Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło?

Za przyjęciem ustawy zagłosowało w środę 23 kwietnia 58 senatorów, przeciwko było 36 senatorów, trzech wstrzymało się od głosu. Za opowiedzieli się wszyscy senatorowie Koalicji Obywatelskiej, Trzeciej Drogi (PSL i Polski 2050) oraz koła senackiego Niezależni i Samorządni. Przeciwko ustawie zagłosowali senatorowie PiS (28 osób) i Lewicy (8 osób).

Trzy osoby z PiS-u oraz jedna z Lewicy wyłamały się z dyscypliny partyjnej i poparły ustawę. Senatora z Lewicy – Piotra Woźniaka – mogą czekać z tego tytułu konsekwencje.

Jak wynika z zapowiedzi opublikowanej na platformie X, przewodnicząca klubu parlamentarnego Lewicy Anna Maria Żukowska złożyła wniosek o wykluczenie Woźniaka z klubu za złamanie dyscypliny klubowej.

„Dla Lewicy priorytetem jest dobro pacjentów i wydolność ochrony zdrowia. To są kwestie nienegocjowalne” — napisała przewodnicząca klubu na platformie X.

O komentarz do sprawy senatora poprosił Onet. Woźniak poinformował, że o wniosku o wykluczenie go z klubu dowiedział się z internetu.

„Z chęcią wysłucham argumentów, dla których pani przewodnicząca składa ten wniosek. Ja w sprawie składki zdrowotnej wypowiadałem się dość konsekwentnie od wielu miesięcy. Uważam, że senatorowie, którzy zostali wybrani z Paktu Senackiego, nie reprezentują interesów jednej partii, tylko szerszego spektrum” — powiedział Piotr Woźniak w rozmowie z Onetem.

Jaki jest kontekst?

4 kwietnia 2025 Sejm uchwalił ustawę, która ma obniżyć składkę zdrowotną dla przedsiębiorców od 2026 roku. Według Ministerstwa Finansów na zmianach zyska ok. 2,45 mln przedsiębiorców. Według wielu ekspertów: stracą wszyscy, a zwłaszcza osoby mniej zarabiające i starsze.

Jak na łamach OKO.press pisał Bartosz Kocejko-Szukalski, zmiany sprawią, że przedsiębiorcy będą płacić znacząco niższą składkę niż pracownicy o tych samych dochodach.

Np. przedsiębiorca z dochodem odpowiadającym przeciętnemu wynagrodzeniu (dziś ok. 8,5 tys. zł brutto) zapłaci dwa razy niższą składkę niż pracownik z taką pensją. Ppracownik na minimalnym wynagrodzeniu zapłaci wyższą składkę niż przedsiębiorcy z dochodem na poziomie 10 tys. zł, albo ryczałtowcy z 25 tys. zł przychodu.

Ustawa była przyczyną konfliktu w koalicji rządzącej między Trzecią Drogą i Lewicą. Lewica od początku nie popierała zmian, a Trzecia Droga była za.

Zmiany ma zamiar zawetować prezydent Andrzej Duda.

W ostatnim czasie w tej sprawie z Dudą spotkało się dwoje kandydatów na prezydenta: Magdalena Biejat z Nowej Lewicy i Adrian Zandberg z Razem. Jak relacjonowała na łamach OKO.press Agata Szczęśniak, przekonywali prezydenta do zawetowania ustawy. Ich zdaniem najwięcej na ustawie zyskają ci, którzy nie potrzebują „prezentów do władzy”, a w dalszej perspektywie przyjęcie ustawy doprowadzi do prywatyzacji ochrony zdrowia.

O tym, jak szkodliwe są te przepisy, pisaliśmy w OKO.press wielokrotnie.

Poza wprowadzeniem nierówności w zakresie obciążenia składką osób o tych samych dochodach zmiana spowoduje znaczny ubytek w budżecie NFZ. Jeśli nie zostanie on skompensowany, będzie skutkował osłabieniem publicznego systemu zdrowotnego, obniżeniem jakości i dostępu do świadczeń.

Obniżce składki dla samozatrudnionych sprzeciwiają się m.in. Naczelna Izba Lekarska i liczne organizacje pacjenckie.

Publiczna ochrona zdrowia jest w Polsce dramatycznie niedofinansowana. Jak przewidują eksperci z SGH w latach 2025-2027 luka finansowa w budżecie NFZ sięgnie łącznie 111,4 mld zł. (w 2025 – 21,7 mld zł, w 2026 – 37,6 mld zł, a w roku 2027 – aż 52,1 mld zł).

Ministerstwo Finansów zapewnia jednak, że luka zostanie pokryta z budżetu państwa.

Według ministra spraw wewnętrznych Ihora Kłymenki ostatniej nocy Rosjanie zaatakowali 9 regionów Ukrainy: Kijów oraz obwód kijowski, żytomierski, dnipropetrowski, charkowski, połtawski, chmielnicki, sumski, zaporoski.

Siły Powietrzne Ukrainy wykryły 215 wrogich celów powietrznych: 70 rakiet różnych typów oraz 145 dronów. Udało się zestrzelić 48 rakiet oraz 64 dronów. Najbardziej ucierpiał Kijów. Rakiety i drony miały uderzyć w trzy dzielnice stolicy Ukrainy. Zostały zniszczone domy mieszkalne, płonęły auta i budynki, garaże. W dzielnicy Swiatoszyńskiej pod gruzami swojego domu znaleźli się ludzie. Nadal trwa akcja ratunkowa.

„Spod gruzów słychać dźwięki telefonów – poszukiwania będą kontynuowane, dopóki ratownicy nie będą pewni, że znaleźli wszystkich. Pojawiły się informacje o dwójce dzieci, których wciąż nie można znaleźć na miejscu zdarzenia [według ostatnich danych poszukują 10 osób]” – napisał Kłymenko. Dodał, że w nocy służby pracowały pod zagrożeniem powtórnego ostrzału. Jest to częsta taktyka Rosjan – atakować po raz drugi w to samo miejsce, żeby zwiększyć liczbę ofiar. W ten sposób w obwodzie żytomierskim Rosja zaatakowała ratowników, którzy mieli gasić pożar. Ranny został 39-letni ratownik.

Aktualizacja, 20:47

Ratownicy w ciągu dnia wyciągnęli spod gruzów cztery ciała, w związku z tym według ostatnich danych w Kijowie zginęło 12 osób, ponad 100 zostało rannych. Akcja poszukiwawcza nadal trwa.

Wczoraj (23 kwietnia) również zginęło dziewięć osób oraz 54 osoby odniosło obrażenia w mieście Marhaneć w obwodzie dnipropetrowskim. Rosyjskie drony zaatakowały autobus z ludźmi, którzy jechali do pracy.

„Tylko siła i presja”

„Wczorajsze maksymalistyczne żądania Rosji, aby Ukraina wycofała swoje wojska z jej regionów, w połączeniu z tymi brutalnymi atakami, pokazują, że to Rosja, a nie Ukraina, jest przeszkodą na drodze do pokoju. To wobec Moskwy, a nie Kijowa powinna być presja” – napisał w mediach społecznościowych Andrij Sybiha, minister spraw zewnętrznych Ukrainy.

„Swoimi działaniami, a nie słowami, Putin pokazuje, że nie szanuje żadnych wysiłków pokojowych i chce tylko kontynuować wojnę. Słabość i ustępstwa nie powstrzymają jego terroru i agresji. Tylko siła i presja”.

Minister obrony Ukrainy Rustem Umerow dodał, że kraj potrzebuje dodatkowej obrony powietrznej, aby chronić się przed rosyjskim terrorem.

Ataki na ukraińskie miasta zwiększyły się na tle tzw. rozmów pokojowych, które odbywają się pomiędzy Ukrainą, Rosją a Stanami Zjednoczonymi, które pośredniczą w tym procesie.

Prezydent Zełenski przypomniał, że minęło 44 dni od tego, jak w Arabii Saudyjskiej Ukraina zgodziła się na propozycje USA o całkowitym zawieszeniu broni i zaprzestaniu ostrzałów. Rosja zignorowała tę propozycję.

W ciągu ostatnich dni zachodnie media pisały o tym, że Stany Zjednoczone przekazały Ukrainie kolejne propozycje w sprawie zakończenia wojny rosyjsko-ukraińskiej (jest to propozycja zamrożenia wojny po linii frontu), m.in. jest to uznanie aneksji Krymu, rezygnacja z dążeń Ukrainy do wejścia do NATO. W przededniu spotkania przedstawicieli Ukrainy, Wielkiej Brytanii, Francji i USA w Londynie, które odbyło się wczoraj (23 kwietnia) i na którym miało być omawiane „pokojowe rozwiązanie” wojny, prezydent Ukrainy odniósł się do tych przecieków w mediach, podkreślając, że Ukraina nie zgodzi się na uznanie okupacji Krymu. W związku z tym ranga spotkania została obniżona, m.in. odwołał swój udział Marco Rubio, sekretarz stanu Stanów Zjednoczonych.

Wczoraj (23 kwietnia) prezydent USA Donald Trump w TruthSocial uznał wypowiedź prezydenta Ukrainy Wołodymyra Zełenskiego „bardzo szkodliwą dla rozmów pokojowych z Rosją”.

„Nikt nie prosi Zełenskiego o uznanie Krymu za terytorium Rosji, ale jeśli chce Krymu, dlaczego nie walczył o niego jedenaście lat temu, kiedy został przekazany Rosji bez wystrzału? Na tym obszarze znajdowali się również, przez wiele lat przed „przekazaniem Obamy”, główne rosyjskie bazy okrętów podwodnych. To właśnie takie podburzające wypowiedzi jak Zełenskiego sprawiają, że tak trudno jest rozstrzygnąć tę wojnę” – stwierdził Trump. Jest to kolejny przekaz bardzo bliski rosyjskiej narracji na temat Ukrainy oraz kolejna próba obwinienia o niepowodzenie w negocjacjach Ukrainę – kraj napadnięty i jej prezydenta.

Trump dodał, że „jesteśmy bardzo blisko porozumienia”, ale „człowiek, który >>nie ma kart do gry<<, musi to w końcu zrobić”.

Warto dodać, że w podczas pierwszej kadencji Donalda Trumpa 25 lipca 2018 r. Stany Zjednoczone przyjęły Deklarację Krymską, w której odrzuciły próbę aneksji Krymu przez Rosję i zobowiązały się do utrzymania tej polityki do czasu przywrócenia integralności terytorialnej Ukrainy. Prezydent Zełenski dodał na X zdjęcie dokumentu:

„Rosja, poprzez inwazję na Ukrainę w 2014 r. i próbę aneksji Krymu, usiłowała podważyć podstawową zasadę międzynarodową podzielaną przez państwa demokratyczne: że żaden kraj nie może zmieniać granic innego kraju siłą” – czytamy w deklaracji. „Stany Zjednoczone wzywają Rosję do poszanowania zasad, których od dawna twierdzi, że przestrzega, i do zakończenia okupacji Krymu”.

Propozycja USA o zakończeniu wojny (o ile rzeczywiście padła) nie pasuje nie tylko Ukrainie, ale też Rosji. Rzecznik prezydenta Rosji Dmitrij Pieskow powiedział w rozmowie z Le Point, że Rosja jest gotowa zakończyć wojnę na Ukrainie, jeśli Ukraina wycofa swoje wojska z czterech regionów. Tzn. Rosja nie zgadza się na zawieszenie broni wzdłuż linii frontu, a chce w całości kontrolować cztery obwody Ukrainy, które wpisała do swojej konstytucji, ale nie może ich zająć drogą wojskową. „Chcemy osiągnąć nasze cele i osiągniemy je. Środkami pokojowymi lub militarnymi” – mówił Pieskow. Potwierdził również, że trwają przygotowania spotkania prezydenta USA i Rosji. Jak podaje CNN, Trump może spotkać się z Władimirem Putinem na Bliskim Wchodzie w połowie maja.

Przeczytaj teksty w OKO.press na podobny temat:

Co się wydarzyło?

Komisja Europejska ukarała Apple grzywną w wysokości 500 mln euro za sposób, w jaki działa należący do firmy sklep z aplikacjami. „Twórcy aplikacji dystrybuujący swoje aplikacje za pośrednictwem sklepu App Store firmy Apple powinni mieć możliwość bezpłatnego informowania klientów o alternatywnych ofertach poza App Store, kierowania ich do tych ofert i umożliwiania im dokonywania zakupów” – podała KE.

Jak podaje Politico, firma dostała również nakaz zaprzestania niezgodnej z przepisami UE działalności do końca czerwca. Jeśli się do niego nie zastosuje, Komisja może nałożyć na nią grzywnę za każdy kolejny dzień naruszenia prawa.

Z kolei Meta musi zapłacić 200 mln euro za model reklamowy „płać lub zgadzaj się [na reklamy]”. Chodzi o to, że dostęp do wolnych od reklam wersji Facebooka i Instagrama dla użytkowników z UE jest dostępny za opłatą. „W ramach tego modelu użytkownicy Facebooka i Instagrama z UE mieli wybór między wyrażeniem zgody na łączenie danych osobowych w celu personalizacji reklam a opłaceniem miesięcznej subskrypcji za usługę bez reklam. Komisja stwierdziła, że ​​ten model (...) nie daje użytkownikom wymaganego konkretnego wyboru, aby wybrać usługę, która wykorzystuje mniej ich danych osobowych, ale jest w inny sposób równoważna usłudze »reklam personalizowanych«” – czytamy w wyjaśnieniach KE. W listopadzie 2024 r., po uwagach KE, Meta wprowadziła kolejną wersję bezpłatnego modelu spersonalizowanych reklam, oferując nową opcję, która ma wykorzystywać mniej danych osobowych. „Komisja obecnie ocenia tę nową opcję” – czytamy.

Kary zostały nałożone na mocy przyjętej w 2024 roku rozporządzenia Digital Markets Act (DMA). „Firmy Apple i Meta mają obowiązek zastosować się do decyzji Komisji w ciągu 60 dni, w przeciwnym razie grozi im ryzyko zapłaty okresowych kar pieniężnych” – informuje KE.

Jaki jest kontekst?

Jak wyjaśnia Fundacja Panoptykon, celem DMA jest ograniczenie dominacji największych graczy w sieci, stworzenie warunków dla uczciwej konkurencji w sieci oraz ukrócenie nieuczciwych praktyk.

"DMA:

• wymusza interoperacyjność komunikatorów internetowych;
• ogranicza możliwości łączenia informacji o użytkownikach, które pochodzą z różnych serwisów;
• utrudnia wykorzystanie dominującej pozycji do promowania własnych usług" – piszą eksperci.

DMA obejmuje wyłącznie cybergigantów, określanych w unijnych przepisach strażnikami dostępu (gatekeepers). Panoptykon podkreśla, że kryteria, które trzeba spełnić, żeby być uznanym za gatekeepera, są wyśrubowane. Należy:

• świadczyć jedną z podstawowych wskazanych przez DMA usług (np. wyszukiwarki, portale społecznościowe);
• mieć ugruntowaną pozycję i znaczący wpływ na europejski rynek.

Przeczytaj więcej w OKO.press

Co się wydarzyło?

„Stanowczo potępiamy akt wandalizmu dokonany wobec jednego z ukraińskich miejsc pamięci w Polsce. Nielegalnie umieszczone napisy i znaki muszą zostać niezwłocznie usunięte” – napisali w oświadczeniu ministrowie kultury po tym, jak ktoś zniszczył pomnik UPA w Monasterzu na Podkarpaciu. „Mamy do czynienia ze świadomą prowokacją, która służy m.in. interesom państwa-agresora – Rosji – i ma na celu zakłócenie konstruktywnego dialogu, który w ostatnich miesiącach rozwija się pomiędzy naszymi krajami. Potwierdzamy nasze zdecydowane zaangażowanie w dalsze umacnianie strategicznego partnerstwa oraz rozwiązywanie istniejących kwestii spornych w duchu dialogu i wzajemnego zrozumienia. Wszelkie akty wandalizmu miejsc pamięci i pochówku są objęte działaniami właściwych służb” – czytamy.

„Sprawa jest oczywista jeśli chodzi o reakcję państwa polskiego. Nie ma zgody na akty wandalizmu na cmentarzach i miejscach pamięci. Takiej zgody nie będzie” – stwierdził w rozmowie z RMF FM Paweł Kowal, pełnomocnik rządu ds. odbudowy Ukrainy, kierujący polsko-ukraińską grupą roboczą ds. dialogu.

Jaki jest kontekst?

Policja poinformowała o sprawie w środę rano. Funkcjonariusze Straży Granicznej zauważyli, że treść na tablicy przy pomniku i zbiorowej mogile żołnierzy UPA w Monasterzu jest zmieniona.

Na poprzedniej dwujęzycznej tablicy po polsku i ukraińsku było napisane: „Zbiorowa mogiła Ukraińców, którzy zginęli w walce z sowieckim NKWD w lasach monasterskich w nocy z 2 na 3 marca 1945 roku”.

Na nowej, podmienionej, tablicy napisano: „Zbiorowa mogiła Ukraińców, członków UPA odpowiedzialnych za terror i ludobójstwo na bezbronnej ludności polskiej, ukraińskiej i żydowskiej. Panie Boże, miej miłosierdzie dla nich i nie poczytaj im ich strasznych czynów, jakich się dopuścili na swoich braciach. +Przebaczenie nie oznacza zapomnienia, ale uzdrowienie bólu+”. Przy pomniku umieszczono krzyż — w miejscu, gdzie widniał tryzub, herb Ukrainy.

„Wysłani na miejsce policjanci wykonali wszystkie czynności procesowe, m.in. zrobili oględziny i sporządzili dokumentację fotograficzną” – przekazała PAP oficer prasowa komendy powiatowej w Lubaczowie mł. asp. Marzena Mroczkowska.

Dochodzenie prowadzone jest pod nadzorem Prokuratury Rejonowej w Lubaczowie.

Przeczytaj więcej w OKO.press

Co się wydarzyło?

Sąd Okręgowy w Warszawie rozpatrzył zażalenie obrońców Dariusza Mateckiego na zastosowanie wobec niego aresztu. Zdecydował, że Matecki pozostanie w areszcie, ale jeżeli wpłaci poręczenie majątkowe do 6 maja, będzie mógł opuścić celę. Kwota poręczenia to pół miliona złotych. Po wyjściu z aresztu będzie go obowiązywał dozór policyjny i zakaz opuszczania kraju.

Obrońcy posła, mec. Kacper Stukan i Adam Gomoła, wnioskowali o niższą kwotę – 200 tys. zł. Mimo tego decyzję sądu ocenili jako pozytywną. „W czasie rozmów z rodziną pana Dariusza Mateckiego dowiedzieliśmy się, że wskazana kwota jest realna do wpłacenia” – powiedzieli dziennikarzom TVN24.

Prokuratura uważa, że Matecki powinien zostać w areszcie dłużej. Przed Wielkanocą złożyła wniosek o przedłużenie aresztu do 5 czerwca. Sąd ma rozpatrzyć ten wniosek w przyszłym tygodniu. TVN24 poprosił Dariusza Ślepokurę z Prokuratury Okręgowej w Warszawie o komentarz w sprawie dzisiejszej decyzji sądu.

„O tyle jestem zadowolony z decyzji sądu, że utrzymał on w mocy zażalone postanowienie o zastosowanie aresztu i przyznał, że zgromadzony materiał wykazuje, że istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że doszło do zarzucanych podejrzanemu przestępstw” – powiedział prokurator.

Jaki jest kontekst?

8 marca 2025 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa zadecydował, że Matecki trafi do aresztu na dwa miesiące. To najsurowszy środek zapobiegawczy, jaki można zastosować wobec podejrzanego w prokuratorskim śledztwie. Prokuratura wnioskowała o to z kilku powodów:

• Po pierwsze utrzymuje, że zgromadziła przeciwko politykowi obszerny materiał dowodowy i z dużym prawdopodobieństwem zostanie on skazany;
• obawia się, że na wolności Matecki utrudniałby dalsze śledztwo;
• Mateckiemu grozi surowa kara – do 10 lat więzienia.

Na Mateckim ciąży sześć zarzutów.

Cztery z nich dotyczą afery w Funduszu Sprawiedliwości. Według prokuratury Matecki wspólnie z urzędnikami z Ministerstwa Sprawiedliwości, w tym z byłym wiceministrem Marcinem Romanowskim, ustawił trzy konkursy na dotacje z Funduszu. Wygrały powiązane z nim stowarzyszenia Fidei Defensor oraz Przyjaciół Zdrowia. Następnie polityk miał uczestniczyć w przywłaszczaniu uzyskanych w ten sposób ponad 16,5 mln złotych. Śledczy zarzucają mu też wypranie co najmniej 447 500 zł z tej kwoty.

Pozostałe dwa zarzuty związane są z fikcyjnym zatrudnieniem Mateckiego w Lasach Państwowych – na czym zarobić miał niemal pół miliona złotych.

Przeczytaj więcej na ten temat w OKO.press