Kilka miesięcy temu minister Antoni Macierewicz ogłosił konkurs na działanie, które miało „przywracać pamięć o Żołnierzach Niezłomnych oraz historii powstania antykomunistycznego po II wojnie światowej, wśród żołnierzy służby czynnej oraz pracowników resortu obrony narodowej”.

Minister chciał, by organizacja, która wygra konkurs, zorganizowała prelekcje dla żołnierzy i pracowników wojska. Podczas spotkań zaproszeni eksperci mieli omawiać znaczenie drugiej konspiracji "na przykładzie wybranego materiału filmowego, przedstawiającego historię życia i walkę żołnierzy podziemia antykomunistycznego”.

Uczestnicy konkursu nie mogli mieć więc raczej wątpliwości, na prezentacji jakiego "materiału filmowego" zależało MON.

W kwietniu ministerstwo zadecydowało, że zadanie realizować będzie Fundacja Patriotyczna Serenissima. Jej projekt nosił dokładnie taką samą nazwę jak konkurs: „Spotkania z historią - jak walczyli Żołnierze Niezłomni”.

Zapytaliśmy Sztab Generalny Wojska Polskiego, w ilu jednostkach zorganizowano projekcję i ilu żołnierzy obejrzało film. Rzecznik sztabu, płk Tomasz Szulejko, poinformował nas tylko, że "Sztab Generalny Wojska Polskiego stworzył warunki do prezentacji filmu "Historia Roja, czyli w ziemi lepiej słychać", w jednostkach organizacyjnych znajdujących się w bezpośrednim podporządkowaniu." Nie podał żadnych bliższych danych.

Patriotyczna klapa

„Historia…” to opowieść o Mieczysławie Dziemieszkiewiczu „Roju”, byłym żołnierzu NSZ, który tuż przed końcem wojny przystąpił do partyzantki i stanął na czele oddziału, prowadzącego akcje przeciwko władzom komunistycznym. Zginął w obławie w 1951 r.

Na oficjalnej stronie filmu przeczytać można, że obejrzało go „już 350 tys. widzów!”. Choć wykrzyknik sugeruje, że to jakiś oszałamiający wynik, w rzeczywistości można mówić o frekwencyjnej klapie. Inne polskie produkcje historyczne przyciągały w ostatnich latach do kin znacznie większą widownię. Kiepsko oceniany przez krytyków film „1920. Bitwa Warszawska” obejrzało 1,5 mln osób, opowiadające o Powstaniu Warszawskim „Miasto 44” – 1,75 mln, a „Katyń” Andrzeja Wajdy – prawie 2,8 mln.

Przed wejściem „Historii …” do kin wydawało się, że jest ona skazana na sukces.

Produkcja zebrała jednak bardzo niepochlebne recenzje. Krytycy filmowi pisali, że zrobiono ją pod dyktando nowej polityki historycznej, że jej patos jest trudny do zniesienia, a akcja co rusz przerywana jest „patriotycznymi kazaniami” głównego bohatera. Zarzucali twórcom „Historii…” narracyjny chaos, stworzenie nieciekawych, czarno- białych postaci, kiepską grę aktorską itd.

Gdy film nie został zakwalifikowany do konkursu Festiwalu Filmowego w Gdyni, ujął się za nim wicepremier i minister kultury Piotr Gliński. W wydanym wówczas oświadczeniu sugerował, że decyzja organizatorów festiwalu ma podłoże polityczne, a nie merytoryczne.

Później reżyser „Historii…” – Jerzy Zalewski, w liście otwartym, wytykał prezesowi TVP Jackowi Kurskiemu, że telewizja nie wsparła go w tej sprawie. Z rozgoryczeniem wyliczał, że nie odpowiedziała również na jego propozycję współpracy - choć „po sześciu latach walki” o powstanie „Historii…”, był „właściwie bankrutem”. I że nie transmitowała premiery jego filmu.

Kurski – także w liście otwartym – odpowiadał, że swoje żale dotyczące współpracy z TVP Zalewski powinien kierować do poprzednich władz spółki. Dodawał jednak: „Piszesz, że film został zniszczony przez brak promocji ze strony TVP. Proszę, nie obraź się, ale każde dzieło broni się samo. Najlepszą promocję robią widzowie, których film porywa, to oni namawiają kolejnych, by go zobaczyli itd. Nawet najgorsza promocja nie zabije wielkiego dzieła i nawet najlepsza nie pomoże kiepskiemu obrazowi.”

Wsparcie MON

"Historia..." może za to od początku liczyć na wsparcie MON oraz podległych mu jednostek i spółek. Jej premierę ministerstwo zapowiadało na swojej stronie internetowej. Po premierze Antoni Macierewicz mówił, że to "wspaniały i przejmujący film" i odnosił się do kłopotów organizacyjno- finansowych, z jakimi mierzyli się jego twórcy:

Partnerem "Historii..." została nadzorowana przez Macierewicza Polska Grupa Zbrojeniowa. Na stronie internetowej spółki- córki PGZ - Rosomak SA przeczytać można, że MON i PGZ "w ramach wspólnych działań na rzecz podnoszenia świadomości o historycznej roli działań Żołnierzy Wyklętych, zaangażowały się w promocję filmu". Organizowały np. pokazy dla licealistów.

Jeszcze przed ogłoszeniem konkursu MON na "przywracanie pamięci o Żołnierzach Niezłomnych" (który wygrała fundacja Serenissima), szefowie jednostek podległych Antoniemu Macierewiczowi, wsłuchujący się uważnie w jego wypowiedzi, wysyłali swoich podwładnych na seanse "Historii...".