Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło

„Mój mąż Siarhiej jest wolny! Trudno opisać radość w moim sercu” — napisała w sobotę po południu na platformie X Swiatłana Cichanouska.

Za pomoc w uwolnieniu swojego męża liderka białoruskiej opozycji podziękowała m.in. prezydentowi USA Donaldowi Trumpowi, a także Keithowi Kelloggowi, specjalnemu wysłannikowi amerykańskiego przywódcy do spraw Ukrainy.

„Jeszcze nie skończyliśmy. 1150 więźniów politycznych nadal pozostaje za kratami. Wszyscy muszą zostać uwolnieni” — dodała Cichanouska.

Uwolnienie Cichanouskiego skomentował też w mediach społecznościowych minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski.

„Wolny świat cię potrzebuje, Siarhei! Moja najszczersza radość jest z tobą, Swiatłaną Cichanouską i całą twoją rodziną. Widząc was razem ponownie, pokazujemy, dlaczego lata walki o wolność mają znaczenie” — napisał szef MSZ na platformie X.

Jaki jest kontekst

Siarhiej Cichanouski znalazł się w grupie 14 uwolnionych więźniów — wynika z wpisu amerykańskiego prawnika Johna Coalego. „Silnie przywództwo Donalda Trumpa doprowadziło dziś do uwolnienia na Białorusi 14 więźniów” – napisał w serwisie X adwokat, dziękując jednocześnie władzom Litwy za współpracę i pomoc.

Odsiadujący wyrok 18 lat więzienia mąż Cichanouskiej został w 2023 roku skazany na dodatkowe półtora roku za niepodporządkowanie się personelowi kolonii karnej.

W sobotę przywódca Białorusi Aleksander Łukaszenko spotkał się w Mińsku z Keithem Kelloggiem. Rozmowa odbyła się w Pałacu Niepodległości, siedzibie Łukaszenki. Według państwowej agencji BiełTA Łukaszenko ocenił, że wizyta amerykańskiego urzędnika „narobiła dużo szumu na świecie”.

Z kolei Kellog wskazał, że „żyjemy w bardzo niebezpiecznych czasach, kiedy kryzysy, z którymi się mierzymy, mogą gwałtownie eskalować, narastać, jeśli nie będziemy mądrzy i sprawiedliwi”.

Reuters podaje, że Białoruś uwolniła w sumie 14 więźniów politycznych. Wolność odzyskało trzech Polaków, pięciu Białorusinów, dwóch Japończyków, dwóch Łotyszy, Estończyk i Szwed. Nie podano jednak ich nazwisk.

Swiatłana Cichanouska została kandydatką w wyborach prezydenckich na Białorusi w 2020 roku po tym, gdy władze nie pozwoliły jej mężowi zarejestrować swej kandydatury. Cichanouski został zatrzymany 29 maja 2020 roku podczas pikiety przedwyborczej i od tamtej pory był więziony. W grudniu 2021 roku został skazany na 18 lat więzienia m.in. za „organizację zamieszek”.

Czytaj więcej tekstów OKO.press

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło

Nadieżda Rossinskaja, znana również jako Nadin Geisler, była aktywistką i założycielką organizacji o nazwie „Armia Piękności”, która – według „The Moscow Times” – w latach 2022–2023 pomogła około 25 tys. osób mieszkających na okupowanych przez Rosję terenach Ukrainy.

Sąd w obwodzie biełgorodzkim, na południowym zachodzie Rosji, skazał aktywistkę na 22 lata więzienia za „zdradę stanu” i „terroryzm”. Informację podał jej adwokat oraz lokalne media.

Rossinskaja została zatrzymana w lutym 2024 roku. Początkowo oskarżono ją o „nawoływanie do działań zagrażających bezpieczeństwu państwa”. Chodziło o publikowanie w mediach społecznościowych wezwań do przekazywania darowizn na rzecz Sił Zbrojnych Ukrainy. Potem zarzuty zaostrzono -- miała rzekomo finansować terroryzm i działać na szkodę Rosji.

W areszcie śledczym dziewczyna zaczęła mieć problemy zdrowotne: cierpiała na tachykardię, problemy ze wzrokiem, silne bóle głowy i osłabienie, przez co nie mogła ustać na nogach.

Przed rosyjską inwazją na Ukrainę Rossinskaja pracowała jako fotografka. Potem zbierała fundusze dla uchodźców i ewakuowała zwierzęta z Ukrainy. Jak podaje BBC, aktywistka pomogła kobiecie z Ukrainy odnaleźć zaginione dzieci. Mieszkanka obwodu charkowskiego znalazła się po przeciwnej stronie frontu i straciła z nimi kontakt. Po kilku miesiącach poszukiwań aktywistce udało się odnaleźć dzieci w jednym z regionów Rosji, co umożliwiło ponowne zjednoczenie rodziny.

Rossinskaja uciekła z kraju w maju 2023 roku do Gruzji, po tym, jak rosyjska policja zatrzymała młodą kobietę, która wpłaciła darowiznę na rzecz jej działalności. Jednak kilka miesięcy później wróciła do Rosji, by pomagać dalej.

W październiku 2024 roku rosyjskie władze wpisały Rossinskają na listę terrorystów i ekstremistów. Aktywistka w oficjalnym rejestrze widnieje jako urodzona w Kazachstanie w 1995 roku.

W czwartek 19 czerwca prokuratura zażądała dla niej 27 lat więzienia. Jej adwokat wnioskował o uniewinnienie.

Sama Rossinskjaa zadeklarowała, że jeśli sędzia nie zdecyduje się jej uniewinnić, to chce kary 27 lat i jednego dnia więzienia – „dla ustanowienia nowego rosyjskiego rekordu”.

Taki wyrok byłby dłuższy niż ten, który otrzymała Daria Trepowa – Rosjanka skazana za podłożenie bomby i zamach, w którym zginął prorosyjski bloger w 2023 roku. Kara, którą odbywa Trepowa, jest jak dotąd najdłuższą karą dla kobiety we współczesnej Rosji.

W piątek Wojskowy Sąd Okręgowy Drugiego Zachodniego Okręgu uznał Rossinskają winną wszystkich trzech zarzutów i skazał na 22 lata więzienia.

Dodatkowo sąd nałożył na aktywistkę grzywnę w wysokości 320 tys. rubli (około 4 tys. dolarów) – poinformował jej adwokat, Aleksiej Pryanisznikow.

Jaki jest kontekst

Od rozpoczęcia inwazji na Ukrainę w lutym 2022 roku, rosyjskie władze systematycznie zaostrzają represje wobec wszelkich przejawów sprzeciwu wobec wojny i reżimu. Wprowadzone w ekspresowym tempie przepisy, pozwalają karać obywateli za „dyskredytowanie armii”, „wspieranie terroryzmu” czy „zdradę stanu”.

Liczba postępowań karnych w Rosji za terroryzm, szpiegostwo i współpracę z obcym państwem gwałtownie wzrosła od początku pełnoskalowej wojny w Ukrainie, czyli ponad trzy lata temu. Według rosyjskiego stowarzyszenia prawniczego Pierwyj Otdieł cytowanego przez Reuters, w 2024 roku za tego typu przestępstwa skazano 359 osób. Praktycznie każda forma solidarności z Ukrainą może być interpretowana przez służby jako zdrada.

Czytaj inne teksty OKO.press

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło

W przyszłym tygodniu w Brukseli przywódcy państw unijnych zajmą się tematem przystąpienia Bułgarii do strefy euro.

Proces legislacyjny związany z wprowadzeniem wspólnej waluty ma się zakończyć w lipcu przyjęciem trzech aktów prawnych przez państwa członkowskie. To formalnie otworzy Bułgarii drogę przyjęcia euro z początkiem 2026 roku.

Prócz Bułgarii poza strefą euro pozostaje jeszcze sześć państw Unii: Polska, Szwecja, Czechy, Węgry, Rumunia i Dania. Ostatni kraj, który dołączył do strefy euro jest Chorwacja, która wstąpiła w 2023 roku.

Komisja Europejska uznała, że Bułgaria spełniła wszystkie warunki, które mają zagwarantować, że kraj jest gotowy na wprowadzenie euro i że gospodarka dobrze to przyjmie.

Europejski Bank Centralny także dał zielone światło, podkreślając, że „Bułgaria wykazała się dużym zaangażowaniem i przeprowadziła potrzebne reformy”.

Premier Bułgarii Rossen Jeliazkow nazwał to wydarzenie „wyjątkowym dniem” i zaznaczył, że jest ono efektem wielu lat reform, współpracy z Unią i ciężkiej pracy.

Mimo to, część obywateli nie podziela entuzjazmu władz. Niemal połowa Bułgarów sprzeciwia się wprowadzeniu euro, obawiając się, że odbije się to negatywnie na ich portfelach i gospodarce.

Na początku czerwca przeciwko wprowadzeniu euro protestowało tysiąc osób przed budynkiem parlamentu w centrum Sofii. Wśród transparentów były hasła: „Zachowajmy lewa bułgarskiego”, „Nie dla euro” i „Przyszłość należy do suwerennych państw”.

Ale są też tacy, którzy czekają na zmianę. „Da nam to większą swobodę i ułatwi podróżowanie za granicę” – powiedziała agencji AFP 36-letnia programistka.

Jaki jest kontekst

Aby wprowadzić euro, państwo musi spełnić tzw. kryteria konwergencji. O tym, czy dane państwo może przyjąć wspólną walutę, decydują kraje członkowskie na podstawie oceny Komisji Europejskiej. KE oceniła pozytywnie wysiłki Bułgarii 4 czerwca.

Żeby kraj mógł dołączyć do strefy euro, musi spełnić cztery konkretne warunki, tzw. kryteria konwergencji. Są one po to, żeby gospodarka nowego państwa w strefie była stabilna i dobrze dopasowana do wspólnej waluty. Oto warunki:

• Niska inflacja – ceny w kraju muszą rosnąć powoli i stabilnie tak jak w innych państwach Unii.
• Zdrowe finanse publiczne – deficyt budżetowy nie może przekraczać 3 proc. PKB, a dług publiczny powinien być poniżej 60 proc. PKB.
• Stabilny kurs waluty – kraj musi przez co najmniej dwa lata uczestniczyć w tzw. mechanizmie ERM II (czyli w tzw. poczekalni do euro), bez dużych wahań kursu walutowego.
• Zbliżone stopy procentowe – długoterminowe stopy procentowe nie mogą za bardzo odbiegać od tych w krajach UE, które mają najniższą inflację (maksymalnie o 2 punkty proc. więcej).

Innymi słowy – gospodarka musi być uporządkowana, a waluta stabilna, zanim kraj zmieni walutę na euro.

Minister finansów Andrzej Domański, który w piątek przewodniczył spotkaniu szefów resortów finansów w Luksemburgu, powiedział dziennikarzom, że Polska nie prowadzi żadnych prac nad przyjęciem euro. Jego zdaniem obecna sytuacja jest dla kraju korzystna.

Czytaj więcej tekstów OKO.press

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło

„Rząd Pakistanu postanowił formalnie zarekomendować prezydenta Donalda J. Trumpa do Pokojowej Nagrody Nobla za 2026 rok, w uznaniu jego zdecydowanej interwencji dyplomatycznej i przywództwa podczas niedawnego kryzysu indyjsko-pakistańskiego” – przekazały w piątek władze w serwisie X cytowane przez PAP.

W informacji dodano, że „Trump wykazał się wielką strategiczną dalekowzrocznością i znakomitym kunsztem politycznym” poprzez dyplomatyczne zaangażowanie w Islamabadzie, jak i New Delhi, co „złagodziło szybko pogarszającą się sytuację”, która mogła doprowadzić do konfliktu między dwoma państwami nuklearnymi.

Jednak rząd w New Delhi wskazuje, że Stany Zjednoczone nie uczestniczyły w mediacjach. Premier Indii Narenda Modi wielokrotnie zaprzeczył, aby do takich rozmów doszło.

Jaki jest kontekst

Do eskalacji konfliktu między sąsiadującymi krajami doszło w dniach 6-10 maja, kiedy to walki objęły kontrolowaną przez Pakistan część regionu Kaszmir. Przyczyną konfliktu był zamach w Pahalgam w regionie Kaszmiru kontrolowanym przez Indie, gdzie zginęło 26 turystów – Indie oskarżyły Pakistan o wsparcie terrorystów, Pakistan zaprzeczał.

6 maja Indie przeprowadziły serię ataków na cele pakistańskie w ramach Operacji Sindoor, na co Islamabad odpowiedział odwetem. W sumie po obu stronach konfliktu zginęło około 50 osób.

Po czterech dniach intensywnych walk obie strony ogłosiły zawieszenie broni. Jako pierwszy o tym poinformował 10 maja Donald Trump. Następnie informację potwierdziły władze obu państw. Trump podkreślał na platformie społecznościowej, że decyzja o rozejmie została podjęta po „długich nocnych negocjacjach zorganizowanych przez USA”.

Konflikt między Indiami a Pakistanem był jednym z najbardziej niebezpiecznych. Był to konwencjonalny konflikt powietrzno-rakietowy połączony z zamknięciem granic oraz infrastruktury.

Donald Trump twierdzi, że stoi za wieloma porozumieniami pokojowymi lub że jego działalność polityczna przyczyniła się do utrzymania dobrych stosunków między różnymi krajami. Jak sam powiedział, powinien już zdobyć 4-5 pokojowych nagród Nobla. W jego opinii należą mu się one m.in. za negocjowane obecnie porozumienie pokojowe między Demokratyczną Republiką Konga i Rwandą. Twierdził też, że doprowadził do zakończenia konfliktu między Serbią i Kosowem. Trump wielokrotnie wcześniej wyrażał frustrację faktem, że nie posiada Pokojowej Nagrody Nobla, wyrażając zazdrość w stosunku do prezydenta Baracka Obamy, który został nią nagrodzony w 2009 r.

Czytaj więcej tekstów OKO.press

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Planowany na niedzielę start misji Axiom-4 został odwołany. Był to już siódmy termin lotu w kosmos, w którym ma wziąć udział polski astronauta Sławosz Uznański-Wiśniewski.

Jak informuje NASA, decyzja o przełożeniu wynikała z konieczności upewnienia się co do stanu Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) po niedawnej awarii w rosyjskim module serwisowym Zwiezda. To właśnie tam wykryto wyciek powietrza, który spowodował spadek ciśnienia i uniemożliwił start misji Axiom-4. Po przeprowadzonych naprawach poziom ciśnienia w module Zwiezda się ustabilizował, ale sytuacja jest nadal monitorowana.

W oficjalnym komunikacie NASA czytamy, że ze względu na połączone i współzależne systemy stacji, konieczna jest pewność, że ISS jest gotowa na przyjęcie nowych astronautów.

O kolejnym terminie lotu NASA ma poinformować w ciągu kilku najbliższych dni.

Jaki jest kontekst?

Załoga misji Axiom-4 pozostaje w kwarantannie od 26 maja. Pierwotnie misja miała wystartować 29 maja, jednak termin startu był już siedmiokrotnie przesuwany.

Powodami opóźnień były po kolei: konieczność wymiany części w statku Crew Dragon, problemy techniczne z silnikiem rakiety Falcon 9, zbyt wietrzna pogoda, wyciek ciekłego tlenu w Falconie oraz problemy w rosyjskim module Zvezda na ISS.

Misja Axiom-4 to czwarty komercyjny lot firmy Axiom Space na Międzynarodową Stację Kosmiczną. Poza Sławoszem Uznańskim-Wiśniewskim w misji biorą udział Peggy Whitson, była astronautka NASA i dyrektorka lotów kosmicznych w Axiom Space, indyjski pilot doświadczalny Shubhanshu Shukla oraz astronauta z Węgier Tibor Kapu.

Załoga ma spędzić na ISS do 14 dni, realizując około 60 eksperymentów naukowych, w tym 13 przygotowanych przez polskich naukowców.

„Czekaliśmy na to 47 lat. 27 czerwca 1978 roku Mirosław Hermaszewski – wtedy miał 37 lat i był w stopniu majora – poleciał w kosmos.

(skrótowy termin obejmujący naukę, technologię, inżynierię i matematykę – przyp. aut.), aby pójść w jego ślady” – mówił w OKO.press Maciej Myśliwiec, ekspert branży kosmicznej i założyciel Space Agency.

Inne teksty OKO.press na ten temat:

Przeczytaj także: