Ekspert: Krakowską Kurią mogłaby się zająć Państwowa Inspekcja Pracy

W piątek 20 września 2019 wyszło na jaw, że Archidiecezja Krakowska, którą kieruje abp Jędraszewski, zwolniła z pracy bez uprzedzenia pięć pracownic. Media szczególnie podkreślały fakt, że zwolnione kobiety miały na utrzymaniu rodziny. Wczoraj kuria zamieściła kuriozalne wyjaśnienie - zwolniono tylko kobiety niezamężne.

Jak ta sprawa wygląda z perspektywy Kodeksu Pracy?

"Pracownice zwolnione przez Jędraszewskiego mogą złożyć wniosek do sądu o ustalenie istnienia stosunku pracy i dostać odszkodowania za niesłuszne zwolnienie naruszające przepisy" - wyjaśnia OKO.press Grzegorz Ilnicki, prawnik specjalizujący się w sprawach z zakresu prawa pracy, w szczególności dotyczących mobbingu i dyskryminacji. "Mogą także domagać się zadośćuczynienia lub odszkodowania za dyskryminację".

Bartosz Kocejko, OKO.press: 19 września zespół prasowy kurii dostaje informację, że decyzją księdza arcybiskupa Marka Jędraszewskiego metropolity krakowskiego z dniem 1 października zespół biura prasowego kończy pracę, a tworzony jest nowy zespół.

“Zapytałam, czy ksiądz arcybiskup ma nam coś do przekazania, czy spotka się z nami. Ksiądz ekonom powiedział, że miał tylko przekazać tę informację. Nic więcej nie wiem, ksiądz arcybiskup się z nami nie spotkał” - mówiła szefowa biura Joanna Adamik. “Po tym, jak wysłałam oświadczenie [do mediów], zostały nam wyłączone dostępy do strony oraz maili. Otrzymałam SMS z informacją, że mamy już się nie pojawiać w pracy”.

Czy taki sposób rozwiązywania umowy jest w świetle prawa pracy akceptowalny?

Grzegorz Ilnicki: Nie jest. Należy zacząć od tego, że rodzaj umowy, którą miały te panie jest zupełnie nieadekwatny do okoliczności. Trudno sobie wyobrazić, że mamy komórkę organizacyjną jakiejś większej całości, jaką jest kuria, i wszyscy tam pracują jako rzekomo wolne elektrony na jakiejś umowie cywilnoprawnej. Taka umowa z definicji zakłada, że wykonuje się pracę w sposób samodzielny, a nie zorganizowany i podporządkowany. Jeżeli Joanna Adamik była kierowniczką tego biura, to w oczywisty sposób była też osobą, która rozdzielała zadania i podlegała nie jakimś wytycznym wynikającym z umowy, ale normalnym codziennym czy okresowym zadaniom i poleceniom. W tych okolicznościach trudno uznać, że w ogóle możliwe jest zawarcie umowy cywilnoprawnej zamiast umowy o pracę. Te panie były więc pracownicami.

“Zespół dopytywał o umowę o pracę, ale z racji nienormowanych godzin pracy odmawiano etatów" - mówi zwolniona pracownica.

W stosunku pracy jest zadaniowy czas pracy. Swoboda w zakresie czasu pracy w żaden sposób nie sprzeciwia się uznaniu zatrudnienia za pracownicze.

Dodam też, że tę umowy należałoby uznać za umowy na czas nieokreślony i w związku z tym ich uprawnieniem byłoby otrzymanie po pierwsze pisemnego wypowiedzenia umowy o pracę, a po drugie podania przyczyn. To są dwie największe wady w tej sytuacji: po pierwsze zła umowa, a po drugie brak uzasadnienia na piśmie przyczyn rozstania.

Kuria informuje natomiast, że “podjęte działania dotyczą zakończenia współpracy jedynie z koordynatorem Biura, panią Joanną Adamik, i jej dwiema najbliższymi współpracowniczkami, które są osobami niezamężnymi. (…) Natomiast dwie pozostałe osoby, które w życiu prywatnym jako matki tworzą wraz ze swymi mężami katolickie rodziny, nadal pozostają pracownikami Biura Prasowego Archidiecezji Krakowskiej”.

Prawdopodobnie doszło do dyskryminacji. Ten komunikat wskazuje wyraźnie, że dokonano pewnego rozróżnienia pomiędzy pracownicami, które są w katolickim małżeństwie, a tymi, które nie są. To jest przesłanka niedopuszczalna, jeśli chodzi o różnicowanie sytuacji pracowniczej. To, w jaki sposób te panie organizują swoje życie osobiste, nie ma żadnego znaczenia dla pracodawcy takiego jak Kuria.

Nie ma ona nawet prawa zbierać takich informacji, a jeśli już je posiada - np. dlatego, że arcybiskup odwiedził je w domu, jak pisze ta pani - to nie ma prawa posługiwać się nimi przy jakiejkolwiek decyzji kadrowej.

Kościół ma w polskim państwie szczególną pozycję. Czy przepisy kodeksu pracy obowiązują go tak jak innych pracodawców?

Przepisy antydyskryminacyjne zawierają wyłączenie stosowania norm w takim zakresie, w jakim dotyczy to zatrudnienia w kościołach i związkach wyznaniowych. Ale chodzi tu sytuację, w której ktoś posiada cechy, które sprawiają, że jego praca tam byłaby niewskazana. W tym konkretnym przypadku te panie już pracowały w Kurii. W związku z tym nie ma w ogóle co się zastanawiać, czy te przepisy powinny być stosowane, czy nie, bo one tam po prostu pracowały - i już.

Co teraz mogą zrobić zwolnione pracownice?

Mogą wnieść do sądu o ustalenie istnienia stosunku pracy i dostać odszkodowania za niesłuszne zwolnienie naruszające przepisy. Mogą także domagać się zadośćuczynienia lub odszkodowania za dyskryminację.

Czy Państwowa Inspekcja Pracy powinna się zainteresować takim pracodawcą?

Ma do tego prawo. Za zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną grozi grzywna do 30 tys. zł. I tak, Inspekcja mogłaby się zająć Kurią.