Kaczyński chciał ziemianom nieba przychylić. Ale nie przychylił

Prezes PiS ubolewa, że polskie państwo nie zwróciło majątków zabranych w wyniku nacjonalizacji w latach 40. i 50. (m.in. lasów, aptek, gospodarstw rolnych), co jest objawem „poważnej choroby naszego życia publicznego”. Reprywatyzacja to dla Kaczyńskiego element walki z postkomuną i kwestia moralna, a racja jest po stronie potomków przedwojennych ziemian – bowiem „polskiemu ziemiaństwu” władze komunistyczne wyrządziły krzywdę. Nie wspomina żadnych innych krzywd.

Kaczyński tłumaczy też, dlaczego PiS kwestii reprywatyzacji jednak nie załatwi („choćby tylko po części”). Bo nie ma większości parlamentarnej. SLD-UP, Samoobrona i PSL są zdaniem prezesa uregulowaniu spraw własności niechętne, a stanowisko Ligi Polskich Rodzin jest niejasne.

Aby majątki zwrócić, trzeba zdaniem Kaczyńskiego poczekać na „nową rewolucję moralną” i nowy parlament.

Kto nie chciał reprywatyzacji?

Lata 90. Pisząc o „uporczywej odmowie załatwienia” sprawy reprywatyzacji, Kaczyński myśli prawdopodobnie o kilkunastu projektach, które miały sprawę uregulować. Zgłaszali je od początku lat 90. posłowie kolejnych kadencji, senatorowie, prezydent (Wałęsa) i rządy, ale projekty nie wychodziły poza prace rządowe lub parlamentarne. Na przykład dlatego, że upadały rządy, które je zgłaszały. Albo dlatego, że nie było zgody, czyje roszczenia są ważniejsze: dawnych właścicieli czy obecnych użytkowników nieruchomości.

Lata dwutysięczne. List do ziemian wysłał Kaczyński w końcówce rządu Leszka Millera. Dwa lata wcześniej prezydent Aleksander Kwaśniewski zawetował ustawę reprywatyzacyjną przygotowaną przez rząd Jerzego Buzka. Zakładała aż 50-procentowy zwrot utraconego mienia w naturze, a tam, gdzie nie będzie to możliwe – w bonach reprywatyzacyjnych. Kwaśniewski uznał, że to zbyt kosztowne dla budżetu państwa: przyjęty [w ustawie] sposób zwrotu własności byłym właścicielom jest sprzeczny z zasadami sprawiedliwości społecznej oraz równości obywateli wobec prawa, a przede wszystkim – i to chcę podkreślić – godzi dzisiaj w podstawowy interes wszystkich Polaków, jakim jest tworzenie najlepszych możliwych warunków do rozwoju gospodarczego naszego kraju.

Kaczyński nie wspomina o kosztach dla budżetu i jednoznacznie staje po stronie dawnych właścicieli. Co prawda w tamtym okresie nie dochodziło jeszcze do bulwersujących opinię publiczną „zwrotów” kamienic z lokatorami na podstawie wątpliwych dokumentów, jednak stanowiska kwestionujące własność sprzed dziesiątków lat za nadrzędną.

Jacek Kuroń i Karol Modzelewski pytali w 2001 roku: „w imię czego wolna Polska ma być nią obciążona?” [chodzi o kwotę 44 mld, którą według ówczesnych wyliczeń należałoby wypłacić tym, którzy zgłaszają roszczenia]. „Sprzeciwiamy się ustawie reprywatyzacyjnej dlatego, że w imię pewnej ideologii i w interesie materialnym pewnej grupy obywateli naraża ona na szwank interes ogółu i grozi ciężkim kryzysem finansów państwa”.

Ziemianie naciskają na Kaczyńskiego

List Kaczyńskiego zamieściło w sierpniu 2016 na swojej stronie Polskie Towarzystwo Ziemiańskie z komentarzem: „Prezes PiS Pan Jarosław Kaczyński nie raz składał deklaracje gotowości zajęcia się reprywatyzacją. Nadszedł czas, by, przynajmniej niektóre z nich, ujrzały światło dzienne”.

Organizacja powstała w 1990 r. i uznaje siebie za kontynuatora przedwojennego Związku Ziemian. Domaga się zwrotu przedwojennych majątków w naturze, ale dopuszcza też rekompensaty.