Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło?

15 marca weszło w życie rozporządzenie Donalda Trumpa, nakazujące agencji ds. globalnych mediów USA (USAGM) „ograniczenie wykonywania funkcji ustawowych i związanego z nimi personelu do minimum wymaganego przez prawo”.

Konsekwencją tej decyzji jest ocięcie od funduszy i de facto zamknięcie z dnia na dzień istniejącego od 1942 r. Głosu Ameryki i nadającego od 1950 r. Radia Wolna Europa.

Przez 75 lat obie rozgłośnie były nie tylko narzędziem amerykańskiego soft power, ale i wiarygodną alternatywą dla mediów kontrolowanych przez autorytarne reżimy na całym świecie, także w Polsce w okresie PRL.

Podobną rolę media te pełniły także po zakończeniu zimnej wojny, prowadząc śledztwa w sprawie korupcji i łamania prawa człowieka w Rosji, czy prześladowań Ujgurów w Chinach, a także dostarczając wiarygodnych informacji w państwach, w których dochodziło do kryzysu demokracji, takich jak Gruzja.

W dniu zamknięcia obie rozgłośnie zatrudniały ponad 2 tys. pracowników i nadając w 49 językach trafiały średnio do 361 mln odbiorców tygodniowo.

Uzasadniając swoją decyzję Biały Dom nazwał Głos Ameryki “głosem radykalnej Ameryki” i zapewnił, że “amerykańscy podatnicy nie będą więcej opłacać radykalnej propagandy".

Krytycy wskazują, że decyzja Donalda Trumpa osłabi pozycję USA na świecie.

„Zamykając Głos Ameryki i Radio Wolna Azja, Trump najwyraźniej zamierza wyeliminować kolejny instrument amerykańskiej siły. Można zapisać to jako kolejne zwycięstwo Putina i autokratów na całym świecie” – skomentował na platformie X były ambasador USA w Moskwie Michael McFaul.

Z opinią tą zgodził się rosyjski opozycjonista Władimir Kara-Murza: „Kolejna butelka szampana otwarta na Kremlu. Muszą im już kończyć się zapasy”.

Jaki jest kontekst?

Dekret Donalda Trumpa nakazujący radykalne ograniczenie działalności agencji ds. globalnych mediów, przypomina jego wcześniejsze działania wymierzone w agencję pomocy międzynardowej USAID.

20 stycznia, czyli w pierwszym dniu urzędowania, Donald Trump zawiesił jej działalność, argumentując, że „przemysł pomocy zagranicznej USA oraz związana z nim biurokracja nie są zgodne z amerykańskimi interesami, a w wielu przypadkach są sprzeczne z amerykańskimi wartościami”.

Decyzja Trumpa nie tylko zawiesiła z dnia na dzień działanie samej agencji, ale wstrzymała także wypłatę wszystkich środków, nawet tych przyznanych na toczące się już projekty. Z dnia na dzień bez funduszy zostało wiele organizacji zajmujących się m.in. leczeniem osób zarażonych wirusem HIV w Afryce czy monitoringiem rozprzestrzeniania się ptasiej grypy.

Na zamknięciu USAID 16 tys. dolarów (ok. 64 tys. złotych) straciło także OKO.press, co opisaliśmy dokładnie tutaj:

Co się wydarzyło?

Do tragicznego pożaru doszło w nocy z 15 na 16 marca w mieście Koczani na wschodzie Macedonii Północnej. Ogień pojawił się ok. godz. 3 nad ranem w dyskotece Pulse, podczas występu macedońskiej grupy DNA. Koncert zgromadził 1500 widzów.

Na nagraniu udostępnionym przez jednego uczestników, widać, jak w trakcie odpaleniu przy scenie efektów pirotechnicznych, na suficie dyskoteki pojawia się ogień.

Kiedy płomienie rozprzestrzeniły się na cały dach, w budynku wybuchła panika. Do tej pory (16 marca, godz. 15) potwierdzono śmierć 59 osób. Wśród nich mają być także dzieci.

100 osób trafiło do szpitali, dwie z nich mają być w stanie krytycznym. Rodziny opublikowały na Facebooku zdjęcia 16 osób, które do tej pory są uznane za zaginione.

W akcji gaszenia ognia uczestniczyły zastępy strażaków ze wszystkich okolicznych miejscowości. Na miejsce zdarzenia przyjechali już premier Hristijan Mickoski i minister spraw wewnętrznych Pancze Toszkowski.

Macedońskie MSW poinformowało, że trwają przesłuchania osób odpowiedzialnych za organizację koncertu, i jego uczestników.

Jak informuje macedoński portal Kurir, według wstępnych informacji, do tragedii mogło doprowadzić nieodpowiednie użycie środków pirotechnicznych na terenie dyskoteki.

Co się wydarzyło?

Donald Trump poinformował w sobotę 15 marca, że generał Keith Kellogg będzie pełnił swoją rolę tylko na Ukrainie.

„Generał Kellogg, wysoce szanowany ekspert wojskowy, będzie bezpośrednio współpracował z prezydentem (Wołodymyrem Zełenskim) i ukraińskim przywództwem” – napisał Trump na platformie Truth Social.

„Zna ich dobrze, mają bardzo dobrą relację roboczą.”

Dotychczas Kellogg pełnił funkcję pełnomocnika Białego Domu zarówno ds. Ukrainy, jak i Rosji.

Po negocjacjach pokojowych, które odbyły się w minionym tygodniu w Arabii Saudyjskiej, rosyjscy urzędnicy przekazali Amerykanom, że nie chcą, aby Kellogg brał udział w rozmowach na najwyższym szczeblu.

Według rosyjskich oficjeli, Kellogg ma być zbyt przychylny wobec Kijowa.

Generał Kellogg nie brał jednak udziału we wszystkich toczących się w ostatnich tygodniach rozmowach.

Nie był obecny podczas wtorkowego spotkania z udziałem doradcy ds. bezpieczeństwa narodowego USA Mike'a Waltza i sekretarza stanu Marco Rubio z ukraińską delegacją.

Kellogg brał również udziału w spotkaniu na wysokim szczeblu z Rosjanami, które odbyło się w Arabii Saudyjskiej jeszcze w lutym.

Jaki jest kontekst?

Podczas negocjacji pokojowych, które odbyły się w Arabii Saudyjskiej, Stany Zjednoczone i Ukraina uzgodniły wstępnie 30-dniowe zawieszenie broni.

Jednak zdaniem Władimira Putin, propozycja rozejmu wymaga poprawek.

„W zależności od rozwoju sytuacji na froncie, uzgodnimy kolejne kroki w celu zakończenia konfliktu i osiągnięcia porozumień akceptowalnych dla wszystkich” – mówił Putin podczas konferencji prasowej 13 marca.

"Myślę, że musimy porozmawiać o tym z naszymi amerykańskimi kolegami i partnerami. Może zdzwonimy się z Trumpem i omówimy to. Ale popieramy ideę zakończenia tego konfliktu pokojowymi środkami” – dodał.

Kreml pokojowi nie mówi zatem “nie”, ale to Rosja musi podyktować jego warunki.

Inne teksty OKO.press na ten temat:

Co się wydarzyło?

W sobotę 15 marca Stany Zjednoczone rozpoczęły operację militarną przeciwko rebeliantom Huti działających w Jemenie.

Armia USA uderzyła w siedzibę Huti w mieście Sana, obiekty wojskowe w mieście Taiz oraz infrastrukturę energetyczną w miejscowości Dhahyan. Wszystkie cele zlokalizowane są w zachodnim Jemenie.

Jak poinformował Anees al-Asbahi, rzecznik ministerstwa zdrowia kontrolowanego przez Huti, w wyniku ataku amerykańskiej armii zginęło co najmniej 31 osób, a 101 zostało rannych, w większości kobiet i dzieci.

Biuro polityczne Huti uznało atak za „zbrodnię wojenną”.

"Nasze jemeńskie siły zbrojne są w pełni gotowe odpowiedzieć na eskalację eskalacją” – napisali przywódcy rebeliantów w oświadczeniu.

Uderzenie USA to odpowiedź na ataki Huti na żeglugę na Morzu Czerwonym i element większej kampanii.

„Do wszystkich terrorystów Huti, WASZ CZAS SIĘ SKOŃCZYŁ, A WASZE ATAKI MUSZĄ ZATRZYMAĆ SIĘ OD DZISIAJ. JEŚLI NIE, PIEKŁO SPADNIE NA WAS, JAKIEGO NIGDY WCZEŚNIEJ NIE DOŚWIADCZYLIŚCIE!” – napisał Donald Trump na platformie Truth Social.

Jaki jest kontekst?

Huti to grupa zbrojna która przez ostatnią dekadę sukcesywnie przejmowała kontrolę nad terytorium Jemenu, przeprowadzając rebelię przeciwko sunnickim władzom centralnym.

O rebeliantach zrobiło się głośno, kiedy zaczęli napadać na statki przepływające w pobliżu wybrzeży Jemenu. Huti atakują jednak nie tylko jednostki handlowe.

Jak podaje Pentagon, od 2023 roku Huti zaatakowali amerykańskie okręty wojenne 174 razy. Według Huti, ataki na amerykańskie jednostki to wyraz solidarności z Palestyńczykami w trwającej od października 2023 roku wojny Izraela z Hamasem.

Za prezydentury Joe Bidena, amerykańska armia przechwytywała jemeńskie rakiety i drony wycelowane w jej okręty. Donald Trump preferuje bardziej agresywne podejście.

„Ataki Huti na amerykańskie statki i samoloty (i nasze wojska!) nie będą tolerowane. Iran, ich sponsor, został ostrzeżony” – napisał sekretarz obrony Pete Hegseth na platformie X.

Największym sojusznikiem ruchu Huti jest szyicki Iran i jego sojusznicy.

Donald Trump wezwał Iran do natychmiastowego zaprzestania wspierania tej grupy.

“Jeśli będziecie zagrażać amerykańskim obywatelom, amerykańskiemu prezydentowi (...) Ameryka rozliczy was w pełni i nie będziemy przy tym delikatni!" – zapowiedział prezydent USA.

