Fumus persecutionis, czyli jak Donald Tusk mógłby uniknąć kolejnych przesłuchań

Donald Tusk przyjechał w środę 19 kwietnia 2017 do prokuratury w Warszawie na przesłuchanie w roli świadka w sprawie dotyczącej nawiązania współpracy polskich służb z rosyjską FSB za czasów jego premierowania. Jego prawnik Roman Giertych powiedział w TVN24, że Tusk mógłby odmówić przyjazdu na podstawie ekspertyzy prawnej, która uznaje, że immunitet Tuska jest "najszerszy z możliwych". Giertych odmówił OKO.press jej udostępnienia, bo jego klient (Tusk) tak sobie zastrzegł. Współpracownik OKO.press Tomasz Bielecki, dziennikarz pracujący w Brukseli, odkrywa, że Tusk może posłużyć się starą łacińską zasadą prawną fumus persecutionis (dosłownie "dym - w sensie ślad - prześladowania"), zgodnie z którą immunitet może chronić polityka unijnego przed pseudoprawnymi działaniami, których celem jest tak naprawdę mu szkodzić.

Tusk kontra Ziobro

Tusk tłumaczył mediom, że stawił się w prokuraturze niejako dobrowolnie, bo mógłby się uchylić dzięki funkcji, jaką sprawują w Brukseli.

Z taką interpretacją unijnego prawa o immunitetach urzędników UE polemizował minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro.

„To jest immunitet, który chroni osobę piastującą tę funkcję wyłącznie w zakresie działań podejmowanych przez - w tym przypadku - Donalda Tuska w ramach jego urzędu, natomiast nie obejmuje zdarzeń, które miały miejsce wcześniej. […]

Racje Ziobry: immunitet Tuska obejmuje jego prezydenturę

Trudno odmówić Ziobrze wszelkich racji, bo immunitet obejmuje urzędników UE zasadniczo w zakresie pełnionych przez nich funkcji. Główną podstawą prawną jest Protokół 7. dołączony do traktatów UE stanowiący, że „urzędnicy i inni pracownicy Unii” na obszarze każdego kraju członkowskiego UE „korzystają z immunitetu jurysdykcyjnego co do dokonanych przez nich czynności służbowych, a obejmującego również słowa wypowiedziane lub napisane; korzystają oni z tego immunitetu również po zakończeniu pełnienia funkcji”. Sprawa, której dotyczyło przesłuchanie Tuska - w sensie ścisłym - nie mieści się w tej kategorii.

Racja Tuska: jeśli chodzi o to, by mu zaszkodzić

Jednak i Donald Tusk nie rzucał słów na wiatr. W UE, podobnie jak w niektórych państwach członkowskich Unii, przepisy o immunitecie (głównie deputowanych) bywają interpretowane rozszerzająco. Protokół 7. mówi, że także europosłom należy się immunitet jurysdykcyjny („nie można prowadzić wobec nich dochodzenia, postępowania sądowego, ani też ich zatrzymywać’) w zakresie „opinii lub stanowiska zajętego przez nich w głosowaniu w czasie wykonywania przez nich obowiązków służbowych”. Mimo to Parlament Europejski przy decyzjach, czy uchylić immunitet, bada już od wielu lat, czy - nawet w sprawach niezwiązanych bezpośrednio z obowiązkiem eurodeputowanego – nie ma do czynienia z przypadkiem fumus persecutionis.

W europarlamentarnych uchwałach

W takich przypadkach europosłowie rozważali zablokowanie immunitetu nawet w postępowaniach podatkowych, jeśli rodziły podejrzenia, że są formą politycznego nękania któregoś z członków Parlamentu Europejskiego.

Tusk w publicznych komentarzach nie odwołał się wprost do łacińskiego terminu, ale w istocie jego słowa o „wykorzystywaniu spraw, aby utrudnić lub uniemożliwić mi sprawowanie funkcji przewodniczącego Rady Europejskiej” odnoszą się do wprost do koncepcji fumus persecutionis. I do możliwości przywołania jej przez szefa rady Europejskiej, gdyby polski wymiar sprawiedliwości chciał karać go za ewentualne niestawianie się w prokuraturze nawet w roli świadka.

To byłaby gratka dla prawników

Kwestie immunitetu urzędników UE są bardzo słabo opisane w literaturze naukowej. – Gdyby spór o interpretację immunitetu Tuska trafił do unijnego trybunału w Luksemburgu, to byłaby to nie lada gratka dla nas prawników. Może i powstałby jakiś doktorat – mówi pół żartem, pół serio jeden z naszych rozmówców w Brukseli. Rzeczniczka Komisji Europejskiej już w czwartek wykręciła się na konferencji prasowej od odpowiedzi na pytanie, czy immunitet Tuska mógłby go zwolnić nawet od roli świadka w polskiej prokuraturze. Pytana przez OKO.press Rada UE odpowiedziała, że "nie są w stanie dziś odpowiedzieć na pytanie o immunitet".

Rada Europejska zgodnie z Traktatem o UE może odwołać swego szefa „w przypadku przeszkody lub poważnego uchybienia”, do czego trzeba by „wzmocnionej większości kwalifikowanej”, czyli głosów 72 proc. krajów UE (21 z 28) reprezentujących łącznie 65 proc. ludności UE. Oczywiście, na takie głosowanie w ogóle się nie zanosi. Druga kadencja Tuska na czele Rady Europejskiej zaczyna się 1 czerwca 2017.