„Sprzymierzeńcy Hitlera chcą odszkodowań dla Żydów”. Fala antysemityzmu i manipulacji o zwrocie mienia

24 czerwca Sejm uchwalił nowelizację Kodeksu Postępowania Administracyjnego, w praktyce blokując kluczową ścieżkę dochodzenia roszczeń reprywatyzacyjnych.

"Nowelizacja wynika z konieczności dostosowania prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego sprzed sześciu lat. 12 maja 2015 r. TK orzekł, że przepis KPA w obecnym brzmieniu - pozwalający orzec o nieważności decyzji wydanej z rażącym naruszeniem prawa nawet kilkadziesiąt lat po tej decyzji - jest niekonstytucyjny. W związku z tym w nowelizacji zapisano, że nie stwierdzałoby się nieważności takiej decyzji, jeśli »od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło 10 lat, a także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne«" - napisał w relacji dziennik.pl.

Za nowelizacją głosowała cała koalicja rządząca, ale także część opozycji - „za” głosowali m.in. posłowie i posłanki Lewicy. Wstrzymało się tylko 114 posłów Koalicji Obywatelskiej. Ustawę oceniać teraz będzie Senat.

Decyzja wzbudziła zdecydowany protest Izraela oraz Stanów Zjednoczonych. „Procedowana zmiana ustawy w rezultacie uniemożliwi zwrot mienia żydowskiego lub ubieganie się o rekompensatę. To niemoralne prawo poważnie uderzy w stosunki między naszymi państwami” — napisała tego samego dnia w oświadczeniu ambasada Izraela.

List w tej sprawie do marszałek Sejmu Elżbiety Witek napisał Bix Aliu, chargé d’affaires ambasady USA, najwyższy rangą dyplomata amerykański w Polsce.

W odpowiedzi polski MSZ napisał oświadczenie, w którym przekonywał, że wprowadzenia tej zasady „nie będą miały one wpływu na postępowania cywilne, których celem jest uzyskanie odszkodowania za odebrane bezprawnie mienie” oraz przypominał, że zmiany w kodeksie wynikały z obowiązku zrealizowania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z maja 2015 roku.

Nie powstrzymało to narastania konfliktu dyplomatycznego pomiędzy Polską i Izraelem. „Nowe polskie prawo jest hańbą i poważnie zaszkodzi stosunkom między dwoma krajami” — napisał izraelski minister spraw zagranicznych Yair Lapid na Twitterze. Izrael wezwał polskiego ambasadora i przedstawił mu swoje stanowisko; w odpowiedzi 28 czerwca polski MSZ wezwał chargé d'affaires Izraela.

Antysemityzm i manipulacje

Równocześnie politycy rządzącej prawicy i sprzyjające im media — przy współudziale niektórych polityków opozycji, których zacytujemy — uruchomili kampanię propagandową, w której pełno jest manipulacji i antysemickich wątków. Do złudzenia przypomina ona to, co działo się w polskich mediach po nowelizacji ustawy o IPN na początku 2018 r. (o czym OKO.press napisało ponad 20 tekstów - wszystkie można znaleźć tutaj).

OKO.press nie wnika w tym miejscu w kwestie zasadności nowelizacji — ani tego, czy faktycznie wciąż należy prowadzić reprywatyzację. Np. Lewica uważa, że sprawę reprywatyzacji dóbr zagrabionych w czasie wojny lub przejętych przez państwo po wojnie w ogóle należy zamknąć, a nowelizacja KPA, choć ważna i potrzebna, nie rozwiązuje wszystkich problemów i wciąż konieczne jest uchwalenie dużej ustawy reprywatyzacyjnej. Ocenie samej nowelizacji poświęcimy odrębne teksty.

Dziś przyjrzymy się manipulacjom i antysemickim wątkom w wypowiedziach polityków rządzącej prawicy. Oto najczęściej spotykane:

• „Polska w czasie wojny broniła Żydów i pomagała im, a oni są niewdzięczni i bezczelni”;
• „Nie będziemy płacić za niemieckie zbrodnie, to Niemcy powinni zapłacić”;
• „Chodzi o mienie bezspadkowe, czyli organizacje żydowskie chcą pieniędzy za mienie, które nie ma spadkobierców”;
• „Zmiana nie zamyka sprawy reprywatyzacji”;
• „Zmiana zamyka sprawę reprywatyzacji i słusznie, ponieważ Żydom nic się nie należy” (w tej sprawie nie ma jednej spójnej wersji, rządzący mówią bowiem sprzeczne rzeczy).

Jaki: nie oddamy i słusznie

Jak taka argumentacja wygląda w praktyce? Pokażmy to najpierw na jednym przykładzie: dr Patryk Jaki, były wiceminister sprawiedliwości i współautor osławionej nowelizacji ustawy o IPN, dziś europoseł „Solidarnej Polski”, wypowiadał się na ten temat w programie „Strefie Starcia” w TVP 27 czerwca.

Jaki najpierw tłumaczył, że nowelizacja w praktyce uniemożliwia zwrot nieruchomości spadkobiercom zamordowanych, zaprzeczając stanowisku polskiego MSZ (które twierdzi, że nadal spadkobiercy mogą dochodzić swoich roszczeń).

Zacytujmy:

Jaki dodawał, że nieruchomości „w większości przypadków” zostały zniszczone, Polacy je odbudowali, a „Izrael do dzisiaj otrzymuje gigantyczne odszkodowania z Niemiec”.

— dodawał.

Z wystąpienia Jaki był tak zadowolony, że umieścił je na swojej stronie na Facebooku — tutaj.

Jaki: żydowska niewdzięczność

Jaki mówił również o rzekomej żydowskiej niewdzięczności.

Podkreślał także rzekome zasługi Polskie wobec Żydów:

Spróbujmy to teraz rozplątać. W wypowiedzi Jakiego znalazło się wiele nieprawd. Np. Armia Krajowa nie „wydawała decyzji o karze śmierci” dla „wszystkich”, którzy denuncjowali Żydów. Wyroki śmierci na tzw. szmalcowników zaczęto wydawać późno, dopiero w 1943 r., kiedy 90 proc. polskich Żydów już nie żyło. W dodatku wykonano nieliczne, a zaczęto je wykonywać dopiero w drugiej połowie 1943 roku.

Skala antysemityzmu w Polsce przed wojną także była duża — zaczynając od pogromów, poprzez postulaty bojkotu ekonomicznego, aż po wykluczanie Żydów z organizacji społecznych — z klubami sportowymi włącznie. Zgodnie z oficjalną polityką rządu RP Żydzi mieli być nakłonieni do masowej emigracji z Polski.

Duży pogrom, tzw. pogrom wielkanocny, miał miejsce w Warszawie już w czasie okupacji — w 1940 r. — i został dokonany przez działaczy skrajnej prawicy współpracujących z okupantem. Do pogromów dochodziło także po wojnie.

Także kwestia „obrony Żydów” w czasie wojny przez państwo polskie nie jest wcale jednoznaczna. „Żegota” — bo zapewne Jakiemu chodzi o organizację powołaną do ratowania Żydów — działała na niewielką skalę i powstała na jesieni 1942 roku, kiedy większość polskich Żydów już została zamordowana.

Oprócz nieprawd znalazła się w wypowiedzi dr. Jakiego stara antysemicka klisza, obecna w literaturze wymierzonej przeciwko Żydom co najmniej od końca XIX w. Według niej Żydzi są przewrotni, chciwi i niewdzięczni — szlachetnym Polakom odwdzięczają się wyciągając od nich pieniądze i oczerniając ich w oczach zachodniej opinii publicznej.

Morawiecki: „nie będziemy płacić za niemieckie zbrodnie”

Na konferencji w Brukseli 25 czerwca premier Morawiecki użył innego argumentu: że Polska „nie będzie płacić za niemieckie zbrodnie”. Zacytujmy:

W podobnym duchu wypowiadało się wielu innych polityków, w tym m.in. prezes PiS Jarosław Kaczyński (25 czerwca: „To Niemcy napadli na Polskę, wymordowali rzeczywiście prawie wszystkich Żydów. Ci, którzy zostali uratowani, zostali uratowani dzięki Polakom i to musiała być duża grupa ludzi, którzy byli gotowi zaryzykować, bo dla uratowania jednego Żyda musiało współdziałać w ten czy inny sposób wielu Polaków.”)

Na czym polega trik? Otóż o ile Zagłada została dokonana przez Niemców (przy współudziale przedstawicieli innych narodowości, w tym niemałej liczby Polaków), to właścicielami pozostawionych przez zamordowanych nieruchomości są do dziś Polacy. Nawet jeśli część z nich została zniszczona w czasie działań wojennych, to jednak nie wszystkie — a ten argument służy politykom prawicy do odebrania prawomocności wszystkim roszczeniom!

W grabieży żydowskiego majątku współpracowali zresztą Polacy z różnych sfer i o różnym statusie społecznym — także z elit. Istnieje obszerna literatura historyczna opisująca np. udział niektórych polskich prawników w skupowaniu za bezcen (albo przejmowaniu innymi metodami) nieruchomości Żydów, którzy zostali zamknięci w gettach i pozbawieni jakichkolwiek środków do życia.

Szmalcownictwo, czyli szantażowanie ukrywających się Żydów — o którym także coraz więcej wiadomo — stanowiło tylko część szerszego zjawiska.

A zatem: zbrodnie były niemieckie (w większości), ale po wojnie nieruchomości zostały w polskich rękach.

Krasnodębski: „Mienie bezspadkowe”. Ale nie tylko o nie chodzi

Inną techniką manipulacji jest powoływanie się na przypadek „mienia bezspadkowego”, czyli nieruchomości, które nie mają spadkobierców — i które (według PiS) miałyby przejąć bliżej nieokreślone organizacje żydowskie.

Mówił o tym europoseł PiS Zdzisław Krasnodębski w wywiadzie dla portalu „Polityce” 25 czerwca:

W istocie postulaty przekazania części odszkodowania za mienie bezspadkowe pojawiały się wśród międzynarodowych organizacji żydowskich. Rzecz w tym, że nowelizacja tego nie dotyczy (a cała sprawa nie wyszła poza postulaty).

Nowelizacja przegłosowana 24 czerwca zamyka drogę do dochodzenia roszczeń nie w sprawie „mienia bezspadkowego”, ale przede wszystkim spadkobiercom zamordowanych. Przesuwanie uwagi na problem mienia bezspadkowego jest więc manipulacją.

Sawicki: Sprzymierzeńcy Hitlera chcą odszkodowań

Odnotujmy, że podobne wątki pojawiały się nie tylko w wypowiedziach polityków rządzącej prawicy. Oto poseł Marek Sawicki (PSL, 25 czerwca, telewizja „wPolsce.pl”):

— mówił poseł Sawicki.

W jego wypowiedzi znajdziemy nie tylko historyczne fałsze — Żydzi nie byli „równouprawnionymi obywatelami” ani w I RP, ani w II RP. Znajduje się w niej także stary wątek o „żydowskiej niewdzięczności” oraz osobliwy zdaniem OKO.press pogląd: Sawicki mówi bowiem tyle, że Żydom w Polsce było tak dobrze, iż powinni — chyba z wdzięczności — zostawić swój majątek Polakom i nie domagać się odszkodowań.