Komu przeszkadza banan? "Tematyka z zakresu gender nie powinna być pokazywana w Muzeum Narodowym"

Nowy dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie Jerzy Miziołek, kazał zdjąć wystawy prace dwóch artystek - Natalii LL i Katarzyny Kozyry. Dzieła zniknęły po wezwaniu Miziołka do ministra kultury Piotra Glińskiego. Ekspozycja rzekomo gorszyła dzieci.

Przez ostatnie cztery dekady "Sztukę konsumpcyjną" pokazywano w galeriach na całym świecie. W zależności od czasu i miejsca czytano ją jako głos o uprzedmiotowieniu kobiet, komercjalizacji sztuki, emancypacji kobiecej seksualności, gospodarce niedoboru (banany w PRL!).

Z kolei „Lou Salome” Katarzyny Kozyry to zapis performansu z 2005 roku. Artystka wciela się w nim w historyczną dominującą femme fatale i okłada pejczem dwóch mężczyzn przebranych za psy, a zarazem ucharakteryzowanych na niemieckich klasyków - Nietzschego i Rilkego.

Sztuka gorszy dzieci

„To jest Muzeum Narodowe i pewna tematyka z zakresu gender nie powinna być explicite pokazywana” – powiedział Miziołek „Gazecie Wyborczej”.

Co jest jeszcze gorszącym dzieci „genderem”?

powiedziała OKO.press krytyczka sztuki Karolina Plinta.

„Tak jawnego i chamskiego aktu cenzury dobra zmiana jeszcze nie odstawiła. Jakby pani Dulska i Edek z »Tanga« Mrożka mieli dziecko, to o kulturze myślałoby podobnie jak dobra zmiana” - skomentował sprawę krytyk filmowy Jakub Majmurek.

Historia się powtarza

Natalię LL cenzurowano jeszcze w PRL. Kozyrę próbowano cenzurować w latach 90. XX w. Dziś jednak obie artystki są uznawane za klasyczki polskiej sztuki współczesnej.

Kozyra była przedmiotem ataków w Polsce od początku lat 90. Nie dotyczyło to jednak zdjętej właśnie pracy. W 1993 oburzenie wywołała „Piramida zwierząt” - dyplom Kozyry z warszawskiej ASP. Składające się na tytułową figurę wypchane zwierzęta - koń i kogut - były przeznaczone na rzeź. Artystka odkupiła je i – jak pisze historyk sztuki Jakub Dąbrowski w książce „Cenzura w sztuce polskiej po 1989. Artyści sztuka i polityka” - zrobiła to w bardziej humanitarny sposób niż stałoby się to w rzeźni. Z kolei pies i kot zostały znalezione martwe.

W 1996 roku po zaledwie jednym dniu zamknięto przygotowaną przez Kozyrę razem z Grzegorzem Kowalskim i Arturem Żmijewskim wystawę „Ja i AIDS”, pokazywaną w galerii warszawskiego kina Stolica (dziś: Iluzjon Filmoteki Narodowej).

Od 1993 roku przez około dekadę nazwisko Kozyry funkcjonowało jako synonim skandalu w sztuce, a krytycy obwołali ją „matką polskiej sztuki krytycznej”.

Banany protestu

Jednak szybko przyszło też uznanie. „Łaźnia męska” Kozyry otrzymała nagrodę honorową na Biennale w Wenecji. Wystawę z jej udziałem jeszcze w 2001 roku obejmował patronatem minister Kazimierz Michał Ujazdowski (później w PiS), który, choć wobec sztuki krytycznej był sceptyczny, w swoim wstępie do katalogu pisał: „Wystawa (…) pozwoli widzom na dokonanie samodzielnej oceny”. Widzowie Muzeum Narodowego zostali takiej szansy pozbawieni.

Także Natalia LL mierzyła się z cenzurą. W latach 70. zamknięto po jednym dniu wystawę w Galerii Związków Twórczych we Wrocławiu. Dlatego że znalazły się na niej zdjęcia przedstawiające zbliżenie seksualne pt. „Fotografia intymna”. „O zakazy obijaliśmy się zawsze” – mówiła artystka „Wysokim Obcasom”. Praca „Sztuka konsumpcyjna” przez wiele lat nie mogła być pokazywana w Polsce. Została jednak doceniona zagranicą, w austriackim Innsbrucku ląduje na wystawie obok czołówki feministycznych artystek zachodnich. Doceniono ją w Niemczech, we Włoszech, Francji czy USA.