Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło?

Szefowa Komisji Europejskie Ursula von der Leyen poinformowała w piątek 25 lipca, że w ten weekend spotka się z prezydentem USA Donaldem Trumpem, by przedyskutować kwestie umowy handlowej UE-USA oraz widmo ceł, które USA chcą nałożyć na UE.

„W nawiązaniu do dobrej rozmowy telefonicznej, którą odbyłam z prezydentem USA, uzgodniliśmy, że spotkamy się w niedzielę w Szkocji, by przedyskutować nasze wzajemne relacje handlowe” – napisała von der Leyen na X.

Dodała, że dyskusja ma dotyczyć tego, jak utrzymać silne relacje transatlantyckie".

Do spotkania ma dojść w Szkocji, gdzie Donald Trump przebywa z wizytą u premiera Wielkiej Brytanii Keira Starmera. Taka formuła spotkania wskazuje na to, że to UE w tych negocjacjach stoi na słabszej pozycji. To nie prezydent USA przyjeżdża na spotkanie z von der Leyen przy okazji innej jej wizyty zagranicznej, lecz von der Leyen jedzie do Trumpa.

W piątek 25 lipca Donald Trump stwierdził w rozmowie z amerykańskimi reporterami, że szanse na dogadanie umowy handlowej między UE a USA wynoszą może „50 na 50 procent, a może mniej”.

Jaki jest kontekst?

Komisja Europejska i USA wciąż nie doszły do porozumienia ws. umowy handlowej. Negocjacje w tej sprawie trwają od marca, kiedy w życie weszła pierwsza tura podwyższonych ceł amerykańskich na europejską stal i aluminium. Cła sektorowe na produkty o wartości 26 miliardów euro rocznie zaczęły obowiązywać od 12 marca.

W sumie USA nałożyły na UE już 50 proc. cła na stal i aluminium, 25-proc. na samochody i części samochodowe oraz 10-proc. cła na cały import.

Pod koniec maja doszło do zaostrzenia sporu na linii USA i UE, w związku z czym Donald Trump zagroził wprowadzeniem 50-procentowych ceł na cały import z UE od 1 czerwca 2025. Odpowiedzialnej za negocjacje w imieniu bloku szefowej KE Ursuli von der Leyen udało się jednak załagodzić spór i wrócić do negocjacji.

9 lipca prezydent Donald Trump zapowiedział kolejne przedłużenie negocjacji. Tym razem do 1 sierpnia. Ale w sobotę 12 lipca Trump znowu zmienił front. Zagroził UE podniesieniem stawki podstawowej ceł do 30 procent. Komisja Europejska cały czas usiłuje się z Trumpem dogadać.

Unia Europejska ma przygotowane dwie tury ceł odwetowych. Pierwszy pakiet ceł na amerykańskie produkty dotyczy importu o wartości 21 mld euro. Obejmuje produkty rolne, spożywcze, jak i przemysłowe, m.in. soję, migdały, sok pomarańczowy, drób, tytoń, lody, żelazo, stal i aluminium, maszyny i urządzenia elektryczne, oraz ciężarówki i jachty.

Druga transza ceł obejmuje produkty o wartości 95 mld euro. Obejmują m.in. samoloty i części do samolotów, sprzęt elektroniczny i alkohole.

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

W nocy z 25 na 26 lipca na Ukraina znowu znalazła się pod rosyjskim ostrzałem. Najcięższe ataki zostały przeprowadzone na obwody charkowski, dniepropietrowski oraz zaporoski – donosi dziennik Kyiv Independent.

Gubernator okręgu charkowskiego poinformował, że na Charków spadły cztery kierowane bomby lotnicze. Ranny został 57-letni mężczyzna. W atakach na miejscowość Zmijiw w obwodzie charkowskim ranne zostały trzy osoby, w tym 50-letni mężczyzna.

W obwodzie dniepropietrowskim w wyniku rosyjskich ataków zginęła co najmniej jedna osoba. To mieszkaniec Dniepra, największego miasta w obwodzie. Rosyjskie bomby spadły też Kamieńskie, powodując serię pożarów w mieście.

Na obwód zaporoski w nocy spadło co najmniej dziewięć dronów typu Shahed. Wybuchło kilkanaście pożarów, a zniszczeniu uległo kilka budynków mieszkalnych. W miejscowości Połohy spłonął magazyn rolny i dom mieszkalny.

W sumie, jak wynika z danych władz Ukrainy, w nocy z 25 na 26 lipca z rąk Rosjan zginęło pięć osób.

To nie wszystko. Rosyjska armia poinformowała dziś, że zdobyła kolejne miejscowości na wschodzie kraju – Zielonyj Gaj w obwodzie donieckim oraz wieś Malijewka w obwodzie dniepropietrowskim – podało Ministerstwo Obrony Rosji. W języku rosyjskiego najeźdźcy miejscowości zostały „wyzwolone”. Władze miasteczek wezwały mieszkańców do natychmiastowej ewakuacji – donosi agencja AFP.

Zdobycie Malijewki może doprowadzić do tego, że strona rosyjska będzie w stanie skuteczniej przeprowadzać ataki na Dniepr, największe miasto regionu. Malijewka położona jest tylko 200 km od stolicy obwodu.

Jaki jest kontekst?

Jak zwraca uwagę dziennik Kyiv Independent, do ataków doszło zaledwie trzy dni po tym, jak w Stambule doszło do kolejnej, trzeciej już rundy negocjacji pokojowych między Ukrainą i Rosją.

Negocjacje nie przyniosły żadnego postępu i zakończyły się przed upływem godziny. Strona rosyjska odrzuciła plan całkowitego zawieszenia ognia, pomimo że USA wywierają na Rosję coraz większą presję.

Prezydent Donald Trump zapowiedział 14 lipca, że USA są gotowe nałożyć na Rosję dotkliwe sankcje wtórne w ciągu 50 dni, jeśli Rosja nie zgodzi się na zawieszenie ognia. 25 lipca, w efekcie braku postępu w rozmowach w Stambule, Trump zapowiedział, że sankcje mogą wejść w życie nawet szybciej.

Ukraina proponuje, aby jeszcze przed końcem sierpnia doszło do trójstronnego spotkania między prezydentem Zełenskim, prezydentem USA Donaldem Trumpem i prezydentem Rosji Władimirem Putinem. Rosja nie zaakceptowała tej propozycji. Dymitrij Pieskow, rzecznik Kremla, powiedział, że jest „bardzo mało prawdopodobne, by doszło do niego w ciągu 30 dni, bo najpierw musi zostać opracowana szczegółowa umowa pokojowa na poziomie eksperckim”.

Gotowość zorganizowania spotkania potwierdził prezydent Turcji Recep Tayyip Erdoğan. O ewentualnym udziale przedstawiciela UE nikt już nawet nie wspomina.

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Prezydent Francji Emmanuel Macron ogłosił w tym tygodniu (w czwartek 24 lipca), że Francja uzna państwowość Palestyny. Ma to zostać oficjalnie ogłoszone we wrześniu na posiedzeniu Zgromadzenia Ogólnego ONZ.

“W zgodzie z historycznym zaangażowaniem Francji w sprawiedliwy i trwały pokój na Bliskim Wschodzie podjąłem decyzję, że Francja uzna państwo palestyńskie” – napisał Macron w mediach społecznościowych.

Prezydent podkreślił, że najważniejsze, to aby ustały walki na terenie Gazy, a ludność dostała pomoc humanitarną.

„Pokój jest możliwy” – napisał Macron. „Musi dość do natychmiastowego zawieszenia ognia, uwolnienia zakładników oraz przekazania pomocy humanitarnej mieszkańcom Gazy. Dalej konieczne jest rozbrojenie Hamasu i zapewnienie bezpieczeństwa oraz odbudowy Gazy. Wreszcie należy utworzyć państwo palestyńskie, zagwarantować mu prawo do istnienia poprzez pełną demilitaryzację i uznanie państwa Izrael. Tylko tak zapewnimy bezpieczeństwo w regionie. Nie ma alternatywy” – napisał Macron.

Deklarację Macrona z zadowoleniem przyjęły władze Autonomii Palestyńskiej.

“Jesteśmy bardzo wdzięczni prezydentowi Emmanuelowi Macronowi za jego list (…), w którym potwierdził gotowość Francji do uznania państwowości Palestyny we wrześniu (…) To stanowisko odzwierciedla zaangażowanie Francji na rzecz prawa międzynarodowego oraz poparcie dla prawa narodu palestyńskiego do samostanowienia i utworzenia niepodległego państwa” – napisał w mediach społecznościowych Hussein al-Sheikh, wiceprezydent Autonomii Palestyńskiej.

Zupełnie inaczej zareagował premier Izraela Benjamin Netanjahu. Jego zdaniem krok Francji to „nagradzanie terrorystów”.

„Zdecydowanie potępiamy decyzję prezydenta Macrona o uznaniu państwa palestyńskiego (…) Takie posunięcie nagradza terroryzm i grozi stworzeniem kolejnego marionetkowego państwa podporządkowanego Iranowi (…) Państwo palestyńskie byłoby punktem wypadowym dla działań mających na celu unicestwienie Izraela (…) Powiedzmy sobie jasno: Palestyńczycy nie chcą swojego państwa obok Izraela. Chcą swoje państwo zamiast Izraela” – napisał Netanjahu.

Za skrajnie nieodpowiedzialną decyzję Francji uznał też amerykański sekretarz stanu Marco Rubio.

„Stany Zjednoczone zdecydowanie odrzucają plan Emmanuela Macrona dotyczący uznania państwa palestyńskiego (…). Ta lekkomyślna decyzja służy jedynie propagandzie Hamasu i hamuje proces pokojowy. To policzek dla ofiar zamachów z 7 października” – napisał Rubio.

Jaki jest kontekst?

Palestyna składa się z dwóch niepołączonych ze sobą stałym terytorium części: z Zachodniego Brzegu i ze Strefy Gazy. Jako państwo jest dziś uznawana przez 146 z 193 członków ONZ, w tym przez Polskę, Hiszpanię, czy Irlandię. Od 2012 roku Palestyna ma w ONZ status państwa nieczłonkowskiego – stałego obserwatora. Nie uznają jej m.in. Stany Zjednoczone, Izrael i większość państw Europy Zachodniej.

Status państwa nieczłonkowskiego uniemożliwia Palestynie branie udziału w głosowaniach nad rezolucjami czy zasiadania w ciałach statutowych ONZ, takich jak Rada Bezpieczeństwa. Aby Palestyna stała się pełnoprawnym członkiem ONZ, najpierw zgodę wyrazić musi złożona z 15 państw Rada Bezpieczeństwa. Palestyna stara się o ten status od 2011 roku. Ostatni raz Rada pochyliła się nad tym wnioskiem w kwietniu 2024 roku. Aby Palestyna stała się 194. państwem członkowskim ONZ, zgodzić musieliby się na to wszyscy stali członkowie Rady Bezpieczeństwa (USA, Chiny, Rosja, Francja, Wielka Brytania). W zeszłym roku weto postawiły Stany Zjednoczone.

W maju 2024 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło natomiast rezolucję, która zwiększa uprawnienia Palestyny w ONZ. Polska tę rezolucję poparła.

Warto też dodać, że Polska utrzymuje stosunki dyplomatyczne z władzami palestyńskimi. Istniały one jeszcze w okresie PRL, od 1989 roku w Warszawie mieści się Ambasadę Państwa Palestyny. Również Polska ma własną placówkę dyplomatyczną w Autonomii Palestyńskiej. W Ramallah znajduje się Biuro Przedstawiciela Rzeczypospolitej Polskiej przy Palestyńskiej Władzy Narodowej.

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Ukraińska agencja Ukrinform ujawniła szczegóły cyberoperacji przeprowadzonej przez wywiad MON Ukrainy. Jej celem były bazy danych przechowywane na serwerach okupacyjnych władz Krymu.

„Dzięki zakończonej sukcesem operacji specjalnej eksperci z Głównego Zarządu Wywiadu Ministerstwa Obrony Ukrainy zdobyli pełny dostęp do serwerów zawierających wszystkie dokumenty krymskich władz okupacyjnych” – mówi informator Ukrinform.

Atak trwał kilka dni. W efekcie pobrano około 100 terabajtów danych – w tym bazy danych, pisma urzędowe, dokumenty, umowy, a nawet ściśle tajne dokumenty wojskowe. Po zakończeniu procesu pobierania danych serwery, na których je przechowywano, zostały przez Ukraińców całkowicie wyczyszczone.

„Zdobyto tak wiele danych, że niedługo dowiemy się wielu sensacyjnych szczegółów na temat działań i zbrodni rosyjskich okupantów na ukraińskim Krymie” – cieszył się informator Ukrinform.

Jaki jest kontekst?

Cyberataki należą do metod, którymi regularnie posługują się obie strony konfliktu w Ukrainie. W połowie lipca Ukraińcy wyczyścili na przykład serwery Gazpromu – niszcząc wszystkie bazy danych i dokumenty rosyjskiego giganta energetycznego. Zaledwie 4 dni temu ukraińska Państwowa Służba Łączności Specjalnej i Ochrony Informacji podała natomiast dane dotyczące cyberincydentów wymierzonych w Ukrainę, które miały miejsce w pierwszej połowie roku. Według ukraińskiej służby do tak zwanych „zdarzeń krytycznych” dochodzi w Ukrainie średnio co 30 minut (przez pierwsze 6 miesięcy roku zarejestrowano ich łącznie ponad 9 tysięcy). Incydentów o poważniejszym charakterze jest średnio 3 dziennie.

Co się wydarzyło?

W piątek 25 lipca Sejm zdecydował o postawieniu szefa KRRiT Macieja Świrskiego przed Trybunałem Stanu. Za uchwałą w tej sprawie głosowało 237 posłów przy niezbędnej większości 217 posłów. 179 posłów było przeciw, wstrzymało się od głosu 16. Świrski będzie odpowiadał przed Trybunałem Stanu m.in. za blokowanie ok. 300 mln zł z abonamentu dla publicznego radia i telewizji, blokowanie koncesji dla nadawców prywatnych (w tym TVN, TVN24, Radia TOK FM, Radia ZET), a także za uchylanie się od wykonywania badań statystycznych dotyczących oglądalności stacji telewizyjnych w Polsce. Łącznie zarzutów jest 11. Dotyczą one łamania Konstytucji RP, ustawy abonamentowej oraz ustawy o radiofonii i telewizji.

Sejm zdecydował, że oskarżycielem przed Trybunałem Stanu w tej sprawie będzie poseł Koalicji Obywatelskiej, adwokat Maciej Tomczykiewicz.

Maciej Świrski ogłosił, że decyzji Sejmu „nie uznaje” i że nie zamierza ustępować z fotela szefa KRRiT.

Jaki jest kontekst?

Wstępny wniosek w sprawie postawienia Świrskiego przed Trybunałem Stanu trafił do Sejmu jeszcze w 2024 roku. Podpisało go 185 posłów. Następnie pozytywnie zaopiniowała go komisja odpowiedzialności konstytucyjnej. Dzisiejsza uchwała Sejmu oznacza, że TS będzie musiał rozpatrzyć sprawę Świrskiego.

Trybunał Stanu może wymierzać następujące kary:

• utraty czynnego i biernego prawa wyborczego,
• utraty wszystkich lub niektórych orderów, odznaczeń i tytułów honorowych,
• zakazu zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych i organizacjach społecznych,
• pozbawienia mandatu poselskiego (od 2 do 10 lat),
• utraty zajmowanego stanowiska, z którego pełnieniem związana jest odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu,
• za przestępstwa i przestępstwa skarbowe – kary i środki karne przewidziane w ustawach.

W polskiej praktyce sprawy przed Trybunałem Stanu mają miejsce niezwykle rzadko, a jeszcze rzadziej kończą się wyrokami. Ostatnim politykiem postawionym przed TS był Emil Wąsacz, były minister skarbu. Miało to miejsce w 2006 roku. Sprawa zakończyła się umorzeniem.