“Rząd Stanów Zjednoczonych nie ma żadnej władzy ani interesu, w dyktowaniu irańskiej polityki zagranicznej. Ta era skończyła się w 1979 roku” – napisał minister spraw zagranicznych Iranu Seyed Abbas Araghchi na platformie X.

„Zakończcie wspieranie izraelskiego ludobójstwa i terroryzmu. Przestańcie zabijać ludność Jemenu” – dodał Araghcchi.

Oficjalnie ministerstwo spraw zagranicznych Iranu potępiło ataki na Jemen jako „rażące naruszenie zasad Karty Narodów Zjednoczonych oraz podstawowych zasad prawa międzynarodowego”.

Inne teksty OKO.press na podobny temat:

Co się wydarzyło

Po zakończeniu 400. spotkania plenarnego Komisji Episkopatu Polski, prymas abp. Wojciech Polak poinformował, że komisja niezależnych ekspertów do zbadania zjawiska wykorzystywania seksualnego osób małoletnich w Kościele katolickim w Polsce obejmie swoimi badaniami okres od 1945 roku do dziś. Taką decyzję podjęło zebranie plenarne Konferencji Episkopatu Polski.

Jak podaje KAI, abp. Polak poinformował również, że na obecnym zebraniu plenarnym biskupi otrzymali pełen tekst „Zasad Działania Komisja niezależnych ekspertów do zbadania zjawiska wykorzystywania seksualnego osób małoletnich w Kościele katolickim w Polsce”, który dokładnie określa cela i sposób jej działania. Podkreślił, że komisja ma służyć opracowaniu raportu badającego to zjawisko na przestrzeni wielu lat, aby w ten sposób uzyskać kompetentne odpowiedzi na zjawisko molestowania seksualnego w Kościele.

Wyjaśnił, że w tworzeniu komisji oraz programowaniu jej prac uczestniczy nie tylko Konferencja Episkopatu Polski, ale także przedstawiciele zgromadzeń zakonnych, zarówno męskich, jak i żeńskich reprezentujący Konferencję Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich i Konferencję Wyższych Przełożonych Zakonów Żeńskich.

Na pytanie, kiedy dokładnie można spodziewać się uruchomienia działania komisji, odpowiedział, że dziś trudno jest wskazać konkretną datę, ale intensywne prace przygotowawcze trwają.

Wcześniej z poufnej opinii kościelnych prawników, która wyciekła do mediów, wynikało, że „w trosce o dobro Kościoła” chcą oni zablokować rozpatrywanie spraw współczesnych. Nie podobało im się, że komisja miałaby charakter śledczy, a nie naukowo-historyczny. Kościół wolałby, żeby zakres badań obejmował wyłącznie przypadki molestowania nieletnich do 1989 roku.

Z szeroko krytykowanej opinii Rady Prawnej KEP wynikało, że wątpliwości kleru budzi chęć przesłuchiwania duchownych, w tym biskupów, możliwość współpracy z organizacjami pozarządowymi (czyli osobami, które „niekoniecznie mają na względzie dobro i wiarygodność Kościoła”), czy brak możliwości weryfikacji oskarżeń wytaczanych przez ofiary.

Z informacji opublikowanych 15 marca 2025 przez portal ekai.pl, wynika, że abp. Wojciech Polak polemizował z opiniami prawników KEP, a w głosowaniu udało się przyjąć uchwałę, która pozwoli kontynuować prace nad utworzeniem niezależnej komisji badającej klerykalne czyny pedofilskie.

Jaki jest kontekst

Prace nad powołaniem niezależnej komisji ds. pedofilii w Kościele trwają już dwa lata. Wcześniej fiaskiem zakończyła się działalność państwowej komisji, której celem było rozmycie odpowiedzialności księży za molestowanie nieletnich i wieloletnie tuszowanie kościelnych zbrodni. Rząd Zjednoczonej Prawicy chciał bowiem badać pedofilię we wszystkich środowiskach. A Kościół i tak nie współpracował.

Jedynym sensownym pomysłem, wypróbowanym z powodzeniem na całym świecie, było powołanie niezależnej komisji z dostępem do archiwów. KEP wyraził wolę powołania komisji historycznej ws. pedofilii w marcu 2023 roku.

Ale 14 czerwca 2023 w czasie kolejnego zebrania KEP w Lidzbarku Warmińskim, abp Wojciech Polak przedstawił m.in. wniosek objęcia badaniami okresu od 1945 roku do momentu powołania komisji. Twierdził, że „nie da się zbadać tylko przeszłości, nie odnosząc się do teraźniejszości, ponieważ sprawy, które wydają się tylko historyczne, ostatecznie takimi nie są, gdyż często prowadzą do konieczności podjęcia działań dzisiaj”.

Wniosek abp. Polaka został przegłosowany, ale część kleru wpadła w panikę i próbowała podważyć przyjęte stanowisko. Dzisiejsze głosowanie toruje drogę do prawdziwej sprawiedliwości dla ofiar i rozliczenia kościelnych zbrodni.