Czytamy podręcznik do HiT. Lekcja 1: fakty i "fejki" Roszkowskiego

Wojciech Roszkowski, "Historia i teraźniejszość. 1945 – 1979. Podręcznik dla liceów i techników. Tom 1", Wydawnictwo Biały Kruk. Książka sprzedaje się świetnie wśród dziennikarzy i historyków. Ja również - jako dziennikarka - kupiłam egzemplarz. I zaprosiłam do lektury historyka i dziennikarza OKO.press, prof. Adama Leszczyńskiego. Wspólnie czytamy od deski do deski książkę Roszkowskiego. Posłuchaj, jaki stosunek ma autor do faktów historycznych, a jaki do "historycznej prawdy".

W internecie i wśród polityków najwięcej emocji wywołuje strona 226, gdzie autor potępia „produkcję dzieci w laboratoriach” czyli metodę zapłodnienia in vitro. Ale dla mnie większym odkryciem było to, że książka Wojciecha Roszkowskiego jest przede wszystkim infantylna. I przeraźliwie nudna. „Niestrawna kobyła” - pisali o niej nauczyciele szkolni. Mieli rację!

Na dodatek wydawnictwo – pośrednio – przed tym ostrzega. Na skrzydełku okładki zachwala publikację w stylu znanym z... opisywanej w środku epoki: "Samo przeczytanie tej książki spowoduje przyswojenie i zapamiętanie części zjawisk oraz tendencji występujących w najnowszej historii Polski oraz świata. (…) Przekaz natury politologicznej, socjologicznej czy filozoficznej w kontekście konkretnych zdarzeń powoduje większą przyswajalność zagadnień teoretycznych" (pis. oryg.)." Dłuższy fragment cytuję w podcaście. Polecam!

Na marginesie, prof. Grzegorz Ptaszek, językoznawca i autor negatywnej recenzji książki Roszkowskiego, wyjaśniał, że nie był w stanie wymienić wszystkich błędów językowych, gramatycznych i stylistycznych, które wychwycił w czasie lektury. Bo było ich po prostu za dużo. Ministerstwo na krytykę zareagowało w sposób przewidywalny, to jest zamówiło inną recenzję. Ta powstała, jak donosi Justyna Suchecka z TVN24.pl, w ciągu kilku dni. I była – niespodzianka – pozytywna. Błędy ocalały!

Dlaczego poświęcam zatem wasz i swój cenny czas dla tak nieudanej i nudnawej książki?

Po pierwsze, jest ona podręcznikiem szkolnym do nowego, wymyślonego przez partię przedmiotu. Skoro młodzież musi to czytać, to my też się zmuśmy. Ha! Takie jest zresztą motto tego podręcznika. „Musicie od siebie wymagać, nawet gdyby inni od was nie wymagali”. Autor motta? Oczywiście Jan Paweł II.

Po drugie, ten przedmiot obejmuje szalenie ważny okres powojenny i współczesność, a zatem czas, który bezpośrednio kształtuje nasze poglądy, postawy i spory. To, jak dobierane są fakty i rozkładane akcenty, ma ogromne znaczenie dla rzeszy obywatelek i obywateli w liceach i technikach. Spróbujemy rozbroić ten propagandowy pakiet.

Po trzecie, no właśnie - treść tej książki toczka w toczkę przypomina ideologiczną wykładnię partii rządzącej: jej politykę wewnętrzną, program, język, jej wrogów i przyjaciół. „Narracja” prowadzona przez Roszkowskiego to zarazem lekcja (choć z pewnością nie było to celem autora) tego, jak działa PiS, partia wodzowska, partia antydemokratyczna.

Historyk pisze: "Polityka władz osłabiała więzi międzyludzkie i sprzyjała prymitywizacji obyczaju (...) władze coraz energiczniej ingerowały w życie rodzinne i w kulturę (...) Zamiast praworządności jako główny atrybut państwa uznano walkę z wrogami".

To 500-stronicowe dziełko ma wiele warstw. Jest wykład historyczny unurzany w sosie ideologicznym, jest nieznośna wprost katecheza, mamy też pogadankę jak z lekcji WdŻ (Wychowanie do życia w rodzinie) i jeszcze krótkie recenzje filmów, książek i piosenek zamieszczone przez Roszkowskiego – krytyka kultury. Tymi tematami zajmiemy się zresztą w kolejnym odcinku podcastu "Powiększenie".

Brzmi chaotycznie? To nie wszystko! Książka roi się od zupełnie przypadkowo wstawianych zdjęć i kodów QR prowadzących do... Do czego? Posłuchaj w podcaście!

W tym odcinku "Powiększenia" pierwsza lekcja HiT. Przyglądamy się warstwie historycznej podręcznika, sprawdzamy fakty, wyłapujemy fejki (to słownictwo autora!) i komentujemy tak zachwalaną przez wydawnictwo „narrację”. Kolejną lekcję (w następnych odcinkach "Powiększenia") poświęcimy przerażeniu. To znaczy temu, co przeraża Roszkowskiego we współczesnym świecie.

A dziś o historii! Zapraszam wraz z prof. Adamem Leszczyńskim, historykiem i dziennikarzem OKO.press. Masz komentarz do naszej rozmowy? Nie zgadzasz się? A może zauważyłeś inne błędy w podręczniku do HiT? Napisz do mnie: [email protected].