Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Informację o zakończeniu pracy rurociągu „Przyjaźń” przekazał doradca prezydenta Zełenskiego Mychajło Podolak. Ukraina nie przedłuży umowy na tranzyt rosyjskiego gazu do Europy od nowego roku.

„Europa już zdywersyfikowała swoje dostawy ropy i gazu, a Rosja nie odgrywa już roli, jaką odgrywała wcześniej” – mówił Podolak w wywiadzie.

„Nie przedłużymy kontraktu z Rosją. To jest ostateczna decyzja. Jeśli jednak kraje europejskie będą chciały otrzymywać gaz z innych źródeł, np. Kazachstanu czy Azerbejdżanu, jesteśmy gotowi rozważyć możliwość jego transportu” – zapowiadał wcześniej prezydent Zełenski.

Historia rurociagu „Przyjaźń” sięga lat 50. XX wieku. Transport gazu z Rosji do Europy środkowej rozpoczął się 60 lat temu, w 1964 roku i trwał do niemal nieprzerwanie do niedawna. Gaz do Słowacji i Węgier przestał płynąć w lipcu, gdy Ukraina rozszerzyła sankcje na rosyjski koncern Łukoil. Oba kraje domagały się unijnych mediacji, ale UE odmówiła.

30 sierpnia 2024 r. ministra zdrowia Izabela Leszczyna, premier Donald Tusk i minister Adam Bodnar ogłosili wytyczne dla lekarzy w zakresie przerywania ciąży w zgodzie z ustawą, w szpitalach.

Najpierw głos zabrał premier, który podkreślił, że wobec braku możliwości zmiany prawa, rząd chce zmienić praktykę i filozofię państwa w sprawie aborcji: "Skoro nie jesteśmy dzisiaj w stanie – w związku z inną opinią na ten temat Polskiego Stronnictwa Ludowego – zdobyć większości na sali sejmowej, postanowiliśmy w ramach prawa, które jeszcze będzie jakiś czas obowiązywało, zmienić realia. Skoro nie możemy szeroko otworzyć tej bramy z powodu braku większości w Sejmie, otwieramy furtki.

Dalej mówiła ministra zdrowia Izabela Leszczyna. Zaznaczyła, że wytyczne, które pojawią się na stronie ministerstwa, mają dwa cele: „Bezpieczeństwo zdrowotne kobiet w ciąży oraz bezpieczeństwo prawne lekarzy, którzy będą ciąże przerywać”.

Wymieniła najważniejsze elementy, które pojawią się w wytycznych:

• przesłanka do legalnej aborcji mówiąca o zagrożeniu zdrowia i życia: zdrowie i życie powinno być traktowane rozłącznie. Chodzi o to, że zarówno zagrożenie zdrowia, jak i zagrożenie życia jest przesłanką do aborcji;
• zagrożenie zdrowia dotyczy zarówno zagrożenia zdrowia psychicznego, jak i fizycznego;
• ustawa z 1993 r. nie precyzuje, czy zagrożenie zdrowia, będące przesłanką do aborcji, musi być bardzo poważne lub nagłe. Z tego powodu każde zagrożenie zdrowia jest legalną przesłanką do aborcji;
• zgodnie z rozporządzeniem z 2015 r. każdy podmiot leczniczy musi zapewnić realizację ustawowych świadczeń, w tym legalnej aborcji (tutaj chodzi o sytuacje, gdy całe szpitale zgłaszają klauzulę sumienia). Brak zapewnienia takiego świadczenia może skutkować rozwiązaniem umowy przez NFZ i karami od Rzecznika Praw Pacjenta;
• zaświadczenie o zagrożeniu zdrowia lub życia musi być wydane przez jednego lekarza. Zwoływanie dodatkowego konsylium lub wymaganie zaświadczenia od więcej niż jednego lekarza narusza prawa pacjentki.

Jeszcze dziś w OKO.press szersze omówienie wytycznych, gdy tylko pojawią się na stronie ministerstwa.

Warszawa ogłosiła wyniki konsultacji społecznych w sprawie nocnego zakazu sprzedaży alkoholu. Prawie 81 proc. osób biorących udział w konsultacjach opowiedziało się za zakazem. Ankietę na stronie urzędu miejskiego wypełniło ponad 8 tys. osób. Poza tym przeprowadzono sześć spotkań warsztatowych z mieszkańcami.

Rafał Trzaskowski długo był przeciwnikiem zakazu, zapowiedź konsultacji pojawiła się dopiero przed ostatnimi wyborami samorządowymi.

Niemal wszyscy zwolennicy zakazu uważają, że powinien on obowiązywać na terenie całego miasta. Dlaczego mieszkańcy stolicy chcą, by w nocy nie dało się kupić alkoholu w sklepie?

„W czasie dyskusji najczęściej poruszanymi tematami było poczucie bezpieczeństwa, promowanie odpowiedzialnego podejścia do alkoholu oraz zmniejszenie ilości spożywanych napojów alkoholowych, szczególnie wśród młodzieży. Nie bez znaczenia pozostają kwestie zakłócania ciszy nocnej, konieczności interwencji służb porządkowych oraz zanieczyszczenia i dewastacji przestrzeni publicznej” – czytamy na stronie urzędu.

Ratusz przygotuje teraz projekt uchwały na podstawie wyników konsultacji. Planowane jest jednak jedno odstępstwo. W czasie konsultacji pytano o zakaz w godzinach 22-6. Ratusz natomiast zamierza zaproponować, by zakaz obowiązywał godzinę później, od 23.

„Wynika to ze względów praktycznych i rozmów z przedsiębiorcami. Jest mnóstwo sklepów, np. Żabek, które są czynne do godz. 23. Gdyby zakaz obowiązywał wcześniej, musieliby na tę godzinę zakrywać alkohol, zamykać lodówki. To po prostu wynika z czystej pragmatyki” – cytuje rzeczniczkę ratusza Monikę Beuth „Gazeta Wyborcza”.

Według ustawy samorządy mogą wprowadzić nocną prohibicję, jeśli mieści się ona między 22 a 6 rano. Taki zakaz obowiązuje w wielu miastach w Polsce, często od 22, choć tam również mamy sklepy otwarte do godziny 23.

Trzy nowe instalacje odsalania wody mają zostać zbudowane w ciągu pięciu lat, napisała w środę (28 sierpnia) “Rzeczpospolita”, powołując się informacje z Ministerstwa Klimatu i Środowiska, Aktywów Państwowych oraz spółek górniczych. Koszt budowy ma wynieść ok. 4,5 mld złotych.

Zmniejszenie zasolenia Odry jest kluczowe w walce z zakwitami tzw. złotej algi, która w 2022 roku zatruła rzekę, wybijając znaczną część ryb i innej odrzańskiej fauny. Katastrofa miała również znaczenie polityczne, osłabiając PiS przed wyborami na jesień 2023 roku, kiedy partie dzisiejszej koalicji zadeklarowały wzmocnienie działań na rzecz środowiska.

Od dawna wiadomo, że wysokie zasolenie drugiej co do wielkości polskiej rzeki spowodowane jest odprowadzaniem zasolonych wód z kopalni na Górnym Śląsku oraz zakładu KGHM położonego nieco dalej w dół rzeki w Głogowie. Problem zasolenia dotyczy również zamykanych kopalń, które zarządzane są przez Spółkę Restrukturyzacji Kopalń.

Plan ratowania Odry

“Plan ratowania Odry, który jest obecnie opracowywany, zakłada budowę trzech nowych instalacji odsalania wody wpływającej do rzeki. Obecnie działa tylko jedna taka instalacja, która ma zostać zmodernizowana. Ministerstwo Klimatu i Środowiska pracuje nad znalezieniem finansowania dla tego projektu, który ma być oficjalnie ogłoszony do końca września” – pisze “Rzeczpospolita”.

Ministerstwo rozważa także zmuszenie górników do odsalania wód kopalnianych bezpośrednio przez zakłady wydobywcze oraz zwiększenie retencji. Spółki górnicze mają przedstawić wstępne plany inwestycyjne do końca września.

Złe dane z monitoringu rzeki

Według informacji “Rzeczpospolitej” zakłady odsalania mają wybudować KGHM, Jastrzębska Spółka Węglowa oraz Polska Grupa Górnicza.

“Rzeczpospolita” podaje też, że tylko Polska Grupa Górnicza wprowadziła ponad 20 mln metrów sześciennych wody do Odry w roku 2022. JSW – 14,5 mln metrów sześciennych (dane za 2023), a KGHM – ponad 60 mln metrów sześciennych.

Dane z monitoringu zasolenia Odry, prowadzonego przez IMGW, pokazały 29 sierpnia, że w 23 na 28 stacji pomiarowych tzw. przewodność elektrolityczna wody (która jest miarą zasolenia) znajdowała się na wysokim poziomie, a w trzech stacjach – na bardzo wysokim.

Przykładowo na stacji pomiarowej Ujazd Most na Kanale Gliwickim (kilkanaście km od Kędzierzyna-Koźla) przewodność wyniosła ponad 5 000 µS/cm (mikrosimensów na cm). Niezanieczyszczone wody powierzchniowe powinny mieć przewodność od 100 do 1000 µS/cm.

Więcej o zapobieganiu kolejnemu zatruciu Odry pisaliśmy w OKO.press:

„Propozycja rzadu (5 proc.) rozsadza system wynagradzania nauczycieli. Czyni zawód nieatrakcyjnym dla absolwenta uczelni. Wypycha z zawodu tych, którzy mają alternatywę na rynku, w dramatycznej sytuacji stawia szkolnictwo zawodowe. Czy ktoś myśli o uczniu, jego potrzebach i warunkach!!” – napisał w mediach społecznościowych przewodniczący Związku Nauczycielstwa Polskiego Sławomir Broniarz.

To komentarz do propozycji podwyżek dla nauczycieli zawartej w projekcie ustawy budżetowej na 2025 rok. Rząd przyjął ustawę w środę 28 sierpnia. Tak jak dla całej państwowej sfery budżetowej, nauczycielom zaproponowano jedynie 5 proc. podwyżki wynagrodzeń. To równowartość założonej przez rząd na przyszły rok wysokości inflacji. A to oznacza, że rząd zakłada brak realnego wzrostu wynagrodzeń, a jedynie wyrównanie inflacyjne. Dla związków zawodowych to nieakceptowalne.

ZNP domagało się 15 proc. podwyżki. Ministra Edukacji Barbara Nowacka proponowała kompromis w postaci dziesięcioprocentowej podwyżki. Minister Finansów na razie nie przychylił się do tej propozycji. Do uchwalenia budżetu wciąż jednak daleko, a podwyżki będą jeszcze przedmiotem konsultacji.

Lista postulatów ZNP jest jednak znacznie dłuższa niż tylko podwyżki. 22 sierpnia związek wysłał ją do Ministerstwa Edukacji. Wśród postulatów znalazły się:

• podjęcie prac nad inicjatywą „Godne płace i wysoki prestiż nauczyciela”,
• podniesienie wynagrodzeń nauczycieli w oświacie co najmniej o 15 proc.,
• wzrost wynagrodzenia nauczycieli mianowanych już od września 2024,
• wprowadzenie dodatku za trudne i uciążliwe warunki pracy,
• uregulowanie sposobu rozliczania godzin ponadwymiarowych,
• uporządkowanie wyjazdów nauczycieli na szkolne wycieczki,
• wprowadzenie dodatku funkcyjnego dla kierownika wycieczki,
• podwyższenie dodatku za wychowawstwo do kwoty 500 zł,
• uregulowania doraźnych zastępstw (dziś bezpłatnych) przydzielanych nauczycielom,
• określenia maksymalnej liczebności oddziałów przedszkolnych i szkolnych na 20 osób.