Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

„Ograniczamy finansowanie rosyjskiej machiny wojennej” – powiedział cytowany przez BBC premier Wielkiej Brytanii Keir Starmer po piątkowym szczycie „koalicji chętnych” w Londynie. Wielka Brytania i Stany Zjednoczone w ostatnich dniach nałożyły sankcje na dwie największe rosyjskie spółki naftowe, podczas gdy UE wzięła na celownik eksport skroplonego gazu ziemnego (LNG) z Moskwy.

Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski, który również przebywał w Londynie, powiedział, że nacisk na Rosję jest jedynym sposobem na zakończenie walk. Zdaniem ukraińskiego przywódcy sankcje nałożone przez prezydenta USA Donalda Trumpa oraz innych sojuszników na rosyjską ropę to „wielki krok”. – Pokój rodzi się z nacisku na agresora – podkreślił Zełenski. Jednak na szczycie nie ogłoszono żadnych dostaw rakiet dalekiego zasięgu na Ukrainę.

Przemawiając na wspólnej konferencji prasowej po szczycie w Londynie „Koalicji Chętnych” Starmer stwierdził, że Putin „nie traktuje poważnie kwestii pokoju” i dlatego sojusznicy Ukrainy uzgodnili „jasny plan na resztę roku” w zakresie wspierania Ukrainy. Premier Wielkiej Brytanii powiedział, że obejmuje to również wykorzystanie rosyjskich aktywów państwowych w celu „uwolnienia miliardów dolarów na finansowanie obronności Ukrainy”. Nie podał dalszych szczegółów.

Sekretarz Generalny NATO Mark Rutte powiedział, że rosyjskiemu przywódcy Władimirowi Putinowi „kończą się pieniądze, wojska i pomysły”. Dlatego teraz jest właściwy moment, aby zwiększyć presję. – Putin zyskuje niewiele na polu bitwy w Ukrainie – ocenił Rutte, dodając, że marginalne zyski rosyjskich wojsk wiążą się z ogromnymi stratami.

- Po obu stronach Atlantyku chcemy, żeby ta wojna się skończyła. (…) Zmierzamy we właściwym kierunku – stwierdził sekretarz generalny NATO, który w środę odbył rozmowę z Trumpem w Białym Domu.

W Londynie (na spotkaniu na miejscu i poprzez łącza wideo, jak np. polski premier Tusk) „Koalicja Chętnych” zobowiązała się również do wzmocnienia ukraińskiej obrony powietrznej w obliczu niemal codziennych rosyjskich ataków powietrznych na ukraińską ludność cywilną i infrastrukturę energetyczną.

Zełenski ostrzegł, że Rosja „chce uczynić z chłodu narzędzie udręki”, dodając, że „chcą nas złamać”.

Dalsze wsparcie dla ukraińskiej infrastruktury energetycznej było jednym z tematów omawianych na szczycie – nie ogłoszono jednak żadnych konkretnych decyzji.

Zełenski wezwał też sojuszników o wzmocnienia ukraińskiego potencjału w zakresie broni dalekiego zasięgu, aby wywrzeć presję na Rosję i zmusić ją do negocjacji w sprawie wojny. Ukraina używa własnej broni do ataków na obiekty energetyczne i wojskowe głęboko w Rosji i zabiega o rakiety dalekiego zasięgu Tomahawk.

Jaki jest kontekst

Moskwa cały czas próbuje wciągnąć USA Trumpa do negocjacji o nowym podziale stref wpływu na świecie i oddaniu Rosji Ukrainy. Nazywa to „negocjacjami o pierwotnych przyczynach konfliktu w Ukrainie”.

Negocjacje te miały odbyć się w Budapeszcie, co 16 października Trump zaproponował Putinowi. Ale 23 października zmienił zdanie i spotkanie odwołał. Okazało się bowiem, że Putin nie zamierza cofnąć się w Ukrainie o krok. Tymczasem amerykański prezydent chce teraz rozejmu w Ukrainie, a nie negocjacji pokojowych prowadzonych wedle planu Moskwy w trakcie walk (Trump zgodził się na to na spotkaniu z Putinem na Alasce 15 sierpnia, jednak do żadnych negocjacji nie doszło – nie mogło, bo miały polegać na tym, że Ukraina zaakceptuje warunki Kremla i tyle).

Moskwa na rozejm kategorycznie się nie zgodziła. Zrobiła to po praz pierwszy taj jednoznacznie. Wobec czego Trump włączył się w ukraińsko-europejskie prace koncepcyjne nad zakończeniem wojny i objęciem Ukrainy międzynarodowymi gwarancjami bezpieczeństwa.

„Koalicja Chętnych” przekazała swoje ustalenia w momencie, gdy do USA znowu leci wysłannik Putina Dmitriew. Ma się spotkać z doradcą Trumpa Witkoffem, którego do tej pory Rosji udawało się rozgrywać. Oficjalnie Moskwa opowiada, że do odwołania spotkania w Budapeszcie doszło z powodu europejskiego „ataku informacyjnego, obejmującego wszystko, od sztucznej inteligencji po tradycyjne media i korespondentów, w związku z negocjacjami, które miały się odbyć w Budapeszcie”. A Trump miał zmienić zdanie w sprawie negocjacji z Putinem na skutek rad sekretarza stanu Marco Rubio i wysłannika na Ukrainę Keitha Kellogga. Moskwa ewidentnie liczy, że Trump – który jak podkreśla propaganda Kremla – nieustannie zmienia zdanie, wróci na promoskiewskie stanowisko po rozmowie z Witkoffem.

Tymczasem Ukraina i wspierająca ją „Koalicja Chętnych” twardo powtarza, że propozycja Trumpa, by w Ukrainie, tak jak w Gazie, zawrzeć natychmiastowy rozejm, jest najlepsza.

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga uznał Serhiiego R., Pavla T. oraz Vladyslava Y. winnych udziału w zorganizowanej grupie przestępczej o charakterze sabotażowo-terrorystycznym, która podpalała obiekty wielkopowierzchniowe w całej Unii.

Serhii R. i Pavlo T. zostali skazani również za utrudnianie śledztwa dotyczącego podpalenia sklepu IKEA w Wilnie (9 maja 2024 r.) oraz hali przy ul. Marywilskiej 44 w Warszawie (12 maja 2024 r.). Mieli oni pomóc Serhiiemu Chalyi, podejrzewanemu o kierowaniu grupą, uciec z Polski. Zorganizowali mu zakwaterowanie w warszawskim hotelu, pomogli kupić bilety lotnicze, przewieźli go z Polski do Czech, a także opłacili jego pobytu w hotelu w Austrii.

Pavlo T. został skazany na karę 5,5 lat więzienia, Serhii R. na 2,5 roku, a Vladyslav Y. na jeden rok i cztery miesiące pozbawienia wolności. Wyrok jest nieprawomocny.

Ukraińcy zostali skazani w ramach wielowątkowego śledztwa dotyczącego między innymi podpalenia sklepu OBI przy ulicy Radzymińskiej w Warszawie (14 kwietnia 2024 r)., podpalenia sklepu IKEA w Wilnie (9 maja 2024 r.), podpalenia Centrum Handlowego Marywilska 44 w Warszawie (12 maja 2024 r.), a także przygotowania do podpalenia sklepu IKEA w Rydze na Łotwie.

Członkowie grupy konstruowali urządzenia zapalające umożliwiające zdalne wywołanie pożaru. Następnie rejestrowali pożary, a nagrania przesyłali do zleceniodawców przebywających na terenie Federacji Rosyjskiej. Publikowali je również na rosyjskich portalach propagandowych.

Według ustaleń prokuratury, pożar przy Marywilskiej był efektem podpalenia dokonanego na zlecenie wywiadu Federacji Rosyjskiej. Bezpośredni sprawcy podpalenia pozostają nieznani, ale śledczy wskazują na koordynację działań przez Serhiiego Chalyi, który jest obecnie poszukiwany europejskim nakazem aresztowania i czerwoną notą Interpolu.

Jaki jest kontekst?

Hala centrum przy Marywilskiej spłonęła nad ranem 12 maja 2024 roku. Nikt nie ucierpiał, ale dużą część dobytku i możliwość zarobkowania utraciły tysiące osób tam pracujących. Pod koniec lutego 2025 firma zarządzająca centrum zapowiedziała, że odbudowa hali może zostać zakończona w przyszłym roku.

Śledztwa OKO.press ujawniły, w jaki sposób rosyjskie służby werbują ochotników do wykonywania aktów sabotażu. Więcej przeczytasz w tekstach Anny Mierzyńskiej:

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Donald Trump ogłosił natychmiastowe zakończenie wszelkich negocjacji handlowych z Kanadą po emisji spotu telewizyjnego krytykującego amerykańskie cła, w którym zacytowano byłego prezydenta USA Ronalda Reagana.

„Kanada oszukiwała i została złapana” – napisał Trump. Według amerykańskiego przywódcy reklama była próbą wpłynięcia na rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego USA, który 5 listopada zajmie się kwestią legalności decyzji podjętych przez Trumpa w sprawie podwyższenia taryf celnych.

Spot został sfinansowany przez władze kanadyjskiej prowincji Ontario, która szczególnie odczuwa skutki eskalacji wojny handlowej między USA a Kanadą.

Minutowy klip, skierowany do amerykańskiej publiczności, zawiera fragmenty prezydenckiego przemówienia radiowego Reagana, które zobrazowano zdjęciami pracowników i ich rodzin, nowojorskiej giełdy papierów wartościowych, a także statków towarowych i dźwigów pod flagami USA i Kanady.

Według administracji Trumpa słowa te zostały wyrwane z kontekstu i zmanipulowane.

Przemówienie z kwietnia 1987 roku zostało wyemitowane tuż przed wizytą premiera Japonii w USA, do której doszło wkrótce po tym, jak Reagan nałożył cła importowe na niektóre japońskie produkty, w tym chipy komputerowe. W przemówieniu Reagan wyjaśniał motywy tej decyzji.

W kanadyjskim spocie zacytowano jego fragment:

„Kiedy ktoś mówi: »Nałóżmy cła na import z zagranicy«, wygląda to na patriotyczne zachowanie polegające na ochronie amerykańskich produktów i miejsc pracy. Czasami, przez chwilę, to działa, ale tylko przez krótki czas. Ale w dłuższej perspektywie takie bariery handlowe szkodzą każdemu amerykańskiemu pracownikowi i konsumentowi.

Wysokie cła nieuchronnie prowadzą do odwetu ze strony państw obcych i wywołania zaciekłych wojen handlowych. Wtedy następuje najgorsze: rynki się kurczą i załamują, firmy i gałęzie przemysłu upadają, a miliony ludzi tracą pracę.

Na całym świecie rośnie świadomość, że drogą do dobrobytu wszystkich narodów jest odrzucenie protekcjonistycznego ustawodawstwa i promowanie uczciwej i wolnej konkurencji. Miejsca pracy i wzrost gospodarczy w Ameryce są zagrożone”.

Jaki jest kontekst?

Tuż po objęciu drugiej kadencji, Donald Trump rozpoczął wojnę handlową, podnosząc cła wobec niemal wszystkich państw na świecie, w tym także Unii Europejskiej.

W marcu Waszyngton nałożył 25 proc. cło na import kanadyjskich towarów, w tym drewna, stali, aluminium i samochodów. W reakcji na działania Trumpa, Kanada również podwyższyła cła na amerykańskie towary. W sierpniu Trump znów odpowiedział podwyżką, tym razem do 35 proc.

Do USA trafia ponad trzy czwarte kanadyjskiego eksportu, a wartość towarów i usług przekraczających granicę wynosi prawie 3,6 mld dolarów kanadyjskich (1,9 mld funtów brytyjskich) dziennie.

Premier Kanady, Mark Carney, powiedział, że jest „rozczarowany” decyzją Trumpa o podniesieniu w sierpniu poziomu ceł do 35 proc.

Obaj przywódcy spotkali się na początku października, aby złagodzić napięcia i przygotować się do przeglądu umowy handlowej między USA, Meksykiem i Kanadą.

Carney zapowiedział, że będzie kontynuował negocjacje ze Stanami Zjednoczonymi i będzie pracował nad zniesieniem barier handlowych w Kanadzie, aby pobudzić nowe inwestycje i zachęcić konsumentów do kupowania towarów kanadyjskich, jednocześnie dywersyfikując rynki eksportowe.

Inne teksty OKO.press na ten temat:

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

W Katowicach rozpoczęła się dwudniowa konwencja programowa PiS. Podczas wystąpienia otwierającego Jarosław Kaczyński przekonywał, że państwa „prawdziwie” demokratyczne powinny przestawić się na funkcjonowanie w trybie „demokracji zbrojnej”.

“Każde z tych państw musi wydawać co najmniej 5 proc. PKB na obronę. To jest sporo, chociaż mniej niż wydawały państwa na obronę pod koniec lat osiemdziesiątych przed załamaniem się systemu komunistycznego. Wtedy było to 5,9 proc. PKB” – przekonywał prezes PiS.

Jak podkreślał, koncepcja demokracji zbrojnej jest „nową, szerszą, potężniejszą wersją Pax Americana”.

„Amerykanie bywają trudni, to trzeba sobie jasno powiedzieć, ale czego oni od nas nie chcą? Nie chcą nam zabrać państwa. Niemcy chcą nam zabrać państwo. Francuzi razem z nimi. Biurokracja europejska pali się aż do tego. A Amerykanie tego nie chcą” – mówił Kaczyński.

Zła Unia Europejska i godne naśladowania Stany Zjednoczone będzie motywem przewodnim tej konwencji. Wśród pomysłów na nową konstytucję przebijają inspiracje amerykańskim systemem prezydenckim.

„Prezydent powinien mieć prawo wydawania rozporządzeń z mocą ustawy w obszarze bezpieczeństwa” – przekonywał poseł PiS Krzysztof Szczucki.

Jaki jest kontekst?

Dwudniowa (24-25 października) konwencja programowa PiS odbywa się pod hasłem “Myśląc: Polska”.

“Program PiS musi koncentrować się wokół kluczowych obszarów takich jak bezpieczeństwo, sprawy społeczne, w tym mieszkalnictwo oraz służba zdrowia, a także sprawy gospodarcze” – powiedział Jarosław Kaczyński.

Wśród 132 paneli poświęconych bezpieczeństwu, polityce zagranicznej, obronności czy ochronie zdrowia, zaplanowano m. in. debatę o wschodniej flance NATO z udziałem byłego szefa MON Mariusza Błaszczaka oraz dyskusję o tworzeniu nowej konstytucji z udziałem m.in. b. prezes Trybunału Konstytucyjnego Julii Przyłębskiej.

Inne teksty OKO.press na ten temat:

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Podczas szczytu 23 października unijni przywódcy omawiali plan tzw. pożyczek reparacyjnych dla Ukrainy. Miałyby być one finansowane z zamrożonych w UE aktywów rosyjskiego banku centralnego, jednak bez formalnej konfiskaty środków. W ten sposób wykorzystanych miałoby być 140 mld euro z zamrożonych w UE rosyjskich aktywów.

Tej decyzji sprzeciwia się jednak premier Belgii Bart De Wever (na zdjęciu powyżej). Jak twierdzi, taka operacja niesie ze sobą ogromne ryzyko finansowe i prawne dla Belgii, gdzie przechowywana jest większość aktywów rosyjskiego banku centralnego. De Wever twierdzi, że Komisja Europejska nie przygotowała podstawy prawnej dającej 100-procentową gwarancję, że takie działanie jest zgodne z prawem międzynarodowym.

„Belgia nie jest za tym, by pieniądze te wróciły do Moskwy„ – powiedział De Wever dziennikarzom po szczycie. ”Ale nie może być jedynym krajem narażonym na konsekwencje" – podkreślił.

Belgijski premier dodał, że to dla niego trochę „gorzkie”, że teraz Belgia jest oskarżana o bycie "niechętnym państwem”. Ale myśl o tym, że belgijscy podatnicy mieliby jako jedyni ponieść konsekwencje decyzji unijnych przywódców, określił jako „całkowicie szaloną”.

Do rozmów o pożyczce unijni przywódcy mają wrócić na kolejnym szczycie, które odbędzie się w grudniu.

Jaki jest kontekst?

Dotychczas unijne rządy oraz Europejski Bank Centralny obawiały się złamania prawa międzynarodowego przy potencjalnym wykorzystaniu zamrożonych rosyjskich aktywów do uzbrojenia i odbudowy Ukrainy. W miarę przedłużania się wojny, ta perspektywa stała się jednak coraz bardziej realna. Państwom członkowskim coraz trudniej jest przeznaczać kolejne miliardy z własnych budżetów na pomoc Ukrainie.

UE kontynuuje jednak zwiększanie nacisków na Rosję. Rządy UE zgodziły się na przyjęcie kolejnego, 19 pakietu sankcji na Rosję. Pakiet nakłada kolejne sankcje na rosyjską flotę cieni i nakazuje całkowitą rezygnację z zakupów rosyjskich surowców energetycznych.

Naciski na Rosję zwiększają także Stany Zjednoczone. W tym tygodniu USA objęły kolejnymi sankcjami dwa największe koncerny naftowe w Rosji.

Więcej o sprawie pożyczek reparacyjnych dla Ukrainy przeczytasz w poniższych tekstach:

Przeczytaj także: