Kardynał Nycz: Konstytucja ma być katolicka! Trzeba wpisać "wartości nienegocjowalne": życie od poczęcia i małżeństwo heteroseksualne

"By Konstytucja miała wartości podstawowe, nienegocjowalne. Do tych wartości należy godność człowieka, małżeństwo, życie ludzkie w całym jego przebiegu oraz prawo rodziców do wychowania swoich dzieci, wcale nie tak oczywiste w dzisiejszym świecie", mówił kardynał Nycz, metropolita warszawski, podczas mszy z okazji rocznicy Konstytucji 3 maja.

Trudno nie zgodzić się z Nyczem, że w Konstytucji powinny znaleźć się wartości nienegocjowalne, uniwersalne, niezależne od zapatrywań ideowych czy politycznych. Tak jest z kategorią godności, która podobnie jak wolność jest powszechnie uważana za uniwersalną. Gorzej z pozostałymi trzema.

Najpierw trzeba sprecyzować, co kardynał ma na myśli. Nycz, jak sam przyznaje, cytuje tutaj papieża Benedykta XVI.

Co dokładnie powiedział Ratzinger?

Chodzi o przemówienie papieża z 30 marca 2006 roku do europarlamentarzystów z Partii Ludowej (największej frakcji z europarlamencie, należy do niej m.in. PO i PSL). Ratzinger wymienił trzy wartości nienegocjowalne, wskazując, że na gruncie katolicyzmu wszystkie trzy są związane z godnością człowieka:

• Ochrona życia od poczęcia do naturalnej śmierci ("protection of life in all its stages, from the first moment of conception until natural death");
• Wsparcie naturalnej rodziny rozumianej jako związek kobiety i mężczyzny ("recognition and promotion of the natural structure of the family - as a union between a man and a woman based on marriage"). Benedykt ostrzegał, by "skrajnie odmiennych form związków" nie uznawać za równe takiemu małżeństwu. Uznawał, że są one szkodliwe i niszczą rodzinę;
• Ochrona prawa rodziców do wychowywania dzieci.

Mamy zatem jasność.

• "Życie ludzkie w całym jego przebiegu", jak to nazywa Nycz, to ochrona życia od poczęcia do naturalnej śmierci, czyli zakaz aborcji, eutanazji i niektórych form antykoncepcji, np. antykoncepcji awaryjnej, która zapobiega zagnieżdżeniu się zarodka, a więc działa już po zapłodnieniu.

(Można wtrącić, że Kościół niejako z rozpędu zakazuje wszelkich środków, nawet prezerwatywy, uznając, że naruszają "prawdziwie ludzki kontekst aktu małżeńskiego", od którego "nie wolno oddzielać prokreacji", o czym pisał Jan Paweł II. Jakakolwiek antykoncepcja ogranicza też działanie samego Boga, który bierze udział w akcie poczęcia każdego człowieka)

• Małżeństwo jest zaś rozumiane jako związek kobiety i mężczyzny.

Nycz zastrzega, że Kościół nie jest od tego, by proponować konkretne rozwiązania, czyli zapisy w Konstytucji. Ale to właśnie robi pouczając Polaków o "wartościach nienegocjowalnych", które w tym wypadku przekładają się na konkretne zapisy.

W obecnie obowiązującej Konstytucji z 1997 roku, te dwie kwestie nie są określone po katolicku.

Co mówi Konstytucja o ochronie życia...

Art. 38 Konstytucji stwierdza, że "Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia". Komisja Konstytucyjna Zgromadzenia Narodowego odrzuciła w 1997 roku propozycję, by chronić życie od chwili poczęcia.

Ale środowiska anti-choice domagają się zmiany zapisu, tak jak zostało to wpisane już w kilku dokumentach niższej rangi, np. w ustawie z 2000 roku o rzeczniku praw dziecka, której art. 2 stwierdza, że "dzieckiem w rozumieniu tej ustawy jest każda istota ludzka od poczęcia do osiągnięcia pełnoletniości".

Przywoływane jest także orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 1997 roku, że "życie człowieka w każdej fazie jego rozwoju stanowi wartość konstytucyjną podlegającą ochronieˮ, choć jak zwraca uwagę Kamila Gasiuk-Pihowicz - kluczowy jest dopisek, że ,,intensywność tej ochrony w każdej fazie życia i w każdych okolicznościach nie ma być taka sama".

Nycz proponuje, by świeckie państwo wpisało sobie do Konstytucji definicję, która zrównuje zygotę z dorosłym człowiekiem.

...a co o małżeństwie

Kardynał chce także ingerencji w art. 18 ustawy zasadniczej: "Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej".

Rzeczywiście, jest w nim mowa o tym, że związek kobiety i mężczyzny znajduje się pod ochroną. Ale są nią objęte także - wymienione po przecinku - rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo".

Oddajmy głos prof. Ewie Łętowskiej: "Co z tego przepisu wynika? Że małżeństwo hetero znajduje się pod opieką i ochroną RP. I nie powiedziane jest nic, ale to nic więcej. Gdybyśmy mieli do czynienia z małżeństwem będącym związkiem osób jednej płci, to z tego tylko wynika, że takie małżeństwo nie byłoby objęte artykułem 18. I tyle. Ciągle się wszyscy powołują na ten artykuł 18 jako na rzekomą przeszkodę do wprowadzenia w Polsce instytucjonalizacji związków jednej płci. Z tego przepisu to nie wynika".

W wywiadzie dla "Gazety Wyborczej" w 2013 roku Łętowska mówiła Ewie Siedleckiej: "Jako prawnik mówię kategorycznie: art. 18 nie zawiera zakazu ustanowienia innych związków niż małżeństwo kobiety i mężczyzny. Tam nie napisano: »tylko małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny podlega opiece i ochronie państwa«. Ani: »jedynym możliwym związkiem jest małżeństwo kobiety i mężczyzny«".

Prawo do wychowania dzieci

Brzmi nieźle, ale rzecz jest wysoce kontrowersyjna. Choć kardynał tego nie precyzuje, katolikom chodzi tu - tak naprawdę - o zachowanie kontroli nad przekazem świeckiej szkoły, np. w zakresie edukacji seksualnej, której zakres Kościół chce ograniczyć. Stawia to pytanie o rolę świeckiej szkoły, której misją jest dostarczanie rzetelnej wiedzy także w zakresie życia seksualnego i płodności. Oddanie rodzicom prawa do wychowania dzieci mogłoby ograniczać takie konstytucyjne wartości jak prawo do nauki (art. 70) "Każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18. roku życia jest obowiązkowa. Sposób wykonywania obowiązku szkolnego określa ustawa".

Świeckie państwo zostawia tu rodzicom - radykalnym katolikom - wybór w postaci gwarantowanej także przez art. 70 możliwości wyboru a nawet zakładania szkół, np. katolickich.

Katolicka Nauka Państwowa rozmija się ze współczesnym światem

Okazuje się zatem, że Kościół po raz kolejny próbuje wcisnąć państwu swoją naukę, twierdząc, że jest uniwersalna. Liczy na to, że w Polsce pod rządami bogobojnego PiS uda się to, co nie udało się w laicyzującej się Europie.

Przemowa papieża Benedykta do europarlamentarzystów najwyraźniej nie przyniosła skutków - nie udało mu się przekonać przedstawicieli państw europejskich, że "życie od poczęcia" i "naturalna rodzina" to wartości nienegocjowalne. Wskazuje na to ustawodawstwo państw UE, które w tych dwóch kwestiach idzie w odwrotnym kierunku, niż oczekiwałby Kościół.

Jakiś rodzaj związku partnerskiego można zawrzeć w absolutnej większości państw UE, w wielu (15) dopuszczalne są małżeństwa cywilne jednopłciowe.

Żadnych możliwości parom nieheteroseksualnym nie daje tylko sześć krajów: Polska, Rumunia, Bułgaria, Litwa, Łotwa i Słowacja. Ani małżeństwa, ani związki partnerskie nie są tu legalne.

(Źródło: The Guardian, ILGA.org). na niebiesko zaznaczono kraje, w których osoby LGBT mogą zawrzeć związek małżeński, na jasno niebiesko - kraje, gdzie możliwe jest zawarcie związku partnerskiego, na szaro - kraje, gdzie takie związki nie są legalne. Jakie prawo obowiązuje w państwach na całym świecie - można sprawdzić tutaj.)

Część państw UE zliberalizowała swoje prawo dopiero w ostatnich latach m.in. Estonia (2014), Finlandia (2017), Niemcy (2017). I ten kierunek dominuje w Europie.

Podobnie jest w prawem do aborcji.

(Źródło: worldabortionlaws.com)

Z krajów UE tylko w Irlandii, w Polsce i na Malcie aborcja w powodów społecznych jest zakazana. Prawo zliberalizował niedawno w marcu 2018 roku Cypr. Katolicka Irlandia - która zezwala na aborcję tylko wtedy, gdy zagrożone jest życie kobiety - przygotowuje się do referendum w tej sprawie. Ustawa prawdopodobnie zostanie zliberalizowana.

W obydwu tych przypadkach - "życia od poczęcia" i "naturalne małżeństwa" - tendencja jest jednoznaczna: tam, gdzie w największym stopniu przestrzega się praw człowieka i praw mniejszości (m.in. UE, Ameryka Północna), tam też prawodawstwo dotyczące tych dwóch wartości pozostawia obywatelom wolność. Zezwala, pod pewnymi warunkami, na przerwanie ciąży i reguluje kwestie par jednopłciowych. Tam, gdzie prawa człowieka są łamane, ustawodawstwo jest najbardziej restrykcyjne.

Nie jest zatem prawdą, że te dwie wartości są nienegocjowalne. Wręcz przeciwnie, są negocjowalne i są negocjowane, a nawet odrzucane przez większość cywilizowanego świata.

Nienegocjowalne są tylko z punktu widzenia Kościoła i w katolickiej nauce społecznej, choć i tutaj Franciszek przyjmuje bardziej otwartą perspektywę, np. ogłaszając w 2013 roku tzw. ankietę Franciszka, która miała pomóc w przygotowaniach do synodu biskupów w 2014 roku. Papież zapytał w niej wiernych m.in. o to, jakie działania duszpasterskie można podjąć wobec osób żyjących w związkach homoseksualnych. Polski Episkopat nie zrobił wówczas nic, by ankieta Franciszka do wiernych dotarła.

Kardynał Nycz proponuje wpisanie arbitralnych wartości katolickich nie do dokumentu kościelnego, ale do konstytucji, czyli do porządku prawnego świeckiego (przynajmniej w teorii) państwa. W świeckim porządku te zasady negocjuje się z powodzeniem od wielu lat.