Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Już w niedzielę, 1 czerwca, Polacy i Polki zdecydują, kto obejmie urząd prezydenta. Od północy z piątku na sobotę zacznie obowiązywać cisza wyborcza. Jeśli żadna z obwodowych komisji wyborczych nie przedłuży głosowania, cisza wyborcza zakończy się w niedzielę o godz. 21.

Ciszę wyborczą narusza każdy element czynnej agitacji wyborczej, czyli publicznego nakłaniania lub zachęcania do głosowania. Nie wolno w czasie ciszy wyborczej zwoływać zgromadzeń, organizować pochodów i manifestacji, wygłaszać przemówień, czy rozpowszechniać materiałów wyborczych.

Zachęcanie do udziału w wyborach nie narusza ciszy wyborczej, o ile nie zawiera elementów agitacji wyborczej na rzecz któregoś z kandydatów. W czasie ciszy wyborczej zabronione jest podawanie do publicznej wiadomości wyników sondaży.

Za złamanie zakazu agitacji w czasie ciszy wyborczej grozi grzywna. Za publikację sondaży w czasie ciszy wyborczej grzywna wynosi od 500 tys. zł do 1 mln zł. Chodzi zarówno o sondaże przedwyborcze dotyczące przewidywanych zachowań wyborców, wyników wyborów, jak i sondaże prowadzone w dniu głosowania.

Tymczasem obaj kandydaci kontynuują swoje działania w terenie.

Karol Nawrocki rozpocznie dzień w Gorlicach, gdzie spotka się z mieszkańcami. Następnie złoży kwiaty pod pomnikiem Rzezi Wołyńskiej w Domostawie w województwie podkarpackim. Odwiedzi mieszkańców Białej Podlaskiej, Łap w powiecie białostockim, a kampanię zakończy jego spotkanie na Podlasiu z mieszkańcami miejscowości Wysokie Mazowieckie. Rafał Trzaskowski pojawi się m.in. w Gdańsku, Elblągu i w Ostrudzie, by wieczorem dotrzeć do Ciechanowa.

We Włocławku Trzaskowski prosił o „totalną mobilizację”. „Możemy wygrać przede wszystkim frekwencją” – mówił.

Na finiszu kampanii kandydat wspierany przez PiS wziął udział w debacie w Końskich, choć… bez swojego kontrkandydata – Trzaskowski od początku zapowiadał, że nie zamierza uczestniczyć w wydarzeniach organizowanych przez Telewizję Republikę. W czwartek Karola Nawrockiego publicznie wsparł premier Węgier Viktor Orbán, wykrzykując: „Niech żyje Nawrocki!”.

W czwartek do udziału w wyborach zachęcał ustępujący prezydent Andrzej Duda. W wystąpieniu zasugerował, na kogo warto postawić, choć jego sympatie nie są tajemnicą. „Potrzebujemy osoby, która zna historię Polski, potrafi z niej wyciągać wnioski i wie, jak bronić naszego kraju – tak, byśmy nie musieli obawiać się silniejszych, lecz sami stawali się coraz mocniejsi” – mówił.

Co pokazują sondaże?

Kandydat KO Rafał Trzaskowski może liczyć na 49,1 proc. głosów. Jego kontrkandydat Karol Nawrocki zdobył 48,1 proc. Tak wynika z sondażu IBRiS dla Polsat News. 2,8 proc. ankietowanych nie wskazało swojego faworyta. W drugiej turze wyborów prezydenckich zamierza wziąć udział 77,7 proc. ankietowanych. 22,3 proc. badanych nie pójdzie w niedzielę do urn.

W czwartkowym sondażu Ipsos dla OKO.press* sprawdziliśmy, jakie są motywacje wyborcze. Czy elektoraty kierują się raczej sympatią i uznaniem dla swego kandydata i jego podejścia do polityki, czy raczej niechęcią, oburzeniem czy lękiem przed tym, jakie mogą być skutki zwycięstwa kontrkandydata.

Oczywiście te dwie motywacje współwystępują, ale w pytaniu postanowiliśmy wymusić deklarację, która dominuje.

Przeczytaj także:

Głosowanie już za dwa dni. Zapraszamy na nasz wieczór wyborczy – będziemy z Wami do końca. Start o godz. 20:45.

Wieczór poprowadzą twórczynie Programu Politycznego — Agata Szczęśniak i Dominika Sitnicka. Udział w nim wezmą Marek Kęskrawiec i Piotr Śmiłowicz z Tygodnika Powszechnego oraz Karol Modzelewski.

Co się wydarzyło?

W czwartek 29 maja wieczorem kandydat na prezydenta Koalicji Obywatelskiej Rafał Trzaskowski wziął udział w wiecu poparcia w Zgierzu w województwie łódzkim. Na ostatniej prostej kampanii Trzaskowski koncentruje się na odwiedzaniu tych miejscowości, gdzie ma największe rezerwy wyborcze. Tzn. ma szansę, że zmotywowanie do udziału w wyborach osób, które nie głosowały w pierwszej turze, może dać mu zwycięstwo.

Województwo łódzkie jest jednym z takich województw. W pierwszej turze Trzaskowski przegrał tu z Karolem Nawrockim. Na kandydata KO zagłosowało 30,27 proc. wyborców, na Nawrockiego 32,17 proc. Dużo lepszy wynik Trzaskowski zrobił w mieście Łodzi – tu zagłosowało na niego 43,53 proc. wyborców, na Nawrockiego tylko 20,20 proc.

To dlatego w przedostatni dzień kampanii Trzaskowski odwiedził cztery miejscowości w województwie łódzkim: Zduńską Wolę, Pabianice, Buczek i wieczorem Zgierz.

„Jest nas więcej!”

Z tonu przemówienia Trzaskowskiego w Zgierzu wynika jedno: teraz walka toczy się o frekwencję.

„Jak widzę te tłumy w tych ostatnich dniach, to jestem przekonany, że nas jest więcej! Więcej jest ludzi, dla których wartości takie jak uczciwość, bezinteresowność są najważniejsze (…) I właśnie dlatego wierzę: wygramy te wybory!” – mówił.

Gorąco namawiał zgromadzonych do tego, by mobilizowali do pójścia na wybory tych, którzy wciąż jeszcze nie planują tego zrobić.

„Został nam jeden dzień kampanii wyborczej. Później cisza wyborcza i [dzień wyborów – red.], który naprawdę zdecyduje o losach Polski na najbliższe lata (…) Pamiętajcie o tym, żeby rozmawiać o wadze tych wyborów ze wszystkimi (…) Bardzo Was proszę o totalną mobilizację i przekonywanie wszystkich do ostatniej minuty” – apelował Rafał Trzaskowski.

W swoim wystąpieniu Trzaskowski ponownie zaprezentował się jako kandydat, który chce obniżenia temperatury sporu politycznego w Polsce oraz złagodzenia polaryzacji politycznej w kraju.

„Przez te ostatnie tygodnie i miesiące słyszeliście bardzo dużo kłótni i awantur. Wiem, że jesteście tym wszystkim zmęczeni. Ten wybór, który przed nami, to też jest wybór spokojnej, merytorycznej rozmowy (…) Ja jestem do tego przyzwyczajony, bo zawsze tak prowadziłem kampanie wyborcze – nie na zasadzie ustawek" – powiedział, nawiązując do swojego kontrkandydata Karola Nawrockiego, który jak ujawniły media w młodości brał udział w brutalnych bitwach kibiców.

„Dzisiaj Polska zasługuje na poważną, spokojną rozmowę o tym, co możemy razem zrobić, a nie na tłumaczenie się z tego, co się robiło przez ostatnie lata (...) Znacie mnie naprawdę bardzo dobrze. I dzisiaj bardzo Was proszę: oddajcie głos na człowieka, o którym po prostu wszystko wiecie” – powiedział Trzaskowski, znowu dość subtelnie nawiązując do Nawrockiego.

„Potrzebujemy prezydenta aktywnego”

Podobnie jak podczas środowego wiecu w Kaliszu, podczas spotkania z wyborcami w Zgierzu Trzaskowski powiedział, jakimi trzema sprawami będzie się chciał zająć na początku swojej prezydentury. Jego priorytety to:

• podwyższenie kwoty wolnej od podatku do 60 tysięcy złotych („To jest ta decyzja, która pomoże wszystkim Polkom i Polakom (…) To wy zadecydujecie, co zrobić ze swoimi pieniędzmi. I to właśnie o to chodzi, o poważne traktowanie Polek i Polaków” – stwierdził Trzaskowski),
• wprowadzenie programu wsparcia samorządów w budowie mieszkań komunalnych i na tani wynajem („Wiem skąd wziąć na to pieniądze (…) Przeznaczymy na to miliardy z Unii Europejskiej, bo umiemy je pozyskiwać”),
• sfinalizowanie, wraz z rządem, przywracania praworządności w sądownictwie („Musi się skończyć ten chaos w wymiarze sprawiedliwości. Dlatego, że my musimy być pewni, że wszystkie orzeczenia, które są wydawane, są zgodne z prawem” – mówił Trzaskowski).

Te priorytety to de facto obietnice wyborcze Koalicji Obywatelskiej sprzed wyborów parlamentarnych w 2023 roku. KO po objęciu władzy nie zdołała dowieźć wielu z nich. Podniesienie kwoty wolnej od podatku nie stało się faktem, bo rząd tłumaczył, że chwilowo nie ma na to środków w budżecie (to koszt ok. 50 mld zł rocznie) ze względu na konieczność zwiększenia wydatków zbrojeniowych. Przywracanie praworządności w sądownictwie częściowo utknęło dlatego, że prezydent nie podpisał najważniejszych ustaw sądowych przygotowanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Wielu wyborców Koalicji 15 Października czeka też na obiecaną liberalizację prawa aborcyjnego, czy ustawę o związkach partnerskich.

„Dzisiaj potrzebujemy prezydenta aktywnego. Prezydenta, który będzie umiał rozwiązywać problemy Polek i Polaków. Który nie tylko będzie podpisywał w ciemno to, co mu przygotują, nie tylko będzie prężył muskuły, ale będzie rozwiązywał problemy” – mówił Trzaskowski.

Rozliczymy ich!

Krótko, ale Rafał Trzaskowski wspomniał też o konieczności rozliczenia nieprawidłowości poprzedniej władzy. To m.in. ten postulat był jednym z najważniejszych dla wyborców Koalicji 15 Października w 2023 roku. Rozliczenia trwają – prokuratura prowadzi wiele spraw ws. np. Funduszu Sprawiedliwości, czy nieprawidłowości w spółkach skarbu państwa, itp., ale wciąż wiele jest do zrobienia.

„Tak, trzeba ich rozliczyć, rozliczyć do końca. Za kradzieże i za to, że niszczyli państwo. Trzeba to zrobić i zrobimy to” – powiedział.

Podkreślił, że te rozliczenia niezbędne są m.in. po to, by „zamknąć ten rozdział raz na zawsze i przestać się już nimi zajmować”.

„Musimy ich rozliczyć, a potem skupić się na budowaniu, na tym, żeby wykorzystać tę szansę, która przed nami. To jest dzisiaj najważniejsze, żeby znowu nie nadszedł chaos, żeby znowu nie było awantur i podziałów. Bo tylko w ten sposób zbudujemy podstawę naszego sukcesu” – mówił Trzaskowski.

„Nie możemy oddać prezydentury w ręce kogoś, kto tylko będzie dążył do upadku rządu. Bo po to mój konkurent idzie do władzy” – powiedział Trzaskowski.

Jaki jest kontekst?

Do wyborów prezydenckich, które odbędą się 1 czerwca zostały dwa dni. Najnowsze sondaże wskazują, że wyścig jest bardzo wyrównany.

Z sondażu Ipsos dla OKO.press, którego wyniki opublikowaliśmy w czwartek 29 maja wynika, że na cztery dni przed drugą turą wyborów prezydenckich Rafał Trzaskowski ma minimalną przewagę nad Karolem Nawrockim. Jednak biorąc pod uwagę, że błąd pomiaru w badaniu wynosi +/- 3 pkt. proc., nie da się wskazać, kto jest faworytem niedzielnego głosowania.

Na ostatniej prostej wsparcia kandydatowi PiS udzielił m.in. prezydent Andrzej Duda. Duda w czwartek wieczorem wygłosił orędzie, w którym wyraźnie zaapelował do wyborców Karola Nawrockiego. „Głosujcie. Nie zniechęcajcie się brudnymi chwytami” – powiedział.

Przeczytaj także:

Duda nie użył nazwiska Karola Nawrockiego, ale swojego wymarzonego następcę opisał tak, jak PiS chce widzieć Nawrockiego. Jako silnego człowieka znającego historię. I zaapelował o udział w wyborach tych, którzy ostatnimi informacjami o przeszłości kandydata mogli się poczuć zniechęceni do głosowania.

Co powiedział prezydent Duda (śródtytuły od redakcji)

Drodzy Rodacy, Szanowni Państwo, w najbliższą niedzielę zdecydujemy, kto obejmie najwyższy urząd w Rzeczypospolitej. Kto stanie na straży bezpieczeństwa, porządku wewnętrznego i suwerenności naszego państwa.

Nowy prezydent ma stać na straży Konstytucji, jak ja

Wybierzemy nie tylko osobę, ale i drogę, którą podąży Polska przez najbliższe pięć lat. Tak, aby była państwem silnym, niezależnym, sprawiedliwym i odpornym na zewnętrzne naciski.

Dlatego zwracam się dziś do Państwa z prośbą, aby ten wybór potraktować nie tylko jako obywatelskie prawo, ale jako przejaw wspólnej odpowiedzialności za naszą ojczyznę.

Drodzy Rodacy, kiedy obejmowałem urząd, przysięgałem, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji, będę strzegł godności narodu, niepodległości i bezpieczeństwa państwa, a dobro ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem. I były dla mnie zawsze najwyższym nakazem. Muszą być także dla mojego następcy. Te słowa nie są jedynie ustawową formułą. Są zobowiązaniem.

Każdy, kto kandyduje na zaszczytny urząd Prezydenta Rzeczypospolitej, musi pamiętać: Konstytucja to nie zbiór przepisów do dowolnej interpretacji. To umowa społeczna, którą należy respektować. A rolą głowy państwa jest stanowcze sprzeciwianie się w imieniu obywateli każdej próbie łamania czy naginania prawa.

Nowy prezydent musi być silny i znać historię

Drogie Polki, drodzy Polacy. Żyjemy w niebezpiecznych czasach wojny tuż za naszą granicą, presji migracyjnej i napięć wewnętrznych. Polska potrzebuje silnego przywódcy, prezydenta będącego prawdziwym patriotą, obrońcy polskiej racji stanu i strażnika polskich spraw.

Potrzebujemy osoby, która zna historię Polski, potrafi z niej wyciągać wnioski i wie, jak bronić naszego kraju. Tak, byśmy nie musieli obawiać się silniejszych, lecz sami stawali się coraz mocniejsi. Potrzebujemy prezydenta, który potrafi podejmować decyzje w poczuciu odpowiedzialności za dobro wspólne, nie pod presją doraźnych interesów politycznych czy zewnętrznych wpływów.

Takiego, który będzie wspierał polskie rodziny, chroniąc ich potrzeby i dobrobyt. Który będzie zabiegał o bezpieczeństwo kraju, modernizację armii, wzmacnianie granic i relacje międzynarodowe. Który zadba, by państwo zapewniało rozwój gospodarczy i zatrudnienie na godnych warunkach. Który będzie patronem strategicznych inwestycji ogólnopolskich, ale i lokalnych. Który będzie strzegł godności obywateli, budując wspólnotę dumną ze swojej tożsamości i ponad tysiąc letniej historii.

Następca taki jak ja

To były fundamenty mojej polityki przez ostatnich 10 lat. Wierzę, że te wartości pozostaną drogowskazem także dla mojego następcy. Im wyższa frekwencja, tym mandat prezydenta będzie silniejszy.

Zawsze podkreślałem, jak fundamentalne znaczenie mają wolne i uczciwe wybory. Zabiegałem, by frekwencja była najwyższa i cieszę się, że tak jest. Polacy są świadomi, że ich głos naprawdę ma znaczenie. Dziękuję wszystkim, którzy tak licznie poszli na wybory w pierwszej turze.

To my Polacy wybierzemy, kto stanie na czele naszego państwa. Wiem, że Polacy są mądrzy, dlatego idźmy na wybory. Zachęcajmy do tego naszych bliskich, rodzinę, przyjaciół i sąsiadów, bo każdy głos się liczy. Bo w prawdziwej demokracji silna jest ta władza, za którą stoi naród, a naród przemawia przez wybory.

Przeczytaj także:

Co się stało?

W cieniu historycznej kampanii wyborczej przed wyborem prezydenta historia działa się także na Pomorzu Zachodnim. Wczoraj (28 maja) i dziś ostatnie samorządy przegłosowały zgody na utworzenie pierwszego od blisko ćwierćwiecza parku narodowego w Polsce.

Chodzi o Park Narodowy Doliny Dolnej Odry, cenny obszar między odnogami Odry na południe od Szczecina. Międzyodrze do tej pory było objęte wyłącznie parkiem krajobrazowym – mało restrykcyjną formą ochrony przyrody. To cenne tereny podmokłe, siedlisko setek chronionych gatunków roślin i zwierząt. Odnotowano tu ok. 220 gatunków ptaków, w tym 125 lęgowych, stwierdzono gniazdowanie 21 gatunków z „Czerwonej listy ptaków Polski”. Żyją tu bobry, wydry, jelenie i wilki.

Według Ustawy o ochronie przyrody do powołania parku narodowego konieczne są zgody wszystkich samorządów lokalnych, na terenie których znajdzie się park. Jako ostatnie w tej sprawie zagłosowały: rada powiatu gryfińskiego (28 maja) i sejmiku województwa zachodniopomorskiego (dziś). W obu przypadkach większość radnych opowiedziała się za.

— To prawdziwe święto polskiej przyrody– po 24 latach udało się przełamać impas, który uniemożliwiał tworzenie nowych parków narodowych. Dziś kończymy pierwszy etap – zgodę samorządów. Dziękuję za te mądre decyzje — powiedział w Szczecinie wiceminister klimatu i środowiska Mikołaj Dorożała.

Dlaczego to ważne?

Według aktywistów i naukowców w Polsce parków narodowych jest za mało a dokładniej – razem zajmują zaledwie 1 proc. powierzchni kraju, poniżej średniej unijnej wynoszącej niecałe 3 proc. Tymczasem cennych terenów przyrodniczych jest w Polsce więcej. Na ochronę na poziomie parku narodowego zasługują takie tereny, jak Puszcze Karpacka, Romincka czy Borecka (obie w województwie warmińsko-mazurskim), a także Lasy Sobiborskie na Lubelszczyźnie czy nawet nieuregulowana dolina środkowej Wisły.

Wzmocniona ochrona przyrody pomaga w adaptacji do zmian klimatycznych, retencji wody i spowolnienia utraty bioróżnorodności. Parki narodowe ważne są także ze względów społecznych jako miejsca rekreacji i edukacji.

Co dalej?

Zielone światło od samorządów oznacza, że prace na powołanie nowego parku narodowego mogą wejść na szczebel rządu i parlamentu, mówi OKO.press wiceminister Dorożała.

—Bierzemy się od razu do dalszej pracy. Wysyłamy wniosek o wpis do wykazu prac legislacyjnych rządu i formalnie możemy po uzgodnieniach rozpocząć pracę nad ustawą powołującą park. Po pracach rządowych projekt ustawy trafi do parlamentu — mówi Dorożała.

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło

W czwartek 29 maja po południu Karol Nawrocki opublikował w sieci zdjęcia ze spotkania ze Sławomirem Mentzenem. Sesji, która estetycznie przypomina spotkanie dwóch wysokich rangą liderów – pod krawatami, uściski dłoni, poważne dyskusje – towarzyszy krótki komentarz: „Dobra rozmowa o przyszłości Polski”.

Karol Nawrocki zabiegał o taki obrazek od 19 maja: rodzaj przyjaznego gestu wskazującego wyborcom Sławomira Mentzena, co mają zrobić w II turze wyborów prezydenckich. Mentzen nie zdecydował się przekazać oficjalnego poparcia żadnemu kandydatowi. Swoim wyborcom polecił, żeby głosowali zgodnie z własnym sumieniem. Jednocześnie podkreślił, że nie widzi żadnego powodu, żeby głosować na Rafała Trzaskowskiego.

PiS, a także część działaczy Konfederacji, obraziła się za obrazki piwa z Trzaskowskim, które wskazywały, że Mentzen nie zamierza przyklejać się do żadnej partii duopolu. Będzie rozmawiać z każdym i każdego na swój sposób rozgrywać. Jak mówił Agacie Szczęśniak prof. Rafał Chwedoruk, Mentzen "jest pierwszym politykiem na prawo od PiS-u, który zrozumiał, że aby zostać kimś na prawicy, nie może wejść w koalicję z PiS-em (...) Co miało pójść na ekranach, to poszło, teraz jest już po zawodach.

Mentzen dziś wykonuje gest, którego oczekiwała od niego cała prawica na finiszu kampanii jednocząca się pod hasłem „Byle nie Trzaskowski”. Jest to jednak prawdopodobnie obrazek, którego nikt nie zapamięta, rodzaj politycznej kurtuazji, który niewiele zmienia.

Wcześniej Karol Nawrocki, starając się o względy Sławomira Mentzena i jego wyborców (14,81 proc. poparcia w pierwszej turze), odciął się od polityki kolegów i koleżanek z PiS. Nie tylko podpisał osiem postulatów Konfederacji, ale wobec samego lidera zachowywał się spolegliwie, przytakując i komplementując Mentzena na każdym kroku.

Jaki jest kontekst

Z najnowszego sondażu Ipsos dla OKO.press wynika, że na trzy dni przed wyborami poparcie dla obu kandydatów jest porównywalne, a o ostatecznym wyniku zdecyduje mobilizacja wyborców spoza duopolu, a także ludzi, którzy w pierwszej turze w ogóle nie głosowali. Rafał Trzaskowski może dziś liczyć na 48 proc. poparcia, Karol Nawrocki – 47 proc. I jest to statystyczny remis, bo błąd pomiaru wynosi +/- 3 pkt. proc.

W naszym badaniu:

• 77 proc. wyborców Sławomira Mentzena zadeklarowało udział w niedzielnym głosowaniu: 8 proc. z nich chce głosować na Trzaskowskiego, 78 proc. na Nawrockiego, a 14 proc. jest niezdecydowanych.

Im większa mobilizacja elektoratów skrajnych kandydatów – Brauna i Mentzena – tym bardziej proporcje głosów będą przechylać się na stronę kandydata PiS. W drugą stronę, im większa mobilizacja wyborców centrolewicowych z pierwszej tury i osób, które do wyborów 18 maja nie poszły, tym większe szanse ma Rafał Trzaskowski.

Przeczytaj także: