List otwarty w sprawie monety „Zachowali się jak trzeba" z wizerunkiem „Ognia”

Narodowy Bank Polski wypuścił 15 marca 2023 nową monetę z okolicznościowej serii „Wyklęci przez komunistów żołnierze niezłomni". Przedstawia ona Józefa Kurasia „Ognia", dowódcę partyzanckiego oddziału, który przez pewien czas podporządkował się AK, jednak ze względu na kłopoty z subordynacją został przez Armię Krajową skazany na śmierć. Potem współpracował z ludowcami, komunistami (także Armią Czerwoną), by wreszcie zostać szefem powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Nowym Targu, skąd zdezerterował. Wtedy zwrócił się przeciwko przedstawicielom nowej władzy.

Seria „Wyklęci przez komunistów żołnierze niezłomni" jest publikowana od 2017 roku i do tej pory nie znalazły się w niej tak kontrowersyjne postacie – przedstawia m.in. rotmistrza Witolda Pileckiego i generała Augusta Emila Fieldorfa „Nila".

Publikujemy list otwarty badaczy, środowisk i organizacji żydowskich w sprawie emisji przez Narodowy Bank Polski monety z wizerunkiem „Ognia".

Szanowni Państwo,

jako historycy, jako reprezentanci środowisk żydowskich i organizacji społecznych działających na rzecz tolerancji i wzajemnego szacunku oraz Żydzi – kombatanci, nie możemy milczeć, gdy Narodowy Bank Polski wybija i promuje monetę ku czci Józefa Kurasia. Postaci, której działalność – nawet biorąc pod uwagę wyjątkowy kontekst historyczny – dalece odbiega od wizerunku bohatera zasługującego na szczególną cześć i narodową pamięć. Szczególnie gdy weźmie się pod uwagę, że dzieje się to na miesiąc przed oficjalnymi, państwowymi obchodami 80. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim.

Powojenne Podhale było miejscem, gdzie antyżydowska przemoc przybrała drastyczne formy. Za część dokonanych tam zbrodni odpowiadają bojowcy oddziału „Błyskawica" dowodzonego przez majora Józefa Kurasia „Ognia". Opisując jedną z nich, popełnioną 2 maja, podkomendny „Ognia" Jan Batkiewicz „Śmigły" zeznał:

Zamordowanie zatrzymywanych Żydów było, obok ich ograbienia, jednym z głównych celów żołnierzy. Nie była to jedyna zbrodnia na Żydach popełniona przez oddział podległy Kurasiowi. Wśród ofiar oddziału byli nie tylko mężczyźni, ale również kobiety i dzieci, często osoby, które ze strachu przed narastającym w Polsce antysemityzmem starały się uciec z powojennej Polski do Czechosłowacji.

Pod pojęciem „Żołnierzy Niezłomnych" kryje się zarówno działalność tych, którzy nie godząc się na dyktat Związku Sowieckiego nie rzucili broni i walczyli dalej z przedstawicielami komunistycznej władzy, jak i osób, które w imię nacjonalistycznych haseł mordowały przedstawicieli wszelkich mniejszości narodowych żyjących od wieków w Polsce. Mają oni na sumieniu śmierć niewinnych cywili. Mieszanie tych postaw i postaci jest fałszowaniem historii oraz manipulowaniem zbiorową pamięcią.

Tysiące Polaków w czasie wojny i po niej „zachowało się jak trzeba". Nie należy do nich jednak Józef Kuraś ps. „Ogień". Pamiętajmy, że postać ta zapisała się po czarnej stronie historii.

• Anna Chipczyńska
• Wit Derkowski, Członek zarządu B'nai B'rith Loża Polska
• Patrycja Dołowy, JCC Warszawa
• Anna Dodziuk, Członek zarządu B'nai B'rith Loża Polska
• Prof. Barbara Engelking, Centrum Badań Nad Zagładą Żydów, IFiS PAN
• Andrzej Friedman, Przewodniczący zarządu B'nai B'rith Loża Polska
• Andrzej Folwarczny, Prezes Forum Dialogu
• Jan Grabowski, PhD; Fellow, Royal Society of Canada
• Krzysztof Hegemejer, Członek zarządu B'nai B'rith Loża Polska
• Artur Hofman, Prezes TSKŻ
• Zofia Jankiewicz, Członek zarządu B'nai B'rith Loża Polska
• Marian Kalwary Prezes Zarządu, Stowarzyszenie Żydów Kombatantów
• Sergiusz Kowalski, B'nai B'rith Loża Polska
• Elżbieta Magenheim, Członkini GWŻ w Warszawie
• Michał Majewski, Dyrektor Operacyjny Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce
• Katarzyna Markusz, portal Jewish.pl
• Piotr Nawrocki, Członek zarządu B'nai B'rith Loża Polska
• Dr Karolina Panz
• Krzysztof Persak, Historyk Muzeum POLIN
• Elżbieta Petrajtis-O’Neill
• Piotr Puchta, Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego
• Dr Sebastian Rejak, Dyrektor, American Jewish Committee Central Europe
• Anda Rottenberg
• Sebastian Rudol, JCC Kraków
• Marta Saracyn, JCC Warszawa
• Paula Sawicka, Przewodnicząca Rady Programowej Otwarta Rzeczpospolita
• Michael Schudrich, Naczelny Rabin Polski
• Albert Stankowski, Członek Zarządu TSKŻ
• Zygmunt Stępiński, Dyrektor Muzeum POLIN

• Prof. Dariusz Stola, Historyk, Instytut Studiów Politycznych Polska Akademia Nauk
• Alina Świdowska wraz z Zarządem Stowarzyszenia Drugie Pokolenie – Potomkowie Ocalałych z Holokaustu
• Gołda Tencer, Fundacja Shalom
• Prof. dr hab. Joanna Tokarska-Bakir, Polska Akademia Nauk
• Michał Trębacz, Historyk Muzeum POLIN
• Marian Turski, Przewodniczący Rady Muzeum POLIN
• Tomasz Ulatowski
• Katarzyna Winiarska, Fundacja Edukacyjna Jacka Kuronia / Wirtualne Muzeum Historii Żydów w Białowieży
• Piotr Wiślicki, Przewodniczący Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce
• Natalia Woroszylska, Członkini Stowarzyszenia Otwarta Rzeczpospolita
• Ludwika Wujec
• Damian Wutke, Stowarzyszenie Otwarta Rzeczpospolita