0:000:00

0:00

Prawa autorskie: Albert Zawada / Agencja GazetaAlbert Zawada / Agen...

"Lekarz powołujący się na klauzulę sumienia może odmówić wykonania świadczeń zdrowotnych niezgodnych z jego sumieniem, takich jak: przeprowadzenie zabiegu in vitro, skierowanie na badania prenatalne, wypisanie recepty na środki antykoncepcyjne, antykoncepcję »dzień po«, a także stosowanie innych niż naturalne metody antykoncepcji", dowiadujemy się ze strony Medicover Polska. Sprawę opisała Federacja na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny.

Taka informacja pojawia się pod nazwiskiem lekarza, który zadeklarował powoływanie się na klauzulę sumienia (w tym przypadku Wiaczesław Bramski, ginekolog).

Rzeczywiście, lekarz ma prawo - przy dopełnieniu pewnych formalności - odmówić wykonania niektórych świadczeń medycznych ze względu na tzw. sumienie. Pozwala na to art. 39 Ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty:

"Lekarz może powstrzymać się od wykonania świadczeń zdrowotnych niezgodnych z jego sumieniem, z zastrzeżeniem art. 30, z tym że ma obowiązek wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w podmiocie leczniczym (ten przepis został uchylony wyrokiem TK z 2015 roku) oraz uzasadnić i odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej. Lekarz wykonujący swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby ma ponadto obowiązek uprzedniego powiadomienia na piśmie przełożonego".

Czy klauzula stosuje się także do wypisywania recept lub wystawiania skierowania na badania?

"Lekarz nie może odmówić"

Ostatnia z tych kwestii nie budzi wątpliwości w związku z wyrokiem Trybunału w Strasburgu w 2011 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka w sprawie R.R. przeciwko Polsce orzekł, że uniemożliwienie kobiecie ciężarnej uzyskania informacji o stanie płodu jest poniżającym i nieludzkim traktowaniem i tym samym łamie art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Uznano też, że odmówienie prawa do badań prenatalnych narusza art. 8 tej konwencji, czyli prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego. Cały wyrok zobacz tutaj.

Na tej podstawie w 2012 roku Ministerstwo Zdrowia wydało komunikat:

"Lekarz nie ma prawa, odwołując się do klauzuli sumienia, odmówić wydania kobiecie w ciąży skierowania na badania prenatalne albo na badania specjalistyczne,

jeśli istnieje uzasadnione podejrzenie, że ciąża zagraża życiu lub zdrowiu kobiety albo kobieta obawia się, że płód jest uszkodzony. Ponadto lekarz nie może odmówić wydania kobiecie w ciąży skierowania na badanie prenatalne albo na badania specjalistyczne, nawet jeśli wie lub domyśla się, że w przypadku potwierdzenia się tych podejrzeń kobieta będzie ubiegała się o przerwanie ciąży".

Komunikat ten MZ zamieściło ponownie na stronie 22 listopada 2017 roku (czyli już za rządów ministra Konstantego Radziwiłła).

Nie ma zatem wątpliwości w tej kwestii - lekarz nie może odmówić wystawienia skierowania na badania, nawet jeżeli podejrzewa, że wynik tych badań skłoni kobietę do przerwania ciąży zgodnie z prawem. Warto jednak przypomnieć lekarzom, że wiedza o stanie płodu może doprowadzić nie tylko do aborcji, ale także do podjęcia działań leczniczych.

"Osobiste wykonanie czynności"

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy zgodnie z ustawą z 1996 roku lekarz może odmówić wypisania recepty na podstawie klauzuli sumienia. Nie ma tam definicji "wykonania świadczeń zdrowotnych".

Zgodnie ze stanowiskiem Komitetu Bioetycznego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk z 2013 roku, stosowanie klauzuli sumienia dotyczy osobistego wykonywania czynności, bo tylko takie obciążają lekarskie sumienie. I dlatego „pomimo żądań zgłaszanych przez środowiska aptekarzy i farmaceutów, prawo polskie nie przyznaje przedstawicielom tych zawodów prawa do powołania się na klauzulę sumienia”. Kluczowe jest uzasadnienie:

„Realizowanie recept nie wiąże się z osobistym podejmowaniem czynności, które bezpośrednio godzą bądź stanowią bezpośrednie i realne zagrożenie dla określonego dobra”.

W odrębnej części poświęconej medycynie reprodukcyjnej Komitet Bioetyczny stawia kropkę nad i: "Klauzula sumienia nie może zwalniać lekarza z obowiązku wypisania pacjentowi recepty na legalny środek antykoncepcyjny, który chce i może on bezpiecznie stosować. Dotyczy to także środków antykoncepcji postkoitalnej [m.in dzień po – red.]. Ostateczna decyzja o zażyciu tych środków należy bowiem do pacjenta. To on ewentualnie podejmie działanie, którego skutkiem będzie zapobieżenie ciąży".

Tego samego zdania jest także zespół prawny Federacji na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny. Stanowisko zobacz tutaj.

CBOS: nie dla klauzuli sumienia

W 2014 roku CBOS zbadał postawy Polek i Polaków wobec klauzuli sumienia. Pytano m.in. o klauzulę sumienia w przypadku skierowania na badania prenatalne. Aż 73 proc. uważa, że lekarz nie ma prawa odmówić takiego świadczenia, mimo, że jest ono niezgodne z jego sumieniem. Zaskoczeniem jest jednak, że aż 62 proc. badanych uważa, że lekarz nie może odmówić wydania skierowania na zabieg aborcji, jeżeli jest on zgodny z prawem. 52 proc. uważa, że lekarz niezależnie od sumienia powinien taki zabieg wykonać.

Udostępnij:

Magdalena Chrzczonowicz

Wicenaczelna OKO.press, redaktorka, dziennikarka. W OKO.press od początku, pisze o prawach człowieka (osoby LGBTQIA, osoby uchodźcze), prawach kobiet, Kościele katolickim i polityce. Wcześniej przez 15 lat pracowała w organizacjach poarządowych (Humanity in Action Polska, Centrum Edukacji Obywatelskiej, Amnesty International) przy projektach społecznych i badawczych, prowadziła warsztaty dla młodzieży i edukatorów/edukatorek, realizowała badania terenowe. Publikowała w Res Publice Nowej. Skończyła Instytut Stosowanych Nauk Społecznych na UW ze specjalizacją Antropologia Społeczna.

Komentarze