Gdzie "szkoła włączająca" z deklaracji minister Zalewskiej? Milcząca zgoda polityków na homofobię w szkole

Trzy dni po rozpoczęciu roku szkolnego 2017/2018 14-letni Kacper z Gorczyna popełnił samobójstwo. Z relacji wynika, że powodem było prześladowanie i szykany ze strony rówieśników. Dlaczego młodzież nie akceptowała Kacpra?

Nie pierwszy raz homofobia w polskich szkołach jest przyczyną podobnej tragedii. W 2015 roku - również 14-letni - Dominik z Bieżunia popełnił samobójstwo, bo na szkolnych korytarzach popychano go i wołano za nim "pedzio". Czy to przykłady odosobnione? Nie.

Już w 2011 roku autorzy raportu "Społeczna sytuacja osób LGBT" w Polsce alarmowali, że narasta problem przemocy rówieśniczej na tle homo- i transfobicznym. Lesbijki, geje i osoby biseksualne wymieniając sprawców przemocy - na drugim miejscu (po osobach nieznanych) wymieniali znajomych ze szkoły. 36 proc. doświadczyło z ich strony przemocy fizycznej, a 37 proc - psychicznej. Szkoła - jako miejsce przemocy - była wskazywana w niemal 1/3 wszystkich przypadków przemocy (31 proc. przemoc fizyczna, 32 proc. przemoc psychiczna). Podobnie odpowiadały osoby transpłciowe. 37 proc. jako sprawców przemocy wskazało rówieśników, a 22 proc. jako miejsce wymieniło szkołę.

Przykłady z raportu:

Mężczyzna, 15 lat: Ciągle ktoś mnie zaczepia, boję się sam chodzić po szkole, nawet do sklepiku szkolnego nie chodzę sam, bo boję się, że tam będą ci, którzy mnie zaczepiają. Nawet czasem w mieście jakieś dziwne typy coś sobie o mnie mówią. W szkole parę osób z innej klasy ciągle mnie zaczepia jakimiś odzywkami, nawet wymyślili sobie o mnie rymowankę.

Kobieta, 15 lat: Matka i ojciec, gdy dowiedzieli się o mojej orientacji, wyrzucili mnie z domu na ponad 2 tygodnie. Zostałam wtedy także pobita (złamany palec u lewej ręki, krwiaki na twarzy). Moi rówieśnicy ze szkoły także potrafili mnie zwyzywać, opluć, etc.

Mężczyzna, 16 lat: Podczas lekcji przyczepili mi na plecach kartkę z poniżającymi mnie słowami. Nauczyciele nie reagowali.

Z badania wynika, że aż 63 proc. homoseksualnych nastolatków myślało o samobójstwie. Ich heteroseksualni rówieśnicy - pięć razy rzadziej (12 proc.).

Raport na temat dyskryminacji w polskich szkołach w 2015 roku przygotowało też Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej. Młodzież (w wywiadach pogłębionych) jako najczęstsze przesłanki dyskryminacji wskazała: orientację seksualną, status ekonomiczny, a także pochodzenie i kolor skóry.

Z badania wynika, że największe znaczenie ma siła stereotypu (dyskryminacja przez asocjację). Najbardziej narażonymi na szykany pozostają bowiem chłopcy, którzy nie ubierają się w sposób stereotypowo przypisany młodym mężczyznom:

• "Wyobraża sobie pani chłopaka, który idzie ściśnięty rurkami różowymi, w jakiejś koszulce, fryzurka, okularki różowe albo niebieskie i idzie taka ciota";
• „Pedał” mówi się na chłopaka, który dba o siebie, bo np. układa sobie grzywkę rano i chodzi w rurkach [F7-U6-Dz]. [...] W bluzce takiej opiętej";
• "Jak chłopak ubierze te rurki takie czy coś, to ludzie zazwyczaj mówią... pedał, pedał".

Swoje badania w szkołach prowadził też zespół Rzecznika Praw Obywatelskich Adama Bodnara. W raporcie czytamy: "Wyniki badania ukazują silną tendencję homofobiczną – w czasie rozmów w szkołach w niemal każdej z grup napotkano ucznia, który uznawał homoseksualizm za chorobę, którą trzeba leczyć. Uczniowie o nastawieniu tolerancyjnym wobec osób homoseksualnych stanowią wyraźną mniejszość."

Zalewskiej marzenia o szkole włączającej

Podczas ogólnopolskiej inauguracji roku szkolnego 2017/2018 w Dobrzechowie minister edukacji Anna Zalewska w krótkim przemówieniu cztery razy powtórzyła, że dobra szkoła to „szkoła włączająca” i taka właśnie będzie ta polska szkoła po reformie edukacji. Jednak ta "inkluzywność" albo ma swoje granice, albo to pusta deklaracja.

Na korzyść minister Zalewskiej nie działa też projekt rozporządzenia do wymagań wobec szkół i placówek, które z polskich szkół usuwa edukację antydyskryminacyjną. Ta, co prawda, nie zdążyła jeszcze zagrzać sobie miejsca w polskiej szkole, bo zadanie "prowadzenia działań antydyskryminacyjnych obejmujących całą społeczność szkoły lub placówki" zostało wprowadzone do dokumentu przez minister edukacji Joannę Kluzik-Rostkowską w roku szkolnym 2013/2014.

Wtedy wprowadzenie do szkół obowiązkowej edukacji walczącej z uprzedzeniami i stereotypami związanymi z płcią, orientacją seksualną, wiekiem, niepełnosprawnością, pochodzeniem oraz wyznaniem było uzasadnione dążeniem do szkoły "bezpiecznej i otwartej", a także "budowaniem postaw zgodnych z wartościami i normami państwa demokratycznego".

Nie jest zaskoczeniem, że minister Zalewska ma inny pomysł na "dobrą szkołę". W uzasadnieniu zmian w rozporządzeniu czytamy, że "istotne jest kształtowanie postaw patriotycznych, obywatelskich, poczucia tożsamości, świadomości narodowej i kulturowej".

Wychowanie do życia w "normalnej" rodzinie

Gdzie więc młodzież może nauczyć się akceptacji dla inności? Na pewno nie podczas zajęć Wychowania do Życia w Rodzinie. Analiza podręczników do WDŻ wskazuje, że zawarte w nich treści napędzają tylko spiralę uprzedzeń:

• homo czy bi-seksualność traktowane są jako trudność, problem, zakłócenie;
• lub prezentowane jest jako coś, co “co można i trzeba przezwyciężyć”,
• sugeruje się nawet możliwości terapii;
• źródeł niehetroseksualnej orientacji szuka się w przemocowych doświadczeniach lub nieprawidłowych relacjach rodzinnych;
• umacnia się pogląd, że tylko związek mężczyzny i kobiety jest “naturalny”, “pełny”, “głęboki” i trwały;
• wymienia się homoseksualność i biseksualność w jednym zdaniu ze zjawiskami takimi jak pedofilia, kazirodztwo, nekrofilia, zoofilia.

Milczące telefony

Przeciwdziałanie przemocy motywowanej homofobią to pole, na którym polskie szkoły i państwo mają wiele do zrobienia. Znacznie łatwiejsze jest zbudowanie systemu wsparcia, a i to nie wychodzi politykom PiS dobrze.

W maju 2016 roku Rzecznik Praw Dziecka alarmował, że bez instytucjonalnego finansowania przyszłość telefonu zaufania dla dzieci i młodzieży prowadzonego przez Fundację "Dajemy Dzieciom Siłę" jest zagrożona. MSWiA nie przyznało bowiem dotacji na prowadzenie telefonicznego wsparcia.