Homo Faber do ministra Glińskiego: nie chcemy uczestniczyć w nagonce na uchodźców

"Trudno nam zrozumieć, jak można jednocześnie straszyć migrantami, kłamać w kwestii ilości uchodźców z Ukrainy, prowadzić antyukraińską, antyislamską politykę a jednocześnie za unijne pieniądze (sic!) budować politykę integracji i spójności społecznej w duchu tejże Unii Europejskiej. Dlatego nie będziemy brać udziału w konkursie ofertowym organizowanym przez Wojewodę Lubelskiego" – pisze w liście otwartym do ministra kultury Piotra Glińskiego Anna Dąbrowska, prezeska Stowarzyszenia Homo Faber, które od 10 lat zajmuje się pomocą uchodźcom i migrantom w Lublinie.

Chodzi o środki unijne na integrację dla uchodźców i migrantów, które od 2015 roku są blokowane na poziomie MSWiA. Zamiast do organizacji pozarządowych, które prowadzą działania pomocowe i integracyjne na rzecz migrantów, pieniądze trafiły do wojewodów. Rząd PiS sprytnie wykorzystał lukę w przepisach unijnych i zorganizował konkursy "ograniczone", w których startować mogli tylko wojewodowie. Wojewodowie "mogą, ale nie muszą" zaprosić do współpracy organizacje pozarządowe i mają pełną dowolność w dobieraniu organizacji partnerskich.

Rząd PiS od 2015 roku blokuje fundusze europejskie dla NGO-sów

W Polsce pomocą cudzoziemcom zajmują się niemal wyłącznie organizacje pozarządowe, które do tej pory finansowane były głównie ze środków europejskich. Od 2015 roku jednak rząd PiS blokuje wypłaty z tzw. FAMI, czyli Funduszu Azylu, Migracji i Integracji.

Zamiast tego Ministerstwo Spraw Wewnętrznych zorganizowało wiosną i latem 2017 roku dwa nabory „ograniczone”, w których startować mogły jedynie instytucje państwowe – urzędy wojewódzkie. To zaskakująca decyzja. Urzędy wojewódzkie zajmują się bowiem głównie wydawaniem pozwoleń na pobyt i na pracę migrantom. A przeważającą większość działań integracyjnych – zarówno dla uchodźców, jak i migrantów – koordynują właśnie organizacje pozarządowe. Blokowanie środków europejskich jest dla nich katastrofalne.

Jak wynika z raportu Stowarzyszenia Interwencji Prawnej, organizacje muszą ograniczyć wsparcia prawne i działania integracyjne dla cudzoziemców, tracą ciągłość i stabilność działań, rozpadają się fachowe zespoły, składające się z prawników, adwokatów, psychologów i tłumaczy.

Anna Dąbrowska z Homo Faber: "Brak płynności finansowej trzeciego sektora zahamował udzielane przezeń wsparcie, a także szybką reakcję na zmiany migracyjne. Lokalnie wojewodowie stali się nagle kreatorami integracji, choć w ich kompetencjach leżą przede wszystkim kwestie legalizacji pobytu. Z niewiadomych przyczyn Rząd RP uznał, że tematyką tą zajmą się lepiej wojewodowie (nigdy nie prowadzący takich działań) niż wyspecjalizowane w tym organizacje pozarządowe, prowadzące swoje działania na zlecenie polskiego rządu od lat. Nagle zmarginalizowane NGO mogły liczyć jedynie, że wojewoda łaskawie zaprosi ich do współpracy. W takiej sytuacji łatwo o dobór z partyjnego klucza, zapraszanie pokornych organizacji. Jak wykazał raport Stowarzyszenia Interwencji Prawnej dobieraniu towarzyszyły nieprzejrzyste praktyki".

Dziel i rządź, czyli jak wojewodowie dobierają sobie partnerów

Już w październiku 2017 roku OKO.press zapytało Ministerstwo o przyczyny blokowania środków dla organizacji pozarządowych. W odpowiedzi rzecznik prasowy tłumaczy, że konkurs wyłącznie dla wojewodów wcale nie dyskryminuje organizacji pozarządowych, bo przecież wojewodowie „mają możliwość dobierania partnerów do realizacji projektów, w tym również NGO”. Rzeczywiście, na przykład wojewoda mazowiecki zorganizował konkurs na partnerów, w którym mogły startować również organizacje pozarządowe.

Lista wymagań wobec potencjalnego partnera zapiera dech: prowadzenie punktu informacyjnego dla cudzoziemców, prowadzenie kursów języka polskiego, kursy adaptacyjne, warsztaty w szkołach… Trudno znaleźć organizację, która zajmowałaby się tym wszystkim na raz.

Ostatecznie wojewoda wybrał czterech partnerów: Caritas, Fundację dla Somalii, Polskie Forum Migracyjne i Lingua Mundi. Nie wiadomo, ile organizacji kandydowało i na jakiej podstawie wybrano zwycięzców. Piotr Bystrianin z Fundacji Ocalenie powiedział OKO.press: „Nie zostały opublikowane żadne informacje o punktacji, co jest podstawową zasadą w konkursach publicznych. Nie dostaliśmy informacji zwrotnej, dlaczego nasza oferta nie została zakwalifikowana.

Prezeska Homo Faber tak tłumaczy w liście do ministra Glińskiego decyzję o nieuczestniczeniu w konkursie: "Bycie obrońcą praw człowieka to dla nas kwestia przestrzegania reguł i trzymania wysokich standardów. Dotyczą one zarówno jakości oferowanego przez nas wsparcia jak i zasad, którymi kierujemy się tworząc otwarte dla wszystkich ludzi programy wsparcia. Tymi zasadami są zakaz dyskryminacji, przestrzeganie praw mniejszości. To także przejrzyste finanse i współpraca z innymi sektorami oparta o jasne kryteria.

Mamy nadzieję, że to wytłumaczy naszą decyzję. Prosimy jednocześnie o interwencję oraz zmianę polityki na poziomie rządowym. Naszym zdaniem niezbędna jest szeroka dyskusja nad standardami współpracy międzysektorowej, która objęłaby kwestie jawności, komunikacji, partnerstwa, suwerenności i uczciwej konkurencji".

Na co wojewodowie wydadzą pieniądze?

Według odpowiedzi, którą OKO.press otrzymało od MSWiA, pieniądze przekazane wojewodom będą przeznaczone na „działania zmierzające do wykorzystania struktur pomocy społecznej lub innych instytucji i organizacji w celu integracji cudzoziemców”:

• zapewnienie doradztwa i pomocy w kwestiach legalizacji pobytu, administracyjnych i prawnych, przysługujących praw pracowniczych, doradztwa i pomocy integracyjnej, opieki zdrowotnej, psychologicznej i socjalnej, opieki nad dziećmi oraz łączenia rodzin;
• działania zwiększające kontakt i integrację ze społeczeństwem polskim;
• kształcenie młodzieży oraz dorosłych z grup cudzoziemskich obecnych na terenie województwa;
• kursy językowe (w tym specjalistyczne);
• działania zwiększające ich świadomość prawną w celu ułatwienia dostępu do rynku pracy;
• działania z zakresu aktywizacji zawodowej, badania i oceny kompetencji, doradztwa zawodowego czy uzupełniania kompetencji;
• wsparcie dla szkół w zakresie pracy z dzieckiem cudzoziemskim.

Przeważająca większość z tych działań to obszary specjalizacji organizacji pozarządowych – takie działania, którymi nie zajmowały się do tej pory (albo zajmowały się nieefektywnie) żadne instytucje państwowe.

Rząd PiS nie ma pomysłu na politykę integracyjną

Problem w tym, że cudzoziemcom w integracji w żaden sposób nie pomaga państwo – a wbrew obiegowej opinii, w Polsce są zarówno uchodźcy, jak i migranci.

rząd nie ma sensownego pomysłu na to, jak ułatwiać cudzoziemcom interakcje z polskim społeczeństwem, uczyć się polskiego języka i kultury, czy odnaleźć się na rynku pracy. To polityka zaprzeczania rzeczywistości – rząd nie chce zmierzyć się z rzeczywistością i z prawdziwymi problemami prawdziwych migrantów. To z pewnością nie jest metoda na to, żeby cudzoziemców zachęcać do przyjazdu do Polski – i do zamieszkania tu na stałe.

Łatwiej utrzymywać fikcję postaci „uchodźcy wyobrażonego” – terrorysty, Araba, muzułmanina, który jest sumą wszystkich strachów Polaków. Co z tego, że uchodźca w Polsce statystycznie raczej jest samotną matką z Czeczenii z czwórką dzieci, której nikt w Polsce nie chce wynająć mieszkania. A migrant jest właśnie np. obywatelem Ukrainy albo Nepalu, który przyjechał do pracy – ale jeśli nikt nie pomoże mu nauczyć się języka i zapuścić tu korzenie, to niedługo wyjedzie dalej, na Zachód. A polski pracodawca straci pracownika, którego zdążył już wyszkolić.