Po co "święcić" McDonalda? Episkopat: "To chroni od złych rzeczywistości nadprzyrodzonych”

Od kilku dni w mediach społecznościowych rozchodzą się zdjęcia z 19-tysięcznego Nakła nad Notecią, gdzie lokalny proboszcz uczestniczył w otwarciu baru sieci McDonald's. W ozdobnej stule przechadza się uśmiechnięty między frytkownicami i dystrybutorami napojów, kropiąc sprzęty wodą święconą. Ksiądz przemawiał też do mikrofonu i odczytał fragment Pisma Św. Wstęgę przeciął obecny również na imprezie zastępca burmistrza.

Fakt, że w otwarciu baru szybkiej obsługi uczestniczą wspólnie lokalne władze świeckie i duchowne, wzbudził w internecie liczne nieprzychylne komentarze.

– pisze pani Monika, mieszkanka Nakła, pod postem oficjalnego profilu miasta na Facebooku. „Także burmistrz tam niepotrzebny” – dodaje.

Błogosławimy radiowóz, oczyszczalnię ścieków i kota

W Polsce błogosławi się sprzęty i obiekty wszelkiego rodzaju. Od dawna budzi to ironiczne uśmiechy laickiej części społeczeństwa. Na blogu Polish Priests Blessing Things znajdziemy zdjęcia uroczystości "poświęcenia" m.in.

• serwerowni,
• kota,
• radiowozu
• czy systemu oczyszczalni ścieków.

Uczestnictwo duchownych w takich wydarzeniach budzi pytanie, czy nie jest to swego rodzaju uszczerbek majestatu Kościoła – szczególnie, że dzieje się to w kraju, gdzie obraza uczuć religijnych jest wpisana do Kodeksu karnego.

"Błogosławieństwo to nie święcenie"

Poprosiliśmy o komentarz Konferencję Episkopatu Polski. Zostaliśmy skierowani do Komisji ds. kultu Bożego i dyscypliny sakramentów. Jej przewodniczący, biskup dr Adam Bałabuch, zastrzega w rozmowie telefonicznej, że nie mamy tu do czynienia z – jak piszą media – „poświęceniem”, a jedynie błogosławieństwem:

"Jeśli coś się święci, to wyłącza się to z użytku publicznego, a włącza do sakralnego. Gdy ktoś prosi, aby Pan Bóg pobłogosławił miejsce, gdzie ludzie będą przebywać, nawet jadalnie czy kuchnię, ksiądz może to zrobić" – tłumaczy biskup. Jak mówi, ten akt reguluje w Kościele „Księga błogosławieństw”.

Czy zatem kropienie wodą święconą grillów i frytkownic jest z punktu widzenia liturgii dopuszczalne?

"To przede wszystkim modlitwa za pracowników takiego miejsca. A błogosławi się nawet kwiaty na groby, które później trafiają na śmietnik" – zaznacza duchowny i prosi, by nie doszukiwać się w sprawie sensacji.

Pobłogosławiona może być niemal każda instytucja. Jak informuje OKO.press konsultor Komisji, ks. dr hab. Dominik Ostrowski, „miejsca pracy mogą i powinny być błogosławione, choć zawsze należy mieć na względzie rodzaj prowadzonej działalności i odniesienie do nauki Kościoła (na pewno nie wolno błogosławić instytucji, które jawnie łamią prawo Boże)”.

Kapłan tłumaczy, że:

Ze słów duchownych wynika, że błogosławieństwo musi nastąpić na zaproszenie właściciela lub użytkowników obiektu czy sprzętu. Nie mogliśmy ustalić, kto wystosował je w tym wypadku. Pracownik baru McDonald's w Nakle poprosił, by to pytanie zadać kierownikowi restauracji, był on jednak nieobecny w pracy. W nakielskiej Parafii NMP Królowej Polski dowiedzieliśmy się, że proboszcza również nie ma, a później nikt nie odbierał telefonu.

Wiceburmistrz Nakła Krzysztof Błoński w rozmowie telefonicznej zapewnia, że władze cieszy każda inwestycja w mieście i jej przedstawiciele uczestniczą we wszystkich podobnych imprezach, na które zostają zaproszeni. Skonfrontowany z komentarzami, które krytykują obecność świeckich urzędników u boku duchowieństwa, odpiera, że nie ma nic do dodania.

Wielokrotnie próbowaliśmy bezskutecznie skontaktować się z centralą firmy McDonald's w Polsce. Po publikacji tekstu firma przysłała do redakcji oświadczenie:

"Pragniemy podkreślić, że jako marka jesteśmy neutralni w kwestiach światopoglądowych. Uruchamiając nową restaurację zazwyczaj zapraszamy przedstawicieli społeczności lokalnych i jesteśmy otwarci na ich oczekiwania. Jeżeli spotkamy się z prośbą czy sugestią poświęcenia przez księdza nowo otwieranego lokalu, będącego też miejscem pracy dla kilkudziesięciu osób z danej gminy, to nie widzimy problemu, by tę prośbę uwzględnić. Dotyczy to oczywiście także duchownych innych wyznań ważnych dla mieszkańców danego obszaru."

Błogosławienie to nasza tradycja… aż z czasów pogańskich

Art. 25. Konstytucji RP mówi, że „władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych”. Obecność najwyższych władz lokalnych w towarzystwie przedstawiciela duchowieństwa na otwarciu punktu gastronomicznego prywatnej firmy może budzić w tej kwestii wątpliwości – podniosła je m.in. Fundacja Wolność od Religii.

Wcześniej kropienie świeckich obiektów ostro krytykowała m.in. prof. prawa Monika Płatek podczas szczecińskiego Kongresu Kobiet. Jednak posłanka PO Magdalena Kochan zwróciła jej wtedy uwagę, że to element polskiej tradycji.

I rzeczywiście: w Narodowym Archiwum Cyfrowym znajdziemy fotografie z lat 20. i 30., na których księża błogosławią zioła i owoce, pamiątkowe tablice, basen, stadion, a nawet… wojskową tankietkę czy granatniki:

"Nawet na początku epoki komunistycznej dygnitarze korzystali z asysty kościelnej, choćby przy pogrzebie generała Karola Świerczewskiego" – tłumaczy OKO.press antropolożka kultury i etnolożka dr hab. Zuzanna Grębecka z Uniwersytetu Warszawskiego.

"Rozdzielenie sacrum i profanum to pomysł stosunkowo nowy, radykalnie wprowadzili go Francuzi w czasie rewolucji" – dodaje. Jej zdaniem zaproszenie kapłana ma charakter w pewien sposób racjonalny. I nie chodzi wyłącznie o konformizm i próbę przypodobania się religijnej części mieszkańców, ale przesądność, której ulegają także osoby niekoniecznie religijne. Lepiej się zabezpieczać, nawet jeśli nie wierzy się w niebezpieczeństwo.

Dr Grębecka zwraca uwagę na rozdźwięk między oficjalną wykładnią kościelną, a ludową religijnością:

Jak tłumaczy, błogosławieństwo może przynosić albo dobrobyt (plony obrodzą, samochód będzie dobrze jeździł, bar odniesie sukces) albo chronić przed złem (pola nie zniszczą szkodniki, samochód nie ulegnie wypadkowi, w barze nie będzie pożaru).

Zdaniem antropolożki musimy też jednak pamiętać o sprawach przyziemnych: "To sytuacja jak z serialu Ranczo: kiedy mamy zrobić coś z pompą, zapraszamy tych, którzy naprawdę się liczą, czyli władze miasta i duchowieństwo. To pokazuje, kto realnie ma władzę".

Czy zatem z punktu widzenia teologii i tradycji można „poświęcić” bar McDonald's? Można jak najbardziej, a nawet należy. A czy chcemy, aby nasze władze w tym uczestniczyły? To już zupełnie inna sprawa.