Ostatni dzień kampanii samorządowej

Do tragedii doszło we wtorek, 28 listopada. 14-latka z Andrychowa rano wyszła na autobus do szkoły w pobliskich Kętach. O 8:15 zadzwoniła do ojca, że źle się czuje, boli ją brzuch i nie wie, gdzie jest.

Rodzina zaczęła jej szukać, zawiadomiła również policję. Znalazł ją dopiero znajomy ojca, pan Rafał: Natalka leżała przy billboardzie niedaleko supermarketu. Była skrajnie wychłodzona, pomimo akcji reanimacyjnej i przewiezieniu jej do szpitala dziecięcego w Krakowie-Prokocimiu nie udało się jej uratować. Zmarła następnego dnia.

Godzina na komisariacie

Media po tragedii w Andrychowie próbują odtworzyć chronologię wydarzeń. Co wiadomo?

Natalia przed 8 rano wyszła z domu na przystanek. Na autobus jednak nie dotarła. Ostatnim kontaktem z nią była rozmowa z ojcem, około 8:15. Rodzina zaczęła jej szukać, ojciec między 9 a 10 pojechał na komisariat policji, żeby zgłosić zaginięcie. Chciał, żeby funkcjonariusze namierzyli telefon dziewczynki.

„Ojciec Natalii przez godzinę czekał w poczekalni na policjanta, a potem kolejną składał zawiadomienie, w międzyczasie błagał wręcz dyżurnego, by chociaż zlokalizowali telefon jego córki, zanim się wyłączy” – relacjonowała pani Anna, sąsiadka rodziny Natalii w rozmowie z dziennikarzami.

Procedura przyjmowania zgłoszenia trwała prawie godzinę. Na komisariacie – według medialnych relacji – mężczyzna miał usłyszeć, że policja wyśle psa tropiącego.

Funkcjonariusze informują, że zgłoszenie zarejestrowano koło południa. "W międzyczasie rodzina szukała jej na własną rękę. Tuż po otrzymaniu informacji o zaginięciu policjanci uruchomili wszelkie procedury związane z poszukiwaniami – twierdzi Agnieszka Petek, rzeczniczka prasowa Komendy Powiatowej Policji w Wadowicach.

Natalka umierała niedaleko komisariatu

Komisariat znajduje się kilkaset metrów od miejsca, gdzie leżała Natalka. Dziewczynka czekała na pomoc przy billboardzie przy supermarkecie, który widać z okien pobliskich lokali usługowych. Nikt nie zwrócił na nią uwagi. Była śnieżyca i mróz.

„Śnieg sypał wtedy tak strasznie, że moja pracownica zadzwoniła, że chyba na piechotę przyjdzie. Bo się autem jechać boi. Ostatecznie przywiózł ją mąż. I strasznie ciężko to przeżywa, bo ona ma swoje ulubione miejsce i zawsze obok tej reklamy auto parkuje. A wtedy mąż, strażak, ją podwiózł i szybko odjechał. Ona siedziała w sklepie cały dzień. Nie wychodziła” – mówiła w rozmowie z „Wyborczą” właścicielka sklepu odzieżowego, z którego widać billboard.

TVN rozmawiał z jedną z osób, które widziały Natalię. Mężczyzna opowiadał, że nie był w stanie się zatrzymać i pomóc 14-latce, która najpierw stała, ale z czasem zaczęła kucać.

„Jechaliśmy do szpitala do Cieszyna, chcieliśmy zdążyć na wizytę o 10.00. Ale śnieżyca była, samochód za samochodem jechał, bo droga była zasypana praktycznie cała” – relacjonował.

Cały czas trzymała telefon

Mimo „uruchomienia wszystkich procedur” przez policję, funkcjonariusze Natalii nie znaleźli. Zauważył ją znajomy ojca, Rafał, który zaangażował się w poszukiwania. „Zaparkowałem na parkingu przy sklepie Aldi, wysiadłem z samochodu, rozejrzałem się. Zauważyłem przyczepę z reklamą, mówię: zajrzę. Kiedy tam dochodziłem, to zobaczyłem najpierw coś czarnego, myślałem, że to kawałek folii. Jak podszedłem bliżej, zobaczyłem twarz dziewczynki” – opowiadał w TVN24. Natalka trzymała w ręku telefon, wciąż włączony i aktywny.

Na miejsce przybiegł jej ojciec, razem przenieśli 14-latkę do supermarketu, prosząc, żeby pracownicy zadzwonili na 112. Karetka długo nie przyjeżdżała, ekspedientka dzwoniła na numer alarmowy jeszcze raz. Jedna z klientek pomagała panu Rafałowi w reanimacji.

Po Natalkę miał przylecieć helikopter, jednak ze względu na złe warunki pogodowe Lotnicze Pogotowie Ratunkowe odmówiło transportu.

W końcu na miejscu pojawiła się karetka i przewiozła dziewczynkę do szpitala w Wadowicach. Tam zdecydowano o przeniesieniu jej do Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego w Krakowie-Prokocimiu, gdzie mogła być podłączona do aparatury ECMO – sztucznego płucoserca.

To sprzęt wykorzystywany przy ciężkiej niewydolności płucnej, a także przy wprowadzaniu w stan hipotermii leczniczej, chroniącej organizm podczas operacji. ECMO tymczasowo zastępuje działanie płuc lub serca, dlatego jest również wykorzystywane przy leczeniu hipotermii. Pozwala na ogrzanie i utlenowanie krwi poza organizmem i wtłoczenie jej do układu tętniczego. W ten sposób organizm się ogrzewa.

Przyjęto ją około godziny 17:00. „Dziewczynka trafiła do nas w stanie głębokiej hipotermii. Temperatura jej ciała wynosiła 22 stopnie” – mówiła dziennikarzom Katarzyna Pokorna-Hryniszyn z krakowskiego szpitala.

Walka o życie 14-latki trwała do środy. Natalia umarła 29 listopada.

Zawiodły służby?

Po tragedii w Andrychowie pojawiają się pytania o działania służb. Wciąż nie znamy odpowiedzi na pytanie, dlaczego policja nie namierzyła telefonu dziewczynki? Dlaczego przyjmowanie zgłoszenia trwało tak długo i co się stało, że policja nie zauważyła leżącego w śniegu dziecka?

Mieszkańcy, którzy wypowiadają się w mediach, zwracają uwagę również na późny przyjazd karetki.

Prokuratura Rejonowa w Wadowicach rozpoczęła śledztwo w sprawie nieumyślnego spowodowania śmierci nastolatki. – Będziemy badać każdy element związany z tą sprawą; kto kogo powiadomił i o której, co działo się w międzyczasie – mówiła „Wyborczej” prok. Marta Łuczyńska. Dziś (1.12) ma odbyć się sekcja zwłok. Prokuratura zabezpieczyła nagrania z pobliskiego monitoringu, przepytała również świadków. Ma także przyjrzeć się pracy policji z Andrychowa.

Pracownia na Rzecz Wszystkich Istot zachęca do udziału w konsultacjach i tłumaczy: „Lasy Państwowe chcą zmniejszyć powierzchnię strefy III UNESCO. Wartości, które chroni ta strefa to głównie drzewostany ponad stuletnie. To one odzwierciedlają wartości stojące u podstawy wpisania Puszczy na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO – stanowią siedliska kluczowe dla ochrony różnorodności biologicznej oraz zapewniają trwanie naturalnych procesów przyrodniczych”.

To właśnie tutaj swojej siedliska mają cenne i zagrożone wyginięciem gatunki: dzięcioł białogrzbiety i trójpalczasty, sowa włochatka i sóweczka czy chrząszcze saproksyliczne.

Strefa III (podobnie, jak I i II) Puszczy jest wyłączona z gospodarki leśnej – drzewa nie są więc wycinane, mogą naturalnie obumierać. „Obecność i zachowanie takich miejsc jest więc niezbędna dla skutecznej ochrony przyrody Puszczy Białowieskiej” – podaje Pracownia. Według rządowej propozycji, powiększona ma zostać strefa IV – w której gospodarkę leśną można prowadzić (choć w ograniczonym zakresie).

Zmiana o 5,5 proc.

4 lipca 2023 pojawiła się rządowa propozycja zmniejszenia powierzchni strefy III z blisko 242 km² do 206,5 km², czyli o 5,5 proc. Jednocześnie zaproponowano zwiększenie powierzchni strefy IV z ok. 102 km² do 135,5 km², a więc o 6 proc.

Zdaniem Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego, taka zmiana pomogłaby w zarządzaniu Puszczą.

„Ze względu na mozaikowatość i rozdrobnienie dotychczasowego podziału na strefy, w propozycji planu zarządzania (…) na podstawie materiałów otrzymanych od Ministerstwa Klimatu i Środowiska zaproponowano korektę strefowania” – napisała w lipcu w odpowiedzi na pytania OKO.press Katarzyna Pasikowska z IOŚ-PIB. Dodała, że dopuszczalność takich korekt potwierdził raport ze wspólnej misji Centrum Światowego Dziedzictwa UNESCO i Reaktywnego Monitoringu Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody w Puszczy Białowieskiej.

Plan „szkodliwy społecznie i przyrodniczo”

Propozycji nie akceptują jednak naukowcy zajmujący się ochroną przyrody. Profesor Michał Żmihorski, dyrektor białowieskiego Instytutu Biologii Ssaków PAN, wyjaśniał wtedy, że to zbyt daleko idąca interpretacja. Plany zmiany strefowania nazwał „nieuzasadnionymi przyrodniczo” oraz „szkodliwymi zarówno społecznie, jak i środowiskowo”.

Zgadza się z tym prof. Bogdan Jaroszewicz, kierownik Białowieskiej Stacji Geobotanicznej Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego:

"Od strony formalnej jest to propozycja nie do przyjęcia. To zostało wyraźnie zaakcentowane we wskazaniach po misji łączonej IUCN i UNESCO w 2018 r. Jeden z punktów mówi wyraźnie, że jeśli jest potrzeba korekty granic, to oczywiście można to zrobić: dla uproszczenia lub jeżeli są pomyłki, co do umieszczenia danego drzewostanu w konkretnej strefie.

Pod względem formalnym jest to więc nieakceptowalne. Także pod względem przyrodniczym przyniesie regres, bo jest to odwrócenie zastanej sytuacji, w której obiekt jest chroniony lepiej na sytuację, w której jest chroniony gorzej".

Część nieruchomości została przepisana na syna Daniela, Piotra Obajtka. Prezes Orlenu zachował jednak prawo do ich użytkowania. Wirtualna Polska ustaliła, że w sumie w aż 20 księgach wieczystych pojawiły się wzmianki dotyczące zmian w dziale opisującym status własności.

Chodzi m,in. o działkę o powierzchni 0,1277 ha w miejscowości Osieczany pod Myślenicami i działkę 0,1625 ha w Piwnicznej (Obajtek jest jej współwłaścicielem, razem z założycielami firmy TT Plast, znanej z tzw. taśm Obajtka, ujawnionych przez „Wyborczą”). Zmian dokonano również w księdze wieczystej dworku w Borkowie, który Obajtek użyczył fundacji Handicap z Zakopanego.

Akty notarialne dla tych nieruchomości sporządzono 20 listopada 2023. Sądy zarejestrowały je dzień później.

Takich zmian – jak podaje WP – jest więcej. 2 kwietnia 2022 Daniel i Piotr Obajtkowie zawarli umowę darowizny, według której prezes Orlenu przekazał synowi działki w Stróży koło Pcimia (stoi na nich dom rodzinny Obajtków), zachowując jednak prawo użytkowania. 10 października 2023 Obajtek został wykreślony z listy wspólników firmy deweloperskiej Linda Dom sp z o.o.. Na jego miejsce wpisano Piotra Obajtka.