Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło?

„Celem podkomisji było oficjalnie zbadanie przyczyn katastrofy i danie rekomendacji, by podobna nie zdarzyła się w przyszłości. Ale tak naprawdę chodziło o udowodnienie jednej tezy — o zamachu. A przy okazji o podsycanie podziałów i nienawiści” – mówił szef MON, Władysław Kosiniak-Kamysz podczas prezentacji wniosków z kontroli dotyczącej podkomisji smoleńskiej. Kilkugodzinna konferencja to seria zarzutów wobec prowadzącego prace podkomisji Antoniego Macierewicza i jego współpracowników. „Kłamstwo, zło, nienawiść, które podzieliły Polaków, nie wzięły się znikąd. Podział społeczny był wywołany celowo, a on zagraża bezpieczeństwu państwa” – komentował Kosiniak-Kamysz.

Szef MON i wiceminister Cezary Tomczyk, który prezentował część zarzutów, wyliczali, że podkomisja smoleńska pochłonęła aż 81,5 miliona złotych. 12,5 mln zł przeznaczono na „wydatki osobowe”, a rekordzista zarobił za pracę w podkomisji 900 tysięcy. Około miliona złotych wydano na ochronę Antoniego Macierewicza, mimo że ochrona ta nie przysługiwała mu z urzędu. 100 tys. zł wydano na film o działaniach podkomisji. „Do tego trzeba doliczyć nieodwracalne uszkodzenie, w efekcie zniszczenie samolotu Tu-154 nr 102, którego wartość wyceniono na 47 mln zł” – dodał Kosiniak-Kamysz.

Co jeszcze ustalono podczas kontroli?

• Antoni Macierewicz odbył kilka podejrzanych spotkań. Na przykład w grudniu 2020 roku spotkał się z Rosjaninem Aleksandrem Głaskowem, który przywiózł do Warszawy pendrive z materiałami dotyczącymi katastrofy. Macierewicz uznał je za przydatne — innego zdania były służby, oceniające materiały jako wątpliwej wiarygodności. Macierewicz o spotkaniu poinformował Służbę Kontrwywiadu Wojskowego dopiero pięć dni po wizycie Głaskowa. Rosjanin kilka dni po przekazaniu pendrive pieszo przeszedł przez przejście graniczne z Obwodem Królewieckim. Inne spotkania odbywały się m.in. w Londynie. Tam Macierewicz rozmawiał wielokrotnie z mężczyzną przedstawiającym się jako Roman Rostkiewicz. SKW ustaliła prawdziwą tożsamość mężczyzny — tak naprawdę był to Rosjanin Andriej Bąbelski.
• „Podkomisja nie miała prawa działać po 2021 roku, gdy opublikowała raport” – powiedział Cezary Tomczyk. Publikacja raportu jest jednoznaczna z zakończeniem prac. Podkomisja smoleńska jednak działała przez kolejne dwa lata. Została rozwiązana dopiero po przejęciu władzy przez ekipę Donalda Tuska – 15 grudnia 2023.
• Członkowie podkomisji naruszyli przepisy o ochronie informacji niejawnych, m.in. przez niewłaściwe przechowywanie materiałów i przez wykorzystywanie prywatnych kont mailowych do wymiany informacji związanych z pracami podkomisji.
• Pięć elementów samolotu ze Smoleńska zostało zniszczonych, a 19 zagubiono. Tomczyk zaprezentował pismo Antoniego Macierewicza, który miał informować prokuratorów o zaginięciu dowodów.
• Żona Antoniego Macierewicza wraz z koleżanką dokonywały ostatecznej korekty oficjalnego dokumentu podsumowującego działania podkomisji smoleńskiej.
• Cezary Tomczyk przedstawił obrazy, które miały nie pochodzić z NIAR, czyli amerykańskiego Narodowego Instytutu Badań Lotniczych. „Powoływanie się na NIAR jest jawnym kłamstwem w raporcie podkomisji” – mówił Tomczyk, prezentując maile, z których wynika, że część materiałów była wykorzystywana fragmentarycznie, pod tezę. Antoni Macierewicz miał nie opłacać faktur wystawianych przez ekspertów, jeśli nie przedstawiały ustaleń zgodnie z jego oczekiwaniami.
• Antoni Macierewicz zgodnie z przepisami nie powinien łączyć funkcji posła z funkcją przewodniczącego podkomisji.
• Podkomisja nigdy nie przeprowadziła oględzin miejsca katastrofy i wraku samolotu TU-154.

Ministerstwo Obrony Narodowej podkreśla — mimo tego, że podkomisja usiłowała udowodnić zamach, w kwietniu 2010 roku na pokładzie samolotu nie doszło do wybuchu. Ze wszystkich przedstawionych przez Cezarego Tomczyka dokumentów wynika, że przyczyną katastrofy było uderzenie skrzydła w brzozę.

MON zapowiada złożenie 41 wniosków do prokuratury w sprawie działań podkomisji. Dwa zawiadomienia zostały złożone wcześniej — dotyczące zgubienia dowodów i zniszczenia TU-154 nr 102.

Jaki jest kontekst?

Podkomisja ds. ponownego zbadania katastrofy smoleńskiej została powołana na mocy rozporządzenia z 4 lutego 2016 r. które podpisał ówczesny minister obrony narodowej Antoni Macierewicz. Sam został szefem komisji w 2018 r. Na stanowisku szefa MON zastąpił go Mariusz Błaszczak.

10 sierpnia 2021 podkomisja smoleńska ukończyła prace nad raportem. „Przyczyną katastrofy była eksplozja, a przynajmniej dwie eksplozje — pierwsza w lewym skrzydle, a druga w centropłacie kilka sekund później, która zniszczyła samolot zupełnie i zabiła wszystkich pasażerów oraz załogę” – mówił wtedy Antoni Macierewicz.

Dalej opowiadał: „Być może ważniejszy jeszcze jest dowód wynikający z faktu, że pierwsze fragmenty ciał ludzkich znajdują się na samym początku wrakowiska, w miejscu jeszcze, gdzie samolot nie mógł być — gdyby uderzył normalnie w ziemię — rozbity, zniszczony. To zostało zanalizowane przez symulację pokazującą, co się dzieje z samolotem, kiedy uderzy w ziemię. A są tam fragmenty wyłącznie z wnętrz, malutkie, drobne, fragmenty wyłącznie z wnętrz ciał ludzkich, wskazujące na oczywistą eksplozję, oczywisty wybuch”.

15 grudnia 2023 r. podkomisja Macierewicza została rozwiązana. W styczniu 2024 powołano specjalny zespół, który miał ocenić jej prace. W jego skład weszło ok. 20 ekspertów i ekspertek, a przewodniczącym został pułkownik pilot Leszek Błach.

Podkomisja smoleńska w OKO.press — przeczytaj inne teksty na ten temat

Co się wydarzyło?

Sekretarz obrony USA Lloyd J. Austin III przekazał dziennikarzom „The New York Times”, że obecność wojsk Korei Północnej w Rosji jest „bardzo, bardzo poważną” sytuacją.

Jego oświadczenie nastąpiło po tym, gdy amerykańscy przedstawiciele wywiadu przekazali, że przygotowują się do ujawnienia materiałów potwierdzających te informacje. Wśród nich mają być zdjęcia satelitarne, które pokazują statki wojskowe przemieszczające się z Korei Północnej do obszarów szkoleniowych we Władywostoku na wschodnim wybrzeżu Rosji oraz na inne rosyjskie tereny dalej na północ. Żadne oddziały nie dotarły jeszcze na Ukrainę.

Agencja wywiadu Korei Południowej poinformowała w środę, że Korea Północna wysłała do Rosji 1,5 tys. żołnierzy, dodając, że do grudnia zostanie w tym kraju rozmieszczonych około 10 tys. żołnierzy łącznie — podaje AFP.

Z kolei, amerykański wywiad szacuje, że do Rosji wysłano około 2,5 tys. żołnierzy.

Informacje o tym, że Korea Północna wysłała żołnierzy do Rosji, potwierdza też NATO. „Państwa Sojuszu potwierdzają istnienie dowodów na rozmieszczenie wojsk KRLD w Rosji„ – napisała w oświadczeniu Farah Dakhlallah cytowana przez AFP. „Jeśli te oddziały zostaną skierowane do walk w Ukrainie, będzie to oznaczać poważną eskalację wsparcia Korei Północnej dla nielegalnej wojny Rosji, ale też będzie to kolejny dowód na to, że Rosja poniosła duże straty na froncie” – dodała.

Jaki jest kontekst?

O tym, że Pjongjang wysłał swoje wojska do Rosji, agencja wywiadu Korei Południowej informowała w zeszłym tygodniu. Doniesienia o obecności wojsk Korei Północnej Kreml zdementował.

Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski powiedział we wtorek, że w Rosji szkolone są dwie północnokoreańskie brygady.

Z kolei jeden z północnokoreańskich polityków przekazał, że rosyjskie wojsko „aktywnie rekrutuje dużą liczbę tłumaczy języka koreańskiego”. Wojska Korei Północnej mają być także „szkolone z korzystania sprzętu wojskowego, w tym z obsługi dronów i innych umiejętności technicznych” – powiedział dziennikarzom AFP parlamentarzysta Lee Seong-Kweun.

Eksperci uważają, że przywódca Korei Północnej Kim Dzong Un prawdopodobnie liczy na pozyskanie nowych technologii wojskowych, takich jak satelity obserwacyjne, w zamian za wysłanie swoich żołnierzy do Rosji. Wskazują też, że wojskowi z Korei Północnej nigdy wcześniej nie toczyli walk wśród żołnierzy mówiących w innym języku.

Jak pisze „The New York Times” Rosja w trwającym od 2022 roku konflikcie poniosła ogromne straty — to ponad 600 tys. zabitych lub rannych. Putin teraz sięga po siły najemników dostarczane przez kraj, który sprzedał mu ponad milion pocisków artyleryjskich, z czego wiele jest wadliwych.

Dla Kim Dzong Una wojna w Ukrainie stała się w pewnym sensie drogą do wyjścia z geopolitycznej izolacji.

Zdaniem szefa wywiadu ukraińskiego ministerstwa obrony Kiryła Budanowa cytowanego przez „The Economist”, w tej wymianie Rosja ma pomóc Korei Północnej „wzmocnić” jej potencjał nuklearny. Według amerykańskiego wywiadu, przywódcy Korei Północnej zależy na tym, by pokazać, że jego arsenał nuklearny jest w stanie uderzyć w amerykańskie miasta.

Inne teksty OKO.press na temat wojny w Ukrainie:

Co się wydarzyło?

Bartosz Malewski, prezes Marszu Niepodległości poinformował środę, że stowarzyszenie otrzymało od miasta zezwolenie na zgromadzenie. „Bardzo dobre wieści. Marsz Niepodległości przejdzie ulicami Warszawy jako zgromadzenie legalne po dotychczasowej trasie z Ronda Romana Dmowskiego na błonia Stadionu Narodowego!” – napisał na platformie X.

Marsz został zarejestrowany na 100 tys. osób. Zgodnie ze złożonym wnioskiem ma rozpocząć się w poniedziałek, 11 listopada, o godz. 14 i potrwa do godz. 20. Przemarsz odbędzie się tradycyjną trasą spod Ronda Dmowskiego, Alejami Jerozolimskimi przez Most Poniatowskiego i zakończy się na błoniach Stadionu Narodowego. Zgromadzenie widnieje już w Biuletynie Informacji Publicznej miasta Warszawy.

Informację potwierdziła RMF FM rzeczniczka stołeczna ratusza Monika Beuth. Przekazała, że „zgodnie z zapowiedziami prezydenta, prawidłowo złożony wniosek, który nie budził wątpliwości natury prawnej, został zarejestrowany tak jak każde inne zgromadzenie”.

Jaki jest kontekst?

Prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski początkowo nie wyraził zgody na zorganizowanie zgromadzenia. Narodowcy marszu byli oburzeni decyzją miasta i wytykali Trzaskowskiemu „lewicową ideologię” i próbę cenzurowania środowisk patriotycznych".

Ale odmowa rejestracji zgromadzenia wynikała z powodów formalnych. Zgodnie z przepisami zawiadomienie o zgromadzeniu publicznym musi być zgłoszone nie wcześniej niż na 30 dni i nie później niż na 6 dni przed planowaną datą zgromadzenia. Narodowcy zgłoszenie wysłali 28 września, a więc zbyt wcześnie.

Organizatorzy marszu chcieli też, by zgromadzenia związane z Narodowym Świętem Niepodległości trwały nawet kilkanaście dni. Narodowcy złożyli aż sześć wniosków o zgromadzenia publiczne, które miały się odbyć w terminie od 28 października do 11 listopada.

Urzędnicy podali, że wszystkie zgłoszenia stowarzyszenia były przedwczesne.

Marsz Niepodległości jest wydarzeniem organizowanym 11 listopada w Warszawie. Narodowcy tego dnia maszerują także ulicami Wrocławia. Wydarzeniom często towarzyszą rasistowskie, ksenofobiczne symbole, odwołania do antyunijnych, antyaborcyjnych i homofobicznych haseł. W 2022 roku w marszu brali udział m.in. Zbigniew Ziobro i Antoni Macierewicz.

Teksty OKO.press o Marszu Niepodległości:

BRICS to określenie (akronim) grupy państw, do których należy Brazylia, Rosja, Indie, Chiny oraz od 2011 roku Republika Południowej Afryki. Trzydniowy szczyt tych państw pod przewodnictwem Władimira Putina rozpoczął się w Kazaniu, stolicy Tatarstanu w Rosji, we wtorek.

Co się wydarzyło?

Wśród zaproszonych gości znalazło się 20 światowych przywódców – w tym prezydenta Chin Xi Jinping, premier Indii Narendra Modi i prezydent Turcji Recep Tayyip Erdogan.

Na zaproszenie Putina odpowiedział także Sekretarz Generalny ONZ Antonio Guterres, z którym przywódca Kremla ma omówić kwestie związane z konfliktem na Ukrainie. Guterres wylądował w Kazaniu w środę 23 października i jak informuje Kreml, szef ONZ w Rosji nie był od ponad dwóch lat.

Unia Europejska w środę zaapelowała do przywódców uczestniczących w szczycie BRICS, aby przekazali prezydentowi Władimirowi Putinowi polecenie „natychmiastowego zakończenia wojny” w Ukrainie.

Przywódcy Chin oraz Brazylii odpowiedzieli w środę na ten apel. Prezydent Chin Xi Jinping zwracając się do przywódców BRICS, w tym do Władimira Putina, powiedział na forum, że „nie może dojść do eskalacji walk” w Ukrainie.

Jak informuje AFP, Pekin chce utrzymywać neutralną stronę w konflikcie, ale został skrytykowany przez zachodnie mocarstwa za zapewnienie Moskwie wsparcia dyplomatycznego i gospodarczego.

Z kolei prezydent Brazylii Luiz Inacio Lula da Silva, który nie mógł przyjechać na szczyt, ale połączył się zdalnie, powiedział na forum, że „unikanie eskalacji i zachęcanie do negocjacji pokojowych ma kluczowe znaczenie dla konfliktu między Ukrainą a Rosją”. A inne kraje wezwał do „współpracy” w celu zakończenia konfliktu między Izraelem a palestyńskim Hamasem i libańskim Hezbollahem.

Jak zauważa AFP, również przywódca Indii Narendra Modi, który kreuje się na potencjalnego mediatora, wezwał do szybkiego zakończenia konfliktu w Ukrainie. „Uważamy, że spory powinny być rozwiązywane tylko pokojowo. W pełni popieramy wysiłki na rzecz szybkiego przywrócenia pokoju i stabilności” – powiedział indyjski przywódca.

Od początku konfliktu w 2022 roku w Ukrainie, Indie obiecują pomoc humanitarną dla Kijowa, ale jednocześnie unikają jednoznacznego potępienia działań Moskwy. Sam Modi był w Kijowie w sierpniu 2024 roku, a Moskwę odwiedził miesiąc wcześniej, próbując zachęcić oba kraje do rozmów — jednak jego inicjatywa nie przyniosła większych postępów.

Jaki jest kontekst?

Moskwa liczy na to, że wizyta szefa ONZ podczas forum pokaże krajom Zachodu, że próby izolowania Rosji w związku z ofensywą w Ukrainie nie powiodły się.

Cytowany przez Euronews Stewart Patrick, starszy pracownik Carnegie Endowment for International Peace, zauważa, że António Guterres może dążyć do zawarcia porozumienia pokojowego. Jednak „prawdopodobnie nie zostanie to dobrze przyjęte przez Zachód, ponieważ może się to spotkać z komentarzami legitymizacji polityki Władimira Putina”.

Decyzję Sekretarza Generalnego ONZ o przyjeździe do Rosji skrytykowało ukraińskie ministerstwo spraw zagranicznych. W komunikacie podkreślono, że szef ONZ przyjął zaproszenie Putina i pojechał do Rosji, a odrzucił zaproszenie Ukrainy na pierwszy Globalny Szczyt Pokojowy w Szwajcarii. „To zły wybór, który nie służy sprawie pokoju. Szkodzi jedynie reputacji ONZ” – przekazał resort na platformie X.

Nic jednak nie wskazuje na to, by Kijów czy Moskwa były otwarte na rozmowy dotyczące rozwiązania konfliktu.

Jak podaje AFP, Moskwa w tym roku poczyniła postępy na polu walki we wschodniej Ukrainie, wzmacniając więzi z takimi państwami jak Chiny, Iran i Korea Północna.

Nagrodzony Oskarem polski reżyser Roman Polański nie stanie przed sądem. Jak informuje brytyjski dziennik „The Guardian”, sprawa cywilna wytoczona reżyserowi znalazła „satysfakcjonujące dla obu stron” zakończenie i w konsekwencji została oddalona.

Sprawa dotyczy podejrzenia o wykorzystanie seksualne w 1973 roku. Rozprawa miała odbyć się w sierpniu 2025 roku w sądzie cywilnym w Los Angeles.

Jaki jest kontekst?

Sprawa dotyczy wydarzeń sprzed 51 lat. Polański w tym czasie miał zaprosić nastoletnią dziewczynę, którą w pozwie nazwano Jane Doe (ze względu na zachowanie anonimowości dziewczyny) na kolację do restauracji w Los Angeles. Według jej zeznań reżyser miał podać jej alkohol, a kiedy poczuła zawroty głowy, ten postanowił zawieźć ją do swojego domu, gdzie — jak stwierdziła — doszło do gwałtu.

„Powiedziała: »proszę, nie rób tego«” – mówiła dziennikarzom w marcu prawniczka kobiety, Gloria Allred. Ale prośby, według zeznań kobiety, zostały przez mężczyznę zignorowane. Allerd: „Według niej Polański zdjął dziewczynie ubranie i ją wykorzystał, powodując cierpienie, ogromny ból fizyczny i emocjonalny”.

Pozew wpłynął do sądu w czerwcu 2023 roku — według „The Guardian” — chwilę przed wygaśnięciem kalifornijskiego przepisu, który pozwala ofiarom ścigać przestępców seksualnych.

Przypomnijmy, że Roman Polański w 1977 roku w ramach ugody, aby uniknąć poważniejszych zarzutów, przyznał się do gwałtu na 13-letniej Samancie Geimer. W maju francuski sąd uniewinnił reżysera od zarzutu zniesławienia brytyjskiej aktorki Charlotte Lewis, która także oskarżyła go o gwałt. Według doniesień dziennika „The Guardian” w latach 2017-2019 zgłosiły się łącznie cztery kobiety, które oskarżały Romana Polańskiego o molestowanie w latach 70. Trzy z nich miały być nieletnie — jedna z nich miała 10 lat. Reżyser zaprzeczył wszystkim oskarżeniom.

Opinie o Romanie Polańskim są podzielone. Osoby ze świata filmu chwalą go za twórczy geniusz, inni wskazują, że to nie tłumaczy jego zachowań wobec nieletnich. Część osób podkreśla, że reżyser „Pianisty” stał się symbolem „pokolenia mężczyzn, którzy korzystali z pozycji władzy w relacjach seksualnych".

Inne teksty OKO.press o Polańskim

Jeżeli doświadczyłaś przemocy seksualnej i szukasz pomocy, zadzwoń na telefon interwencyjny do Fundacji Feminoteka: 888 88 33 88 (8.00-20.00 pon.-pt.) lub Fundacji Centrum Praw Kobiet: sekretariat 22 622-25-17 (9:00-17:00 pon.-pt.), telefon zaufania 22 621 35 37, telefon interwencyjny 600 070 717 (całodobowo). Więcej informacji tutaj.