Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło?

Kancelaria Prezydenta RP przekazała w piątek 29 sierpnia, że Karol Nawrocki rozpatrzył już wszystkie z 38 ustaw, które trafiły do tej pory na jego biurko. Zdecydował o podpisaniu ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych oraz zawetowaniu nowelizacji ustawy zwanej „lex Kamilek”.

„Lex Kamilek”, projekt przygotowywany jeszcze przez rząd PiS, to ustawa o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich, zawierająca rozwiązania chroniące dzieci. Na mocy projekty osoby, które miały pracować z dziećmi, były objęte dodatkową weryfikacją, między innymi poprzez zaświadczenia o niekaralności. Przepisy od początku wzbudzały kontrowersje i były niejednokrotnie oskarżane o przysparzanie biurokracji, a nawet paraliżowanie pracy szkół.

Nowelizacja, którą Sejm uchwalił 5 sierpnia tego roku miała na celu uproszczenie procedur. Miały one polegać między innymi na przeniesieniu obowiązku dopełniania formalności i pobierania informacji o niekaralności z rodziców i opiekunów prawnych na osoby kierujące jednostkami oświaty (np. dyrektorów szkoły). W okresie przejściowym przepisy wprowadzały rozwiązanie polegające na składanie przez osoby zainteresowane pisemnych oświadczeń o niekaralności – obwarowanych rygorem odpowiedzialności karnej.

KPRP przekazała, że prezydent uznał nowelizację za obniżenie gwarancji ochrony dzieci. Uzasadniając tę decyzję, prezydent kierować się miał także opinią Rzeczniczki Praw Dziecka na temat tej ustawy.

Jaki jest kontekst?

Rzeczniczka Praw Dziecka Monika Horna-Cieślak tydzień temu przedłożyła prezydentowi negatywną opinię dotyczącą nowelizacji tzw. ustawy Kamilka. Zdaniem RPD nowe przepisy obniżają standard ochrony dzieci w Polsce, ponieważ wprowadzają nieuzasadnione wyjątki umożliwiające całkowite odstąpienie od realizacji obowiązków weryfikacji karalności bądź łagodzą ten obowiązek w sposób nieuzasadniony.

„Zgodnie z proponowanymi regulacjami prawnymi, w praktyce może dojść do sytuacji, w której kontakt z dziećmi będą mogły mieć osoby skazane m.in. za zabójstwo, handel ludźmi, groźby karalne, uprowadzenie dziecka, obrót narkotykami czy wykorzystanie seksualne dzieci” – napisała rzeczniczka.

Przeczytaj teksty OKO.press na podobny temat:

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Ministra kultury Marta Cienkowska poinformowała w piątek o swojej decyzji o odwołaniu prof. Krzysztofa Ruchniewicza z funkcji dyrektora Instytutu Pileckiego.

„Głównym powodem mojej decyzji jest niedopełnienie obowiązków w zakresie umożliwienia statutowego funkcjonowania Instytutu Pileckiego poprzez wadliwe zamierzenia programowe, wadliwą politykę komunikacyjną i wadliwe decyzje zarządcze. Instytut Pileckiego to bardzo ważna instytucja dla polskiej polityki pamięci, ważna dla polskiej kultury, dla zgłębienia i promowania polskiej historii i polskiego dziedzictwa na świecie” – przekazała ministra.

Nowym dyrektorem instytucji został Karol Madaj.

„Karol Madaj dobrze zna Instytut Pileckiego, pracował także w Instytucie Pamięci Narodowej, w Muzeum Historii Polski, a także pełnił obowiązki dyrektora i był dyrektorem Muzeum Domu Rodziny Pileckich w Ostrowie Mazowieckiej. Nowy dyrektor w najbliższych dniach przedstawi swoje decyzje kadrowe i programowe związane z dalszą działalnością Instytutu Pileckiego” – dodała Marta Cienkowska.

Jaki jest kontekst?

W ostatnich tygodniach Krzysztof Ruchniewicz wzbudził duże kontrowersje w związku z listem, jaki kierowniczka oddziału Instytutu Pileckiego w Berlinie Hanna Radziejowska wysłała do ministry kultury Marty Cienkowskiej oraz do wiadomości chargé d’affaires ambasady w Berlinie Jana Tombińskiego. Według relacji Rzeczpospolitej, urzędniczka wskazała w piśmie, że dyrektor Ruchniewicz „oczekiwał przygotowania cyklu seminariów i zaproponował m.in. organizację seminarium poświęconego zwrotom dóbr kultury przez Polskę na rzecz Niemiec, Ukrainy, Białorusi, Litwy oraz mienia prywatnego należącego do osób pochodzenia żydowskiego”. Seminarium miało być zorganizowane wspólnie z MKiDN. Radziejowska stwierdziła w piśmie, że propozycja Krzysztofa Ruchniewicza „jest sprzeczna z polityką państwa polskiego i budzi poważne obawy co do negatywnych konsekwencji zarówno dla MKiDN, jak i Instytutu Pileckiego”.

Instytut oraz resort kultury zaprzeczyły, by chodziło o realne „oddawanie” dóbr kultury, twierdząc, że mowa była o badaniach i debacie eksperckiej, a nie o decyzjach restytucyjnych. Kilkanaście dni później Hanna Radziejowska została odwołana z funkcji kierowniczki berlińskiego oddziału instytutu z powodu „podważenia zaufania u pracodawcy„. Krzysztof Ruchniewicz nazwał oceny swojej podwładnej „insynuacjami i nadinterpretacjami”.

W sierpniu dziennikarze Wirtualnej Polski Patryk Słowik i Paweł Figurski opisywali w serii artykułów sytuację w Instytucie Pileckiego oraz historię interwencji Hanny Radziejowskiej. Z publikacji wynika, że urzędniczka miesiące wcześniej wysyłała do Ministerstwa Kultury pisma w sprawie nieprawidłowości i w kwietniu została powiadomiona mailowo przez urzędnika z resortu o tym, że została objęta ochroną przewidzianą ustawą o sygnalistach. Tymczasem dyrektor Instytutu Pileckiego był zaznajomiony z jej korespondencją i ostatecznie zdecydował o jej zwolnieniu.

Ministerstwo oficjalnie zaprzecza, by Hannie Radziejowskiej przysługiwał status sygnalistki i twierdzi, że urzędnik, który przekazał jej taką informację, popełnił błąd.

Przeczytaj teksty OKO.press na podobny temat:

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Ukraińskie władze poinformowały o zakończeniu akcji ratowniczej w dzielnicy Darnyckiej, gdzie wczoraj (28 sierpnia) w nocy rosyjska rakieta uderzyła w budynek mieszkalny. Cały blok się zawalił. Najpierw było wiadomo o trzech ofiarach śmiertelnych, jednak co kilka godzin liczba ofiar się zwiększała.

Według ostatnich informacji Państwowej Służby ds. Sytuacji Nadzwyczajnych Ukrainy pod gruzami bloku zginęło 22 osoby, w tym czworo dzieci (najmłodsza ofiara miała dwa lata), jedna osoba zginęła w innym miejscu. Ponad 50 osób odniosło obrażenia.

„Niektóre ciała nadal pozostają niezidentyfikowane, z 8 osobami bliscy nie mają kontaktu” – poinformował Ihor Kłymenko, minister spraw wewnętrznych Ukrainy.

„Ratownicy rozebrali główne elementy konstrukcji zniszczonego budynku, aby upewnić się, że pod gruzami nie ma już ludzi. Trwają prace ratowniczo-remontowe, aby mieszkańcy ocalałych mieszkań mogli jak najszybciej zabrać swoje rzeczy” – poinformował Kłymenko. Dodał, że w akcję zaangażowano tysiące funkcjonariuszy z różnych jednostek MSW, którzy zmieniali się co kilka godzin, żeby nie przerywać poszukiwań. Udało im się uratować spod gruzów 17 osób, w tym czworo dzieci.

Jak podaje serwis Defence 24, Rosjanie, wykorzystując publicznie dostępne dane rejestrów, zaatakowali dzielnicę, gdzie jest zarejestrowana firma Ukrspecsystems, która jest jednym z czołowych ukraińskich producentów bezzałogowych statków powietrznych. Chociaż, według portalu, w czasach wojennych zarejestrowane adresy przedsiębiorstw zbrojeniowych nie prowadzą do rzeczywistych hal produkcyjnych. „Ukrspecsystems, podobnie jak inne przedsiębiorstwa tego typu, od dawna ukrywa faktyczne lokalizacje, aby chronić ludzi i procesy technologiczne. W rezultacie ostrzał uderzył nie w obiekt wojskowy, lecz w zwykły budynek mieszkalny, niszcząc go i poważnie uszkadzając kilka sąsiednich domów” – pisze Defense 24.

Jak informował wczoraj prezydent Kijowa Witalij Kłyczko, 29 sierpnia ogłoszono w Kijowie dniem żałoby.

Dziś w Ukrainie również obchodzony jest Dzień Pamięci Obrońców i Obrończyń, którzy polegli za wolność i niepodległość kraju.

Jaki jest kontekst?

W nocy na 28 sierpnia armia rosyjska przeprowadziła jeden z największych ataków na ukraińskie miasta. Według Sił Powietrznych Ukrainy Rosja wykorzystała ponad 600 środków ataku powietrznego: 598 dronów Shahed oraz tzw. wabików oraz 31 rakiet – balistycznych i manewrujących. Najbardziej ucierpiała stolica kraju. Zniszczenia są w ponad pięciu dzielnicach Kijowa.

W mediach społecznościowych Ukraińcy udostępniali przerażające zdjęcia skutków ataku z podpisem: „Putin nie chce pokoju”.

„Rosja musi ponieść odpowiedzialność za ten atak, podobnie jak za wszystkie inne ataki na nasze państwo, naszych obywateli i wszelkie próby zakończenia tej wojny podejmowane przez świat” – mówi prezydent Zełenski.

„Kiedy zamiast dyplomacji Rosja wybiera balistykę, kontynuuje modernizację »szahidów« do zabijania i rozwija współpracę z takimi podmiotami jak Korea Północna, oznacza to, że świat musi odpowiednio zareagować. Potrzebne są silne sankcje, silna presja, silne działania, aby mordercy nie czuli się bezkarni. Rosja rozumie tylko siłę, a teraz potrzebne są przejawy siły. Stany Zjednoczone, Europa, kraje »dwudziestki« mają tę siłę”.

Przeczytaj w OKO.press:

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło

Do katastrofy doszło około 19.30 w czwartek 28 sierpnia. Podczas wykonywania akrobacji samolot z grupy Tiger Demo Team zaczął pikować i spadł na pas startowy. Pilot zginął na miejscu.

Moment wypadku zarejestrowali widzowie przyglądający się próbom:

Za sterami F-16 siedział major Maciej „Slab" Krakowian, pilot pokazowy i lider F16 Tiger Demo Team oraz instruktor-pilot 31 Bazy Lotnictwa Taktycznego w Poznaniu-Krzesinach. Pilot-legenda, laureat międzynarodowych nagród, którego występy przyciągały widzów z całej Polski.

Szersza publiczność mogła go zobaczyć na plakatach przygotowanych przez MON z okazji święta Wojska Polskiego 15 sierpnia.

Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych tak pożegnało majora Krakowiana na portalu X:

„Żegnaj, Mistrzu. Twoje loty pozostaną w naszej pamięci jako symbol doskonałości, pasji i poświęcenia – tej samej, która od dziesięcioleci wyznacza standard polskiego lotnictwa".

Odbywające się co dwa lata i przyciągające tysiące widzów Międzynarodowe Pokazy Lotnicze Air Show zostały odwołane. „To tragiczny wieczór dla polskich sił powietrznych. To pierwsza katastrofa samolotu F-16" – powiedział w TVN24 Tomasz Siemoniak, koordynator służb specjalnych.

Wiadomo, że pas startowy lotniska w Radomiu, na który spadł samolot, uległ zniszczeniu. Nie ma jeszcze informacji, czy oznacza to odwołanie lotów cywilnych z tego portu lotniczego.

Jaki jest kontekst

Samoloty wielozadaniowe F-16 Fighting Falcon stanowią trzon lotnictwa bojowego Sił Powietrznych i służą do wykonywania zadań w ramach walki o powietrzną przewagę, do wsparcia innych rodzajów sił zbrojnych oraz do prowadzenia rozpoznania. W 2023 roku rządy Polski i Stanów Zjednoczonych podpisały kontrakt na dostawę 36 jednomiejscowych samolotów bojowych F-16C i 12 dwumiejscowych samolotów szkolno-bojowych F-16D. Dotarły one do Polski w latach 2006-2008.

Polskie F-16 stacjonują w bazach w Krzesinach pod Poznaniem (skąd pochodził samolot, który dziś się rozbił) i w Łasku pod Łodzią.

Na Air Show w Radomiu do tej pory dwukrotnie doszło do śmiertelnych wypadków: w 2007 roku zderzyli się w powietrzu dwaj piloci z grupy akrobacyjnej AZL Żelazny, obaj zginęli. W 2009 roku na ziemię spadł białoruski SU-27 z dwoma pilotami na pokładzie. Na wniosek strony białoruskiej wyniki dochodzenia wspólnej polsko-białoruskiej komisji badającej przyczyny wypadku zostały utajnione.

Co się wydarzyło

28 sierpnia 2025 rząd przyjął projekt budżetu państwa na 2026 rok.

Podstawowe dane:

• Prognozowane dochody: 647 mld zł.
• Limit wydatków: 918,9 mld.
• Deficyt: 271,7 mld, czyli 6,5 proc. PKB.

„Jeżeli chodzi o przewidywaną relacją do PKB długu wg definicji unijnej, to wyniesie ona 66,8 proc. na koniec 2026 roku. Po skorygowaniu o część pożyczkową KPO będzie to 63,7 proc.” – poinformował minister finansów i gospodarki Andrzej Domański.

Minister stwierdził, że na budżet trzeba patrzeć w szerszym kontekście. „Polska dołącza do grupy 20 największych gospodarek na świecie” – mówił. Podkreślił, że wzrost gospodarczy wyniesie 3,4 proc., a „Polska to najszybciej rosnąca duża unijna gospodarka”. „Gospodarka rośnie szybciej od oczekiwań, szybciej od oczekiwań spada inflacja” – cieszył się minister. „Widzimy również pierwsze oznaki ożywienia w polskim eksporcie”.

Budżet zakłada wzrost wynagrodzeń o 6,4 proc.

Znaczną część budżetu stanowią wydatki na obronność. To 200 mld zł – „Rekordowa kwota” – powiedział Domański. Te wydatki to 4,8 proc. PKB

„Stawiamy na inwestycje” – mówił też minister finansów. Dynamika inwestycji ma wynieść 8 proc. powyżej wieloletnich średnich. „Będą środki na kluczowe inwestycje infrastrukturalne, jak pierwsza polska inwestycja jądrowa”. Stwierdził też, że dla przedsiębiorców ceny energii to największy problem. Dlatego rząd stawia na energetykę wiatrową. W budżecie zaplanowano 6 mld zł na program „Czyste powietrze”.

Będą też środki na świadczenia socjalne: Aktywny rodzic, 800 plus, 13. i 14. emeryturę.

Nakłady na ochronę zdrowia wrosną o 25 mld zł.

Przyjęcie budżetu skomentował też premier: „To jest budżet przełomowy. Często używamy takich sformułowań, że jest to budżet rekordowy pod wieloma względami, a nie ukrywamy też, że to budżet trudny”.

„Ten bardzo ambitny program, który spowoduje, że Polska wykona kolejny wielki krok cywilizacyjny to program, gdzie podjęliśmy naprawdę bardzo poważne też ryzyka, nie wahaliśmy się, nie baliśmy się zaproponować takiej konstrukcji budżetu, gdzie wszystko jest naprawdę wyśrubowane, powiedzielibyśmy tak kolokwialnie, na maksa i zdajemy sobie sprawę z tego, że wykonanie tego budżetu będzie wymagało precyzji, perfekcji, a decyzje, jakie za tym budżetem się kryją, będą wymagały odwagi i wyobraźni” – mówił Donald Tusk.

Dodał: „Ostatecznie żegnamy się z pisowską drożyzną. Żegnamy drożyznę i żegnamy stagnację”.

Inne teksty OKO.press na ten temat

Przeczytaj także: