Gronkiewicz-Waltz broni się Konstytucją. NSA rozstrzygnie, czy komisja Jakiego może zajmować się reprywatyzacją

“W Polsce są dwa organy powołane do rozstrzygania spraw reprywatyzacyjnych - komisja do spraw usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych, dotyczących nieruchomości warszawskich oraz Prezydent Miasta Stołecznego Warszawy" - powiedziała Gronkiewicz-Waltz 26 czerwca na konferencji prasowej i ogłosiła, że złożyła do Najwyższego Sądu Administracyjnego wniosek o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego między tymi dwoma organami.

Tego samego dnia rozpoczęły się pierwsze przesłuchania przed komisją prowadzoną przez wiceministra sprawiedliwości Patryka Jakiego. Przesłuchania dotyczyły reprywatyzacji działki przy ulicy Twardej, na której mieściło się znane warszawskie gimnazjum. Wezwana została także Gronkiewicz-Waltz, ale odmówiła przyjścia, tłumacząc, że nie czuje się zobowiązana występować przed organem powołanym przez ustawę niezgodną z Konstytucją. Wniosek do NSA ma służyć udowodnieniu, że jej zastrzeżenia były słuszne.

O niekonstytucyjności przepisów ustawy o komisji weryfikacyjnej pisali wcześniej Rzecznik Praw Obywatelskich, Sąd Najwyższy i Biuro Analiz Sejmowych.

Mimo licznych zastrzeżeń co do konstytucyjności ustawy, z oczywistych powodów nikt nie skierował jej do Trybunału Konstytucyjnego. Można się spodziewać, że podporządkowani PiS-owi sędziowie odrzuciliby wszelkie zarzuty.

Naczelny Sąd Administracyjny nie może zamiast Trybunału stwierdzić, że dany przepis ustawy jest niekonstytucyjny w ogóle i usunąć go z ustawy. Nie będzie analizował generalnych wątpliwości m.in. RPO, który stwierdził, że komisja jest to "organ umocowany politycznie, wyposażony w wyjątkowo silne kompetencje, usytuowany niejako ponad porządkiem powszechnym, orzekający według własnych zasad, a postępowanie przed nim korzysta ze szczególnego priorytetu przed wszystkimi innymi postępowaniami przed organami państwa" i w ten sposób narusza konstytucyjną zasadę podziału władz.

NSA może natomiast - orzekając bezpośrednio na podstawie Konstytucji - zakwestionować zastosowanie przepisu w konkretnej sprawie. I na to liczy Hanna Gronkiewicz-Waltz. Jej wniosek dotyczy jedynie tego, kto powinien zająć się sprawą działki przy Twardej. Prezydent 23 czerwca 2017 wznowiła zakończone postępowanie reprywatyzacyjne, powołując się m.in. na to, że zaszło podejrzenie, iż decyzja o zwrocie mogła być wydana w wyniku przestępstwa (osoby zaangażowane w sprawę aresztowało CBA).

Sprawą Twardej zajmują się więc dwa organy: komisja Jakiego i warszawski ratusz. Zgodnie z art. 26 ustawy o komisji weryfikacyjnej, gdy zajmuje się ona jakąś sprawą, sąd czy urząd swoje postępowania muszą zawiesić. Przepis jest jednoznaczny, ale wbrew zarzutom Sebastiana Kalety, członka komisji z ramienia PiS, nie oznacza to porażki Gronkiewicz-Waltz.

Po pierwsze, jednoznaczność przepisu nie przekreśla faktu, że zachodzi spór kompetencyjny i nie uniemożliwia wnioskowania w tej sprawie do NSA. Po drugie, NSA ma poważna podstawy do tego, by przyznać rację prezydent Warszawy.

Konstytucja gwarantuje samodzielność i niezależność jednostek samorządu terytorialnego (art, 166 ust. 1, art. 165 ust.2, art. 16 Konstytucji). Tymczasem Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z 2009 r. (sygn. K 32/08) wyjaśnił, że:

Jeśli sąd uzna, że to ratusz ma kompetencje do rozstrzygania o reprywatyzacji, komisja Jakiego będzie musiała porzucić sprawę. Takie rozstrzygnięcie będzie dotyczyć jednak tylko działki przy ul. Twardej. Gdy komisja zajmie się kolejnym adresem, prezydent stolicy będzie musiała wysłać do NSA następny wniosek o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego.

Po ostatnich reakcjach PiS na uchwałę Sądu Najwyższego w sprawie ułaskawienia Kamińskiego trudno jednak się spodziewać, że Jaki uszanowałby wyrok NSA i pozwolił mu sparaliżować działania komisji. Jaki już zapowiedział, że nie da “rozmienić państwa na kruczki prawne”.