Ostatni dzień kampanii samorządowej

„Ministerstwo Klimatu i Środowiska wydało decyzję zasadniczą dla lokalizacji małych reaktorów atomowych. Tym samym mamy zielone światło do budowy SMR-ów w Polsce, z których pierwszy powstanie do 2030 roku. To bardzo dobra wiadomość dla Polaków i polskiej gospodarki, bo SMR-y to gwarancja taniej energii i ciepła dla miast" – poinformował w czwartek prezes Orlenu Daniel Obajtek.

To najważniejsza wstępna decyzja, od której zależały dalsze losy projektu realizowanego wspólnie z przedsiębiorstwem biznesmena Michała Sołowowa. Rozwijana wspólnie spółka Orlen Synthos Green Energy na razie chce postawić 7 takich obiektów, dla sześciu wybrano już potencjalne lokalizacje – choć mówiło się o nawet kilkudziesięciu takich obiektach rozsianych po Polsce.

Resort klimatu wydał sześć pozytywnych decyzji mimo negatywnej opinii Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego dotyczącego SMR-owego projektu, w który zaangażowany jest paliwowy gigant. Wczoraj o opinii ABW donosił serwis tygodnika „Polityka”, dziś prawdziwość tych informacji potwierdził Orlen. Przedstawiciele koncernu nie ujawnili treści tajnego dokumentu, uderzyli jednak w służby.

Spółka Obajtka uderza w Wąsika i Kamińskiego

„Przed nami największe wyzwanie przed jakim kiedykolwiek stała Polska gospodarka: przebudowa energetyki, która musi zapewnić stabilne i zdekarbonizowane źródła energii. Świat zmierza w kierunku technologii jądrowych, zarówno dużych, jak i SMR, co potwierdza odbywająca się obecnie światowa konferencja klimatyczna COP28. Aby osiągnąć cele pozwalające na dekarbonizację polskiej energetyki potrzeba wielu inwestycji zarówno państwowych jak i prywatnych” – czytamy w oświadczeniu OSGE.

„Dlatego postępowanie ABW prowadzone przez panów Wacławka, Kamińskiego i Wąsika w sprawie jednej z opinii potrzebnych do wydania decyzji zasadniczej trudno określić inaczej niż jako niekompetentne i nieodpowiedzialne. W ciągu ponad 230 dni postępowania ABW ani razu nie spotkała się ani z wnioskodawcą, czyli spółką OSGE, z dostawcą technologii, czyli amerykańskim GE-Hitachi, ani nie zapoznała się z danymi dotyczącymi wnioskowanych lokalizacji. Nie wiemy, na jakiej podstawie ABW wydała swoje opinie” – napisali przedstawiciele OSGE w mediach społecznościowych.

Największy problem technologii reaktorów SMR? Niesprawdzone

Wątpliwości do technologii SMR mają nie tylko służby. Na łamach OKO.press o „małych reaktorach” z rezerwą wypowiadali się między innymi eksperci portalu Nuclear.pl. W ich analizie możemy wyczytać, że pojęcie „small modular reactor” (małego reaktora modułowego) jest na razie bardzo niekonkretne, a działający na komercyjnych zasadach obiekt tego typu nie powstał jeszcze nigdzie na świecie:

"Na tle wszystkich propozycji reaktorów SMR, BWRX-300 (na który zdecydowało się OSGE) wyróżnia się po pierwsze tym, że jest relatywnie duży – odpowiada skalą wielu blokom energetyki konwencjonalnej (w Polsce pracuje bardzo wiele bloków o mocach 200–380 MW), a po drugie wysokim stopniem dopracowania konstrukcji, która stanowi pomniejszoną wersję wcześniejszej konstrukcji GE Hitachi wielkoskalowego reaktora ESBWR.

Ten ostatni nie został nigdy zrealizowany, ale przeszedł całą trudną ścieżkę oceny przez amerykański dozór jądrowy zwieńczoną uzyskaniem zezwolenia na budowę prototypowego bloku. Do budowy ostatecznie nie doszło z uwagi na decyzje inwestora. Sam BWRX jednakże dopiero taką ścieżkę przechodzi, przy tym zarówno w USA, jak i w Kanadzie. Nie ma powodów przypuszczać, że proces ten zakończy się niepowodzeniem, ale nie można być pewnym, ile dokładnie potrwa".

Przeczytaj także:

„Dyskusja na ten temat pojawiła się 30 lat temu, kiedy rozważano po raz pierwszy powołanie parku narodowego. Został powołany tylko po niemieckiej stronie Doliny Dolnej Odry. U nas najwyraźniej zabrakło woli politycznej” – mówiła w OKO.press prof. Agnieszka Szlauer-Łukaszewska, hydrobiolożka z Instytutu Nauk o Morzu i Środowisku Uniwersytetu Szczecińskiego. Naukowczyni jest zaangażowana w inicjatywę Stwórzmy Park Narodowy Doliny Dolnej Odry (PNDDO).

Przeczytaj także:

Grupa ekspertów, artystów, aktywistów i mieszkańców chce, żeby Międzyodrze, teren otoczony dwoma ramionami Odry, ciągnący się od Widuchowej, przez Gryfino, aż do przedmieść Szczecina, został objęty najwyższą formą ochrony przyrody.

W całym procesie kluczowa jest zgoda gmin. Jak pisaliśmy w OKO.press w 2000 roku znowelizowano ustawę o ochronie przyrody, dając w sprawie powoływania parków narodowych większy głos samorządom. Te mają obecnie prawo weta, które skutecznie blokuje powstawanie parków (w tym na przykład Turnickiego PN na Podkarpaciu).

Dlatego członkowie inicjatywy Stwórzmy PNDDO od początku są w kontakcie z gminami. Wcześniej powstanie parku poparli wójt gminy Kołbaskowo Małgorzata Szwarc i wójt gminy Widuchowa Paweł Wróbel. „Czekamy tylko na Gryfino” – mówiła prof. Szlauer-Łukaszewska w lipcu 2023.

6 grudnia odbyło się spotkanie inicjatywy z samorządowcami z Gryfina.

„Międzyodrze potrzebuje planu”

„Podczas trwającej ponad godzinę rozmowy omówiliśmy spodziewane korzyści z utworzenia parku narodowego. Wspólnie podkreśliliśmy znaczenie ochrony unikatowej przyrody regionu oraz możliwości udostępnienia terenu dla mieszkańców, wędkarzy i turystów. Zgodziliśmy się, że najlepszym rozwiązaniem jest powołanie parku narodowego, bo daje nam to szansę zarówno na rozwój turystyki regionu, ale też spójne zarządzanie tym terenem” – relacjonuje inicjatywa.

Burmistrz Gryfina Mieczysław Sawaryn poparł pomysł powstania parku narodowego na Międzyodrzu.

„Przyroda wymaga ochrony, Międzyodrze potrzebuje planu, który uwzględni interesy wszystkich zainteresowanych. Gmina Gryfino będzie brała czynny udział w pracach dotyczących powołania, tak aby nasi mieszkańcy mieli pełną wiedzę o tej idei” – zadeklarował.

„Po spotkaniu jesteśmy pełni optymizmu – Międzyodrze będzie w niedalekiej przyszłości parkiem narodowym” – piszą naukowcy i aktywiści.

Jak powołać Park Narodowy Doliny Dolnej Odry?

„Park narodowy jest powoływany mocą ustawy, która jest aktem prawnym uchwalanym przez Sejm zwykłą większością głosów”- wyjaśniała prof. Szlauer-Łukaszewska. "Aby do tego doszło, potrzebna jest wcześniejsza inicjatywa ustawy o powołanie parku narodowego, z którą może wystąpić: Rada Ministrów, grupa co najmniej 15 posłów/posłanek, komisja sejmowa, Sejm, Senat lub Prezydent RP.

Natomiast określenie granic parku narodowego, może nastąpić po uzgodnieniu z właściwymi miejscowo organami uchwałodawczymi jednostek samorządu terytorialnego (czyli samorządami gmin, na terenie których powoływany jest park), a także po zaopiniowaniu granic przez zainteresowane organizacje pozarządowe"- dodała.

Park Narodowy Doliny Dolnej Odry znalazł się na liście parków, które powinny powstać jak najszybciej. Stworzyła ją Fundacja Dziedzictwo Przyrodnicze. W raporcie „Wzmocnienie systemu parków narodowych i obszarów chronionych” autorzy piszą:

"Priorytetowo należałoby podjąć działania w kierunku utworzenia następujących parków narodowych: Dolnej Odry, Turnickiego, Puszczy Śląskiej, Puszczy Boreckiej, Wiślańskiego, Odrzańskiego, Puszczy Rominckiej".

W maju 2023 ta sama fundacja opublikowała raport z propozycją utworzenia 25 parków narodowych. Jego autor, Piotr Klub, o Międzyodrzu pisał tak:

„Ilość doniesień medialnych i powstanie inicjatywy społecznej, wskazuje, że idea Parku Narodowego Doliny Dolnej Odry jest jedną z najbardziej prawdopodobnych do urzeczywistnienia w najbliższych latach. Ze względu na swe usytuowanie Park Narodowy Doliny Dolnej Odry wydaje się być obszarem najmniej konfliktowym wśród proponowanych do utworzenia parków narodowych, gdyż w jego granicach (istniejącego paku krajobrazowego) nie prowadzi się gospodarki leśnej, teren w całości należy do Skarbu Państwa, nie istnieje tu zabudowa, a działalność człowieka ogranicza się do rybołówstwa, wędkarstwa i łowiectwa”.