Konstytucja wg PiS: własność ograniczona, wola ludu ponad prawo, likwidacja TK, prezydent dekoracyjny

Z ankiety nie wynika spójna wizja zmiany konstytucji. Kierunki proponowanych zmian się rozchodzą, a same zmiany są bardzo mgliście zarysowane - pisze Ewa Siedlecka, publicystka prawna "Polityki".

Wyniki ankiety przedstawiła w poniedziałek 16 kwietnia 2018 prof. Anna Łabno z Uniwersytetu Śląskiego, członek tzw. „zespołu Kuchcińskiego”, który dwa lata temu przygotował krytykę opinii Komisji Weneckiej na temat PiS-owskiego prawa o Trybunale Konstytucyjnym.

Profesor Łabno powiedziała, że ankieta, to „wynik pracy kilkunastu osób”. Z doniesień "Wyborczej" sprzed roku wiemy, że list z prośbą o odpowiedzi na tę ankietę PiS rozsyłał – w kopertach z partyjnym nadrukiem – na wydziały prawa w całej Polsce oferując 2 tys. zł za jej wypełnienie w całości, i odpowiednio mniej, za wypełnienie fragmentów.

Zawierała pytania o zasady ustrojowe, prawa i obowiązki jednostki, system rządów, strukturę parlamentu, utrzymanie podziału sądownictw na powszechne, wojskowe i administracyjne, sposób powoływania sędziów Trybunału Konstytucyjnego, istnienie Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka, o model prokuratury i czy należy zachować Krajową Radę Radiofonii i Telewizji.

Z tego, co relacjonowała na konferencji prof. Łabno nie wynika, by na wszystkie te zagadnienia znalazły się konkluzywne odpowiedzi. Nie można jednak wykluczyć, że takie konkluzje były, ale nie zostały uwzględnione przez zespół, który je opracowywał.

Prezydent osłabiony, rządzi premier

Z ankiety wynikają dwa konkrety co do ustroju politycznego: ma być kanclerski, czyli z silną pozycją premiera. Prezydent ma być osłabiony, choć niedokładnie wiadomo, jak to zrobić, bo wybierany jest w wyborach bezpośrednich z czego wynika, że nie może odgrywać jedynie roli dekoracyjnej.

I drugi konkret: Senat ma pozostać, ale zajmować się czymś innym, niż dziś, np. kontaktami z Polonią.

Własność bez ochrony

Z relacji prof. Łabno wynika, że ustawa blokująca handel ziemią w Polsce (ta, która daje Agencji Rynku Rolnego prawo pierwokupu ziemi rolnej, a Lasom Państwowym – prawo pierwokupu ziemi oznaczonej jako grunty leśne) nie była wypadkiem przy pracy. I nie ma nadziei, że władza PiS się z nich wycofa.

Bo postuluje się, by wykreślić z konstytucji ochronę własności, która dziś jest w rozdziale „zasady ustrojowe”. I zostawić ją tylko jako prawo podmiotowe jednostki. Z zaznaczeniem, że

Dalej, z ankiety wynika, że należy precyzyjnie uregulować „zasadę suwerenności narodu”. Prof. Łabno wyjaśniła jedynie, że chodzi o relacje pomiędzy suwerenem a władzą, ich „specyfikę” i „metodę działania władzy”.

Wola narodu ponad konstytucją

Można się domyślać, że chodzi tu o zapisanie w konstytucji twierdzenia, z którego PiS dziś wywodzi swoje prawo do dowolnego interpretowania konstytucji: że

Dalej było jeszcze mniej konkretnie:

• Że „dialog społeczny wymaga reform, powinno się uwzględnić więcej partnerów niż państwo-pracownik-pracodawca, i więcej „poziomów” dialogu.
• Że do rozdziału pierwszego, o zasadach ustrojowych, należy wpisać „solidarność” jako „punkt wyjścia dla koncepcji państwa” i zasadę dialogu społecznego (patrz wyżej). Dziś są one w konstytucji, ale w kontekście stosunków gospodarczych: „Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej” – art. 20 Konstytucji.
• Co do demokracji bezpośredniej wśród ankietowanych prawników były „głosy rozstrzelone”.
• Co do praw socjalnych – wbrew oczekiwaniom wyborców PiS autorzy opracowania postulują, by tak jak w tej chwili, znajdowały się one w dziale „zadania państwa”, co oznacza, że jednostka nie może ich dochodzić od państwa w sądzie. A nie w dziale o prawach i wolnościach jednostki, których można sądownie dochodzić.

Prof. Łabno zaznaczyła enigmatycznie, że w konstytucji należałoby uregulować prawa wynikające z nowych technologii, jak prywatność i genetyka, a także „prawo do środowiska”, którego natury nie wyjaśniła (nie wiadomo, czy chodzi o środowisko naturalne, czy społeczne, i jak się to ma np. do wycinki Puszczy Białowieskiej).

Poszerzenie skargi konstytucyjnej

Prawnicy, który wypełnili ankietę proponują, poszerzenie skargi konstytucyjnej tak, by „bardziej odpowiadała społecznym oczekiwaniom”.

Likwidacja Trybunału Konstytucyjnego

Jednocześnie jednak proponuje się likwidację Trybunału Konstytucyjnego i przekazanie jego kompetencji Sądowi Najwyższemu.

Co do bloku pytań o władzę sądowniczą, prof. Łabno powiedziała krótko: „Nie mogliśmy przecież napisać nic innego: sądy mają być niezależne, a sędziowie – niezawiśli”.

Po co to wszystko? Nie wiadomo

Historycznie ankieta powstała w odpowiedzi na ogłoszony półtora roku temu przez prezydenta Andrzeja Dudę pomysł, by w stulecie odzyskania niepodległości zrobić referendum na temat zmiany konstytucji, w którym obywatele wypowiedzieliby się na temat kierunków zmian.

Na poniedziałkowej prezentacji wyników PiS-owskiej ankiety były – jak to mawiano w PRL-u – „najwyższe władze partyjne i państwowe”: premier Mateusz Morawiecki, marszałek Sejmu Marek Kuchciński (którzy otworzył prezentację), marszałek Senatu Stanisław Karczewski, wicepremier Beata Szydło, szef Komitetu Stałego Rady Ministrów Jacek Sasin, szef gabinetu politycznego premiera Marek Suski, wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński, minister – prokurator generalny Zbigniew Ziobro oraz Julia Przyłębska w charakterze prezesa Trybunału Konstytucyjnego.

Marszałek Senatu Stanisław Karczewski (to Senat wyraża zgodę na referendum konstytucyjne) powiedział potem dziennikarzom, że

A więc wygląda na to, że zarówno ankieta konstytucyjna, jak referendum o tym, czy i jak należy zmieniać konstytucję, to gesty wyłącznie polityczne. Nie mają na celu rzeczywistej zmiany konstytucji, a jedynie

Do opinii publicznej ma trafić przekaz, który zresztą kilkakrotnie powtarzał marszałek Kuchciński: że konstytucja z 1997 roku „wymaga zmian”, bo się „zestarzała”, a świat poszedł do przodu.

Co w takim razie mówić o konstytucji USA przyjętej w XVIII wieku?

Tekst ukazał się najpierw na Blogu Konserwatywnym Ewy Siedleckiej