Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło?

Przewodniczący Chińskiej Republiki Ludowej Xi Jinping wygłosił noworoczne orędzie w chińskiej państwowej telewizji CCTV. W przemówieniu odniósł się m.in. do światowych napięć i konfliktów. Wykorzystał ten moment, by przypomnieć, kto jest obecnie największym sojusznikiem Państwa Środka.

„Wobec szybkich zmian niewidzianych nigdy od stulecia i płynnej sytuacji międzynarodowej, Chiny i Rosja nadal idą naprzód ręka w rękę sprawiedliwą drogą niezaangażowania i unikania konfrontacji” – powiedział Xi.

„Niezależnie od tego, jak będzie się rozwijać sytuacja międzynarodowa, Chiny pozostaną głęboko zaangażowane na rzecz globalnego pogłębiania swoich reform, propagowania modernizacji na sposób chiński i wnoszenia wkładu na rzecz pokoju światowego” – zapewnił.

Jaki jest kontekst?

„Sprawiedliwa droga niezaangażowania” to oficjalna chińska doktryna wobec trwających na świecie konfliktów, w tym wobec wojny w Ukrainie. Xi Jinping oficjalnie nie poparł ataku Władimira Putina, ale też nigdy go nie potępił. Chiny podkreślają, że liczą na „polityczne rozwiązanie” tej wojny, która pochłonęła już ponad milion ofiar.

Jak pisał w OKO.press Jacek Perzyński, jeszcze w lutym 2022 roku, na kilka tygodniu przed inwazją Rosji na Ukrainę, Putin i Xi zadeklarowali partnerstwo „bez ograniczeń”. Od początku wojny kraje wzmacniają więzi dyplomatyczne, handlowe, intensyfikują też współpracę wojskową. Chiny co prawda nie dostarczają Rosji broni, ale komponenty do ew. wykorzystania w przemyśle zbrojeniowym już tak.

W 2023 r. przywódca Chińskiej Republiki Ludowej odwiedził Moskwę w ramach pierwszej wizyty międzynarodowej po rozpoczęciu nowej kadencji. Przywódców łączy wizja zmiany międzynarodowego porządku zdominowanego przez Stany Zjednoczone.

W maju 2024 roku, podczas wizyty Putina w Pekinie, prezydenci podpisali wspólne oświadczenie w sprawie pogłębienia wszechstronnego partnerstwa strategicznego między obydwoma krajami. Putin określił wtedy wzajemne stosunki tych krajów „siłę stabilizującą w chaotycznym świecie”.

Rosja i Chiny współpracują także w ramach BRICS. Ostanie spotkanie tej grupy, w której skład wchodzą także Brazylia, Indie i RPA, odbyło się w październiku 2024 roku w Kazaniu.

Dr hab. Michał Lubina z Uniwersytetu Jagiellońskiego komentował dla nas wtedy, że stosunki Chin i Rosji, to obecnie "relacja patron-klient, gdzie Chiny są patronem, a Rosja jest klientem”. Rosja jest zarazem w stanie przełknąć to, że jest słabsza, bo razem z Chinami idzie w jedną stronę. W tym kontekście ważne jest to, że Chiny publicznie nie okazują dominacji, nie upokarzają Rosjan.

A dla Rosji Chiny to bezpieczeństwo na wschodzie. Rosja walczy z Zachodem o Ukrainę i musi być bezpieczna z tyłu. Chiny nie przeszkadzają Rosji w kwestii polityki wobec „bliskiej zagranicy”, jak w rosyjskiej nomenklaturze mówi się na byłe republiki sowieckie”.

Czytaj artykuły OKO.press na podobny temat

Co się wydarzyło?

Trump będzie musiał zapłacić dziennikarce 5 milionów dolarów odszkodowania. Kwota obejmuje 2 mln dolarów za napastowanie seksualne oraz 3 mln dolarów za zniesławienie byłej felietonistki magazynu „Elle”.

Sąd nie potwierdził zarzutu gwałtu, ale po dziewięciodniowym procesie cywilnym orzekł, że były prezydent dopuścił się nadużycia wobec Carroll w przebieralni w domu towarowym na Manhattanie w 1996 roku.

Trump oskarżeniom zaprzeczył i odwołał się od wyroku, twierdząc, że dwie inne kobiety, które również zeznały, że były przez niego seksualnie wykorzystywane, nie powinny zostać dopuszczone do składania zeznań. Jedna z nich, Jessica Leeds mówiła, że Trump obmacywał ją w samolocie pod koniec lat 70. XX wieku. Inna, dziennikarka magazynu „People”, Natasha Stoynoff twierdziła, że Trump zmusił ją do pocałunku w posiadłości Mar-a-Lago w 2005 roku.

Trzyosobowy skład sędziowski drugiego okręgu Sądu Apelacyjnego Stanów Zjednoczonych nie zgodził się z tym argumentem.

Jak informuje AFP, w odrębnej sprawie inna ława przysięgłych przyznała Carroll odszkodowanie w wysokości 83 mln dolarów. Trump również odwołał się od tego wyroku.

Jaki jest kontekst?

W 1997 roku Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych jednomyślnie orzekł w sprawie byłego prezydenta Billa Clintona, że urzędujący prezydenci nie mają immunitetu chroniącego ich przed pozwami cywilnymi w sądach federalnych dotyczącymi działań podjętych przed objęciem urzędu i niezwiązanych z pełnieniem prezydenckich obowiązków.

Czytaj inne teksty OKO.press:

Co się wydarzyło?

Dziennikarze portalu dotarli do pisma z 2021 roku, w którym pewien mężczyzna zawiadomił komisję o tym, co miało go spotkać w połowie lat 70. Mężczyzna miał zostać zaproszony przez księdza na imprezę z udziałem kilku duchownych archidiecezji krakowskiej i tam miał zostać wykorzystany seksualnie przez kilku z nich. Według pokrzywdzonego jednym ze sprawców miał być ks. Stanisław Dziwisz.

Zanim pokrzywdzony zwrócił się z tą sprawą do komisji, wcześniej zawiadomił prokuraturę. Ponieważ do przestępstwa miało dojść w latach 70., śledczy zdecydowali o umorzeniu sprawy z powodu przedawnienia.

Komisja ma poinformować obie strony, że wyznaczyła termin przesłuchań. Wszystko wskazuje na to, że będzie to w lutym.

„Były sekretarz papieża Jana Pawła II zostanie wezwany na przesłuchanie w charakterze osoby wskazanej jako sprawca. Jednak postępowanie toczy się nie przeciwko niemu, ale w sprawie. Ponieważ w tym postępowaniu występuje jako strona, ma prawo do skorzystania z pomocy pełnomocnika” – czytamy na stronie.

„Komisja na dalszym etapie postępowania może także powołać biegłych, którzy ocenią, czy oskarżenia są wiarygodne oraz, czy oskarżana osoba zeznała prawdę. Po tych czynnościach podejmuje decyzję o ewentualnym wpisie do rejestru” – czytamy dalej.

Cytowana przez RMF FM przewodnicząca Państwowej Komisji ds. przeciwdziałania pedofilii Karolina Bućko powiedziała, że „nie wie, skąd Onet ma tak szczegółowe informacje o tej sprawie”. Dodała, że nie może potwierdzić tych informacji. „Jeżeli takie postępowanie toczyło się w prokuraturze i sprawa uległa przedawnieniu, to taka sprawa z urzędu trafia do naszej komisji i z całą pewnością będzie się u nas toczyć” – powiedziała.

Jaki jest kontekst?

Komisja wzywa strony na wysłuchanie, a następnie przeprowadza przesłuchania świadków. Osoba wezwana jako sprawca może nie stawić się na przesłuchaniu, ale wtedy sprawa toczy się bez jej udziału. Obie strony mogą wnioskować o przesłuchanie w miejscu zamieszkania, ale sprawca musi udowodnić, że ma do tego podstawy, np. problemy zdrowotne.

Na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego komisja może zdecydować o wpisie danej osoby do rejestru sprawców przestępstw na tle seksualnym lub o odmowie tego wpisu. Rejestr jest jawny i zawiera dane sprawców, takie jak imię, nazwisko, wykonywany zawód i miejsce zamieszkania.

Do Państwowej Komisji ds. Przeciwdziałania Pedofilii można zgłosić się osobiście, zadzwonić lub wysłać wiadomość.

Czytaj więcej tekstów OKO.press:

Co się wydarzyło

Ahmed asz-Szar'a, obecny de facto przywódca Syrii, udzielił obszernego wywiadu saudyjskiemu medium Al-Arabija na temat jego planu na transformację syryjskiego ustroju po obaleniu dyktatora Baszszara al-Asada.

To pierwszy raz, gdy asz-Szar'a wypowiada się na temat kolejnych kroków po ogłoszonym już okresie przejściowym do marca 2025 roku. Teraz wiemy już, że transformacja potrwa znacznie dłużej niż tylko trzy miesiące.

W rozmowie z al-Arabiją Szar'a powiedział, że proces, który zakończy się organizacją wyborów w całym kraju może potrwać aż do czterech lat. Z kolei proces tworzenia nowej konstytucji to jego zdaniem około trzech lat.

Skąd tak długi czas do wyborów? Zdaniem syryjskiego lidera, aby przeprowadzić prawomocne wybory, konieczne jest przeprowadzenie możliwie dokładnego spisu powszechnego. Syryjski lider w wywiadzie starał się przekonać międzynarodowych partnerów, że Syria pod nowymi rządami będzie państwem stabilnym. Frakcja rebeliantów, z której wywodzi się asz-Szar'a, Hajat Tahrir asz-Szam (HTS, Organizacja Wyzwolenia Lewantu, wywodzi się z Dżabhat an-Nusra, syryjskiej odnogi al-Kaidy) ma zostać rozwiązana i zintegrowana z instytucjami państwowymi. Podobny proces przechodzą już bojownicy HTS. Mają oni zostać połączeni razem z innymi grupami dotychczasowych rebeliantów w ramach nowego syryjskiego ministerstwa obrony.

W wywiadzie asz-Szar'a ponownie pokazał, że ma pragmatyczne podejście do wszystkich partnerów międzynarodowych. Potwierdził, że Rosja, największy obok Iranu sojusznik Baszszara al-Asada, odpowiedzialna między innymi za naloty na Aleppo i podtrzymanie władzy Asada przez kolejne lata, dzieli z Syrią strategiczne interesy. Rosjanie wycofali się z Syrii, ale nowy syryjski rząd ma zamiar podjąć negocjacje o utrzymaniu rosyjskich baz wojskowych na terenie Syrii.

Nowa Syria szuka międzynarodowego poparcia i legitymacji na całym świecie. Asz-Szar'a w wywiadzie z al-Arabiją wyraził też nadzieję, że nowy prezydent USA Donald Trump zdejmie z Syrii międzynarodowe sankcje, nałożone za czasów rządów Baszszara al-Asada.

Jaki jest kontekst

Obalenie Baszszara al-Asada może z powodzeniem ubiegać się o miano najdonioślejszego wydarzenia w międzynarodowej polityce w 2024 roku. Syryjski dyktator kontynuował rządy swojego ojca Hafeza. Rodzina al-Asadów sprawowała rządy ponad pięć dekad i zbudowała opresyjne państwo policyjne, w którym za każdy przejaw sprzeciwu wobec włądzy można było trafić na wiele lat do więzienia lub zginąć.

Upadek dyktatury al-Asadów daje nadzieję na budowę nowego, bardziej sprawiedliwego systemu społecznego w Syrii. HTS, choć jest rebeliancką grupą islamistyczną, na razie buduje wizerunek nowego państwa, w którym mniejszości zachowają równe prawa, a kobiety nie będą zmuszane np. do noszenia chust na głowie.

Aż czteroletni okres przejściowy stawia jednak pytania, czy zgodnie z deklaracjami, faktyczną intencją HTS jest w pełni demokratyczna Syria. Odsunięcie wyborów może mieć uzasadnienie. Artykuł Thomasa Edwarda Floresa i Irfana Nooruddina z 2012 zwydawanego przez University of Chicago „Journal of Politics” pokazuje, że zbyt szybkie przeprowadzenie wolnych wyborów w niedoświadczonych demokracjach może prowadzić do fali przemocy. Na podstawie danych z lat 1960-2002 autorzy przekonują, że w nowych demokracjach dwuletni okres przejściowy może dać dobre efekty.

Krytycy rządu przejściowego będą jednak zwracać uwagę, że to prosta droga do autorytaryzmu. A faktyczne pokusy, by od ścieżki demokratycznej odejść, będą się w międzyczasie pojawiały.

Syria w 2024 roku

Skuteczne rządzenie Syrią w okresie przejściowym także może okazać się ekstremalnie trudne. Rząd spod znaku HTS przejął bardzo ubogi kraj zniszczony trzynastoma latami wojny domowej. W 2010 roku Syria znajdowała się według Wskaźnika Rozwoju Społecznego na 119 miejscu na świecie z wynikiem 0,66. W 2022 roku to 157 miejsce i wynik 0,56. Dla porównania Polska w tym okresie utrzymała swoje miejsce (36. wobec 35. w 2010), ale poprawiła wynik z 0,84 do 0,88. Syryjczycy potrzebują dziś rozwoju podstawowych usług społecznych i właśnie to może okazać się ważniejsze, niż jak najszybsze przeprowadzenie demokratycznych wyborów. Asz-Szar'a w omawianym wywiadzie obiecywał, że Syryjczycy powinni zobaczyć poprawę swojego życia w ciągu roku.

Przygotowanie uczciwych i prawomocnych wyborów może rzeczywiście być pracochłonnym zadaniem. Ostatnie rzeczywiście wielopartyjne wybory przeprowadzono w Syrii w 1961 roku. W ostatnich dwóch przypadkach wyborów prezydenckich Baszszar al-Asad oficjalnie otrzymał ponad 90 proc. głosów przy ponad 70 proc. frekwencji. W 2014 takie „wybory” odbywały się w trakcie wojny domowej, gdy reżim nie kontrolował dużej części kraju.

Faktycznym problemem jest też brak dobrej wiedzy na temat syryjskiej demografii. Podczas wojny domowej kraj opuściło około sześciu milionów osób. Nie wiadomo dokładnie, ile osób zginęło w trakcie wojny (szacunki mówią o około 600 tys. osób), ile zostało ofiarami reżimu, ile osób zostało przesiedlonych wewnętrznie (szacuje się, że około siedmiu milionów osób).

Przed tymi, którzy chcą więc demokratycznych wyborów w Syrii dużo pracy. Nie da się dziś z pewnością odpowiedzieć, czy potrzeba aż czterech lat i czy po tak długim okresie Ahmed asz-Szar'a dalej będzie cieszył się tak szerokim poparciem w Syrii.

Przeczytaj inne artykuły na ten temat w OKO.press

Co się wydarzyło?

PKW zdecydowała się przyjąć uchwałę o przyjęciu sprawozdania finansowego komitetu Prawa i Sprawiedliwości.

Z przyczyn technicznych poniedziałkowe posiedzenie odbyło się z opóźnieniem. Jak donosi „Dziennik Gazeta Prawna” frekwencja na sali była stuprocentowa.

Głosowało 9 członków PKW.

• Za przyjęciem uchwały głosowało czterech członków PKW (S. Marciniak, W. Sych, A. Pikulik, M. Suski).
• Przeciw było trzech członków (M. Kliś, P. Gieras, R. Kalisz).
• Od głosu wstrzymało się dwóch członków (R. Balicki, K. Sładowski).

Jaki jest kontekst?

Spór dotyczy rozliczenia kampanii wyborczej Prawa i Sprawiedliwości w 2023 roku. PKW zakwestionowała sprawozdanie partii. A PiS się odwołał do Sądu Najwyższego, dokładnie: do Izby Kontroli Nadzwyczajnej.

11 grudnia Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego uznała skargę PiS na odrzucenie przez PKW sprawozdania komitetu wyborczego tej partii z wyborów parlamentarnych z 2023 roku. Kilka dni później PKW, stosunkiem głosów 5:4, zdecydowała o odroczeniu obrad.

Status prawny Izby Kontroli SN jest kwestionowany m.in. przez rząd i część członków PKW. W ubiegłych latach kwestionował go także Trybunał Sprawiedliwości UE, Europejski Trybunał Praw Człowieka oraz sam Sąd Najwyższy. Izby za niezależny sąd również nie uznaje wiele autorytetów prawnych. Izbę tworzą bowiem włącznie neosędziowie, czyli sędziowie powołani nieprawidłowo przez również wadliwą Krajową Radę Sądownictwa.

Odrzucenie sprawozdania oznaczałoby dla PiS-u stratę 57,6 mln zł. Głównym powodem zakwestionowania rozliczenia jest spot kandydującego do Sejmu Zbigniewa Ziobry sfinansowany z Funduszu Sprawiedliwości.

Po tym, jak PiS złożył odwołanie, PKW 2 grudnia 2024 roku zwróciła się do SN o wyłączenie z orzekania neosędziów w tej sprawie. Wniosek ten został odrzucony. Zgodnie z przewidywaniami IKNiSP przychyliła się również do skargi PiS na decyzję PKW.

Zgodnie z kodeksem wyborczym (art. 145 par. 6) PKW powinna po orzeczeniu SN „niezwłocznie przyjąć sprawozdanie” komitetu. PKW zebrała się 16 grudnia, ale nie przyjęła sprawozdania, tylko odroczyła podjęcie decyzji do czasu, aż w sprawie będzie mógł orzec niekwestionowany prawnie sąd.

Za takim rozwiązaniem głosowało pięciu członków PKW wskazanych przez partie koalicji rządzącej (w tym Ryszard Balicki i Konrad Składowski). Przeciwko — dwie osoby wskazane przez PiS, sędzia NSA Marciniak i sędzia tzw. Trybunału Konstytucyjnego.

Dzisiejsza decyzja PKW jest więc zwrotem akcji w sprawie sprawozdania komitetu PiS. Teraz ruch należy do Ministerstwa Finansów, które jest płatnikiem dotacji oraz subwencji partyjnych.

Czytaj inne teksty OKO.press: