Jak walczyć z podpaleniami wysypisk? Zakazać importu śmieci. Propozycje rządu to za mało - mówi ekspertka

"Powinniśmy dążyć do całkowitego zakazu importu odpadów. Zaś system gospodarowania odpadami powinien być nastawiony na poradzenie sobie z tymi, które mamy na miejscu i które sami produkujemy, a nie na to, by skupować je dodatkowo z zagranicy" - mówi OKO.press Weronika Michalak, ekspertka z Health and Environment Alliance (HEAL) Polska, organizacji zajmującej się analizowaniem wpływu środowiska na zdrowie obywateli Unii Europejskiej.

Dodaje też, że zaproponowane przez ministra Kowalczyka zmiany nadal zostawiają pole dla recydywy. Co prawda przedsiębiorca, który złamie prawo dotyczące obrotu i składowania odpadów, zostanie ukarany. Nie grozi mu jednak zamknięcie interesu. Dostaje - można powiedzieć - drugą szansę.

Minister Kowalczyk proponuje półśrodki

Od początku 2018 roku wybuchło blisko 70 pożarów na wysypiskach w całej Polsce. Płonęły śmieci komunalne, tworzywa sztuczne, opony, oleje, lakiery. W powietrze poszły takie szkodliwe substancje, jak cyjanowodór i benzo(a)piren.

Pod naciskiem opinii publicznej rząd zaczął gorączkowo przygotowywać zmiany w ustawach, by zatrzymać groźne pożary. Zmiany ogłosił 8 czerwca minister środowiska Henryk Kowalczyk.

„W odpowiedzi na pojawiające się patologie w gospodarce odpadami i skalę problemu, o której świadczy m.in. wzrost statystyk pożarów odpadów, przygotowaliśmy propozycje zmian legislacyjnych, które mają przeciwdziałać takim sytuacjom w przyszłości. Znalazły się one w projektach ustaw o gospodarce odpadami i o Inspekcji Ochrony Środowiska” – mówił minister Kowalczyk.

Weronika Michalak z HEAL mówi, że te propozycje "są konkretne i dobrze, że się pojawiły, ale są spóźnione przynajmniej o pół roku". W dodatku, uważa je za niewystarczające.

Co proponuje ministerstwo

Zmian zaproponowanych przez resort środowiska jest dużo, to m.in.:

• wprowadzenie gwarancji (kaucji) finansowych dla przedsiębiorców zbierających, magazynujących i przetwarzających odpady, by ukrócić zjawisko porzucania śmieci po zakończeniu działalności; z takiego zabezpieczenia miałyby być również finansowane np. akcje gaszenia wysypisk danego przedsiębiorcy;
• obowiązek prowadzenia wideomonitoringu w obiektach, gdzie magazynuje się lub składuje odpady;
• skrócenie dopuszczalnego okresu magazynowania odpadów z 3 lat do 1 roku;
• zmiany w zakresie przyznawania pozwoleń na prowadzenie działalności związanej z gromadzeniem odpadów - konieczna będzie np. pozytywna opinia Państwowej Straży Pożarnej;
• zakaz przywozu do Polski niektórych kategorii odpadów, m.in. komunalnych;
• zaostrzenie kar za przestępstwa dla przedsiębiorców z branży odpadowej - za obchodzenie się ze śmieciami niezgodnie z przepisami można dostać nawet 5 lat więzienia;
• zwiększenie kar finansowych za nielegalne zbieranie, przetwarzanie lub składowanie odpadów - od 10 tysięcy do nawet miliona zł; do tego kary za transport nielegalnych odpadów lub ich transport w niewłaściwe miejsce - nawet 100 tys. zł;
• wzmocnienie i zwiększenie uprawnień kontrolnych dla Inspekcji Ochrony Środowiska (IOŚ), m.in. kontrole całododobowe, użycie dronów i zwiększenie kadry; wojewódzkie IOŚ będą mogły nawet natychmiastowo wstrzymać działalność przedsiębiorstwa w przypadku rażących naruszeń prawa; inspektorzy będą mogli również zatrzymać pracę zakładu w przypadku stwierdzenia recydywy - uporczywego łamania tych samych przepisów przez przedsiębiorcę.

Ekspertka: kara 10 tys. zł nikogo nie powstrzyma

"Dolny próg kary za nielegalne zbieranie, przetwarzanie lub składowanie odpadów jest zbyt niski. 10 tys. zł to za mało i ta kwota powinna zostać podwyższona" - mówi Weronika Michalak z HEAL Polska. Podkreśla, że dla dobrze prosperującej firmy groźba zapłacenia 10 tys. zł nie będzie stanowić problemu.

Obiekcje budzi też kwestia prawa do sprowadzania do Polski śmieci komunalnych i odpadów, które wymagają unieszkodliwienia (to np. elektronika zawierająca szkodliwe substancje). Zdaniem Michalak powinniśmy dążyć do całkowitego zakazu importu odpadów.

Michalak przypomina, że już we wrześniu 2017 roku było wiadomo, że Chiny wprowadzą od 2018 roku zakaz importu 24 kategorii odpadów. I to wtedy środowiska ekologiczne alarmowały, że będzie problem z ich zagospodarowaniem w Europie.

Warto dodać, że sprawa leżała w gestii byłego ministra środowiska Jana Szyszki. Jak podała Wirtualna Polska, gdy Szyszko był szefem resortu środowiska, nadzorowany przez niego Główny Inspektor Ochrony Środowiska wydał 226 zgód na wwóz śmieci do Polski - łącznie 733 tys. ton. W 2014 roku, a więc za rządów PO-PSL, takich zezwoleń wydano 150, co równało się 380 tys. tonom odpadów.

Sytuacja paląca, a minister niespieszny

Obecny minister Henryk Kowalczyk chce, by nowe przepisy weszły w życie od 1 września. Ale obydwa projekty nie trafiły jeszcze pod obrady Sejmu i Senatu. Na wprowadzenie nowego prawa przyjdzie nam więc jeszcze poczekać. Nie wiadomo, jak długo.