Gebert: Zamach na Sulejmaniego pokazuje nieobliczalność Trumpa. Teraz bomba atomowa Iranu jest bardziej realna

Gdy Amerykanie zabili w Bagdadzie dowódcę Gwardii Rewolucyjnej Kassema Sulejmaniego, radykalnie zmienili międzynarodowy układ sił. Zarazem śmierć Sulejmaniego zwiększa ryzyko konfrontacji zbrojnej między Iranem a USA, co oczywiście wpływa zarówno na dynamikę wszystkich innych procesów międzynarodowych, jak i na ich relatywne znaczenie. Nawet jeśli ryzyko otwartej wojny między oboma mocarstwami pozostaje (choćby ze względu na dysproporcję sił między nimi) nadal niewielkie.

Warto jednak przyjrzeć się temu, jak śmierć generała bezpośrednio rzutuje na rozmaite, znaczące relacje między państwami.

Co powodowało Trumpem? Nie wiadomo

Waszyngton podał, że Sulejmaniego zabito, gdyż był odpowiedzialny za śmierć Amerykanów, i szykował nowe zamachy, w których mogłyby zginąć setki ludzi. Tyle tylko, że Sulejmani zabijał Amerykanów od lat kilkunastu, a USA nie podjęły dotąd prób jego zabicia. Tym samym milcząco uznały, iż taki poziom strat jest do przyjęcia, co z kolei wpływało moderująco na reakcje Iranu wobec strat, które zadawali im Amerykanie.

Atak na iracką bazę, w której zginął amerykański konsultant, oraz na ambasadę USA w Bagdadzie, w której ofiar nie było, tej upiornej księgowości nie zakłóciły, zaś domniemań, o szykowanym przez Irańczyka nowym wielkim zamachu (czy wręcz zamachu stanu w Bagdadzie) nie potwierdziło dotąd nic.

Dlatego należy uznać, że to nie sytuacja się zmieniła, lecz jej ocena, i to w oczach jednego człowieka: Pentagon podkreśla, że ataku dokonano na rozkaz prezydenta Donalda Trumpa.

Pierwsza lekcja ze śmierci Sulejmaniego jest więc taka, że USA są nieobliczalne, a więc budowanie hipotez na temat ich prawdopodobnych reakcji na takie czy inne okoliczności i wydarzenia jest stratą czasu. To nie zwiększa wpływu Ameryki na sytuację w świecie, lecz wydatnie go zmniejsza.

Atomowy imperatyw Iranu

Pakistan od lat wspiera afgańskich talibów, toczących z USA wojnę, ale Amerykanie nie zabijają pakistańskich dowódców. Przyczyny tego są złożone, a Islamabad formalnie jest sojusznikiem Waszyngtonu, jednak fakt, że Pakistan ma bombę atomową, odgrywa tu przypuszczalnie jakąś rolę.

To zaś nieuchronnie rozkręci atomowy wyścig zbrojeń na Bliskim Wschodzie: chęć posiadania własnej bomby wyraził już prezydent Turcji; własny program atomowy wdroży też zapewne Arabia Saudyjska. Dotychczas posiadanie przez mocarstwa broni atomowej przeciwdziałało, dzięki doktrynie gwarantowanego wzajemnego zniszczenia, wojnie powszechnej. Przyjdzie nam sprawdzić, czy ta zasada potwierdzi się także na Bliskim Wschodzie.

Na krótką metę groźba irańskiej bomby wzmocni pozycję Izraela, jako jedynego państwa zdolnego rozciągnąć nad zagrożonymi państwami sunnickimi swój atomowy parasol. Na dłuższą metę stanowi ona jednak dla Jerozolimy egzystencjalne zagrożenie.

Wygrana Sulejmaniego zza grobu

Gwardia Rewolucyjna Sulejmaniego byłą w Iranie dość powszechnie znienawidzona jako główne narzędzie represji; tylko w ostatnich miesiącach Gwardia zabiła przynajmniej półtora tysiąca protestujących, oficjalnie przyznając się do 1100. Coraz powszechniej tez potępiano jej militarne awantury za granicą, kosztem rozwiązywania ogromnych problemów wewnętrznych kraju.

Ale w samym aparacie Gwardii Sulejmani był niezmiernie popularny, a jego śmierć z obcej ręki w Iraku, którego Gwardia obróciła z dawnego wroga w nieledwie w lennika, może odwrócić to, jak postrzegają go Irańczycy, a nawet przywrócić popularność samej Gwardii.

Podobnie w samym Iraku, gdzie ostatnia fala protestów przeciw katastrofalnej polityce władz przekształciła się w bunt przeciwko uzależnieniu kraju od potężnego sąsiada, może dojść do politycznego zwrotu.

Po śmierci Sulejmaniego w Bagdadzie trudno będzie już krzyczeć na jego ulicach „Śmierć Iranowi!”. Przeciwnie, może raczej dojść do przyjęcia przez parlament ustawy o usunięciu z kraju wojsk amerykańskich, co by przypieczętowało trwałe uzależnienie od Teheranu i stanowiłoby ogromne pośmiertne zwycięstwo Sulejmaniego.

Jego wizja lądowego pomostu, łączącego Iran z Morzem Śródziemnym, stałaby się bowiem niemal faktem, zależnym jedynie od biegu wypadków w Syrii.

Co teraz zrobi Teheran?

Przyszła bomba atomowa, stłumienie wewnętrznego buntu czy zhołdowanie Iraku mogą jednak zostać uznane za niewystarczającą reakcję na śmierć człowieka szykowanego na następnego przywódcę kraju. Iran to dziś imperium, zbudowane w znacznym stopniu na zasadzie prestiżu, jaki dają Teheranowi zwycięstwa nad wrogami w Iraku, Syrii, Jemenie i Libanie, i zdolność zadawania ciosów „Wielkiemu i Małemu Szatanowi” od Argentyny po Tajlandię.

Mimo ewidentnej niechęci ajatollahów do podejmowania zbędnego ryzyka, konieczność obrony tego prestiżu, oraz przeświadczenie, że Ameryka przestała być racjonalnym przeciwnikiem, mogą pchnąć Teheran ku działaniom radykalnym, jak bezpośrednie ataki na amerykańskie jednostki w Zatoce Perskiej czy na cele na terytorium Izraela.

Świat bez Sulejmaniego stał się dużo bardziej niestabilny i niebezpieczny.