupełnie się zmieniły. Po strachu związanym z ukrywaniem przyszła ulga, nadzieja i ekscytacja. Gdy Nafi zobaczył wiejski krajobraz wzruszył się i powiedział, że Polska jest piękna. Hamdi oznajmił, że jak tylko dostanie status uchodźcy, sam chciałby zostać wolontariuszem i pomagać innym. Wiele razy opowiadałam im, jak wygląda procedura azylowa w Polsce, ale gdy uświadomili sobie, że mogą trafić do strzeżonego ośrodka, przestraszyli się. Jeden z nich tuż przed przyjazdem Straży Granicznej wpadł w panikę. Chciał uciekać samotnie do lasu. Powtarzał, że chyba woli być już zamknięty w więzieniu w Syrii niż w Polsce. Byle tylko nie trafić na Białoruś. Byle nie wpaść znów w koło przemocy.

Po godzinie przyjechał do nas samochód osoby Straży Granicznej. Za nimi dwie wojskowe ciężarówki. To wszystko wyglądało jak scena z wojny: żołnierze mieli hełmy z frędzlami do kamuflażu, wszyscy nosili długą broń. Było ich tak wielu, że sama zaczęłam się bać.

Syryjczycy zamilkli. Ustawili się w rzędzie i czekali. Każdy po kolei był odprowadzany od grupy i drobiazgowo przeszukiwany. Rozłożone ręce, rozstawione nogi, pokaż kieszenie, rozepnij kurtkę, otwórz plecak. Mężczyźni mieli tak zgrabiałe ręce, że nie byli w stanie wykonywać poleceń. Część z nich tak trzęsła się ze strachu, że nie potrafili wypowiedzieć słów: Chcę ubiegać się o azyl w Polsce.

Teraz wszyscy stali przestraszeni. Wyglądali, jakby w głowach szykowali się do kolejnej wywózki.

Azyl stał się luksusem

Ibrahim, Farah, Hamid, Nafi, Samir i Zahi przebywają w jednej z placówek Straży Granicznej. Mają zostać umieszczeni w strzeżonym ośrodku. Są przerażeni, że trafią "do więzienia". Mówią, że izolacja przypomina im najgorsze doświadczenia przemocy. W protokole z przesłuchania funkcjonariusze drobiazgowo wpisali każdy szczegół dotyczący drogi z Damaszku do Mińska. Ale nie zanotowali ani słowa o tym, co działo się z Syryjczykami przez dwa miesiące na pograniczu po stronie polskiej.

Procedury, które są podstawowym prawem człowieka i są zagwarantowane przez prawo polskie i międzynarodowe, stały się luksusem i stosowane są w drodze wyjątku. Dlaczego te osoby spędziły 57 dni w lesie doświadczając fali przemocy? Dlaczego były nielegalnie wywożone na Białoruś? Czemu ich wnioski azylowe nie zostały przyjęte za pierwszym razem gdy przekroczyli naszą granicę?

W trakcie przesłuchania w jednostce Straży Granicznej Nafi oświadczył: