Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło?

Prezydent Andrzej Duda zawetował tzw. ustawę incydentalną, która miała zmienić proces orzekania o ważności uzupełniających wyborów do Senatu oraz wyborów prezydenckich w 2025 roku. Według projektu ustawy o ważności wyborów ma orzekać 15 sędziów Sądu Najwyższego najstarszych stażem, a protesty wyborcze i odwołanie od decyzji PKW – trójkowe składy losowane z najstarszej piętnastki. Celem jest uniknięcie orzekania w sprawach wyborczych przez Izbę Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN, której status jest wadliwy w świetle orzecznictwa ETPCz, TSUE oraz samej SN m.in. ze względu na to, że zasiadają w niej wyłącznie osoby powołane przez KRS ukształtowany po 2018 roku, które skład uważany jest za upolityczniony.

„Izba została powołana w 2017 roku, od tego czasu stwierdzała ważność wyborów. Nigdy te orzeczenia nie były kwestionowane” – mówiła Małgorzata Paprocka, szefowa Kancelarii Prezydenta, informując o decyzji Dudy. „Do tej pory przed wyborami obowiązywała cisza legislacyjna. Na 6 miesięcy przed wyborami nie wprowadzano zmian w prawie, a tymczasem wybory uzupełniające do Senatu odbędą się w niedzielę, a prezydenckie za dwa miesiące. Termin nie jest więc przestrzegany” – mówiła. Jak podkreślała, cisza legislacyjna może zostać złamana, jeśli zachodzą uzasadnione okoliczności. Tym razem takich okoliczności nie ma – zaznaczyła Paprocka.

Jaki jest kontekst?

Szymon Hołownia w sprawie ustawy spotkał się 20 grudnia 2024 roku z Andrzejem Dudą. „Prezydent ostro krytykował uchwały PKW, ale zadeklarował otwartość na nasze propozycje” – mówił marszałek Sejmu w rozmowie z OKO.press. Andrzej Duda miał powiedzieć między innymi, że Konstytucja rzeczywiście przewiduje, że o ważności wyborów decyduje Sąd Najwyższy, zatem możliwe są różne rozwiązania, które będą zgodne z tym przepisem.

Jak wyjaśniała w OKO.press Dominika Sitnicka, zaproponowany przez Hołownię projekt zakładał, że o ważności nadchodzących wyborów prezydenckich oraz wyborów do Senatu orzekałyby trzy izby Sądu Najwyższego: Karna, Cywilna i Pracy, a nie Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN, która w świetle orzecznictwa TSUE, ETPCz oraz samego Sądu Najwyższego nie jest legalnym sądem. Odwołania od uchwał PKW związanych z wyborami miały rozpatrywać składy trzech sędziów losowanych spośród sędziów trzech wymienionych Izb.

Propozycja Hołowni spotkała się z chłodnym przyjęciem tzw. starych sędziów SN. Wskazywali, że we wszystkich izbach zasiadają neosędziowie, co projekt zupełnie pomija. W rozmowie z OKO.press sędzia Piotr Prusinowski z Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zapowiadał już 24 grudnia: „Sytuacja wygląda dość jasno. My nie możemy usiąść w jednym składzie z neosędziami (...), gdybyśmy usiedli z nimi do jednego składu, to godzilibyśmy się na to, żeby wydawać orzeczenia, które są dotknięte nieważnością”.

Od początku było jasne, że Duda podpisze tylko taką ustawę, która nie wyłączałaby automatycznie tzw. neosędziów z orzekania.

„Prezydent jasno o tym wielokrotnie mówił, że skoro on powołuje kogoś na sędziego, to jest on czy ona sędzią. Ja się oczywiście z prezydentem w tej kwestii fundamentalnie nie zgadzam. Jednak kiedy szukamy tymczasowego porozumienia” – wyjaśniał Szymon Hołownia.

Ustawa incydentalna w swojej pierwotnej formie dostała półoficjalnie zielone światło od Donalda Tuska. Podczas prac w komisji sprawiedliwości posłowie PSL wnieśli do projektu poprawkę, zgodnie z którą nie trzy izby, a piętnastu najstarszych stażem sędziów Sądu Najwyższego ma rozstrzygać o ważności wyborów prezydenckich.

„Dla polityków Prawa i Sprawiedliwości poprawka ta była od początku niezbyt zawoalowanym odsunięciem neosędziów od orzekania” – pisała Sitnicka. Ustawa została przegłosowana w styczniu, za jej przyjęciem opowiedziało się 220 posłów i posłanek, 204 było przeciw, 20 osób wstrzymało się od głosu.

Szefowa Kancelarii Prezydenta Małgorzata Paprocka komentowała później w mediach, że prezydent może ustawy w takim kształcie nie podpisać. Na antenie Radia ZET nazwała ustawę „inżynierią wyborczą na chwilę przed wyborami”.

„Oczywistym jest, że prezydent, z którego inicjatywy uchwalono ustawę i kształtowano Izbę Kontroli Nadzwyczajnej, który stoi za w pełni legalnymi powołaniami sędziowskimi, teraz nie będzie zwolennikiem takich regulacji, które są sprytnym wybiegiem marszałka Sejmu Szymona Hołowni” – mówiła.

Ustawa incydentalna – przeczytaj więcej na ten temat w OKO.press

Co się wydarzyło?

Zapadł wyrok w sprawie opiekuna pumy Nubii. Kamil Stanek jest winny znęcania się nad zwierzęciem – orzekł Sąd Rejonowy w Zawierciu. „Oskarżonego uznano też winnym pozostałych zarzutów, tj. narażenia kilku osób na niebezpieczeństwo poprzez wypuszczenie pumy z klatki oraz wykorzystywanie pumy w celach komercyjnych bez odpowiednich zezwoleń i nieoddanie jej do Ogrodu Zoologicznego w Poznaniu po orzeczeniu przepadku przez sąd we wcześniejszej sprawie” – informuje Fundacja Viva.

„Mamy nadzieję, że wyrok w sprawie znęcania się nad pumą Nubią, choć jeszcze nieprawomocny, zatrzyma modę na posiadanie zwierząt nieudomowionych w prywatnych domach” – mówi Anna Plaszczyk z Vivy. „Zwierzęta nieudomowione mają potrzeby gatunkowe, których nie sposób zaspokoić w warunkach domowych. A kiedy nie mogą ich realizować – cierpią. Tak było w tej sprawie, co potwierdził właśnie Sąd Rejonowy w Zawierciu. Puma żyła warunkach uwłaczających jej dzikiej naturze. Dzieliła zagraconą przestrzeń z psem, kotem i ludźmi. Nieustannie miała kontakt z obcymi ludźmi, była wożona na festyny, pokazy mody, plany filmowe. Nie tak powinno wyglądać życie dzikiego drapieżnika” – dodaje.

Sąd Rejonowy w Zawierciu wymierzył Kamilowi S. karę 1 roku pozbawienia wolności w zawieszeniu na dwa lata, nawiązkę dla Fundacji Viva w wysokości 2000 zł, nawiązki dla pozostałych pokrzywdzonych w tej sprawie w wysokości po 300 zł.

„Wymiar kary nie jest satysfakcjonujący. Ale to generalnie problem, dotyczący wszystkich spraw o znęcanie się nad zwierzętami. Jednak cieszymy się, że Sąd dostrzegł cierpienie psychiczne pumy, wynikające z niezapewnienia jej właściwych warunków bytowania” – dodaje Anna Plaszczyk.

Stanek nie zgadza się z zarzutami. Utrzymuje, że traktował Nubię jak członka rodziny. Zapowiedział również, że od wyroku się odwoła.

Jaki jest kontekst?

Kamil Stanek, weteran z Afganistanu, kupił pumę w 2014 roku z hodowli w Czechach, co – jak mówił – było jego marzeniem. Jednak w Polsce nie można pumy trzymać legalnie, więc założył cyrk i zaczął m.in. pokazywać pumę zainteresowanym i udostępniać fotografom na sesje. Zaczął na niej zarabiać. Trzymał ją w wolierze i wyprowadzał na spacery na smyczy. Publikował w sieci zdjęcia, jak przytula pumę i wpuszcza ją na kanapę czy do łóżka.

Lista wcześniejszych wyroków dla Kamila Stanka w związku z posiadaniem pumy nie jest krótka:

• 24 czerwca 2015 roku został przez Sąd Rejonowy w Jędrzejowie prawomocnie ukarany grzywną za nielegalne wejście w posiadanie pumy płowej (Puma concolor);
• 15 marca 2017 ten sam sąd ukarał go kolejną grzywną, tym razem za prezentowanie zwierzęcia niebezpiecznego w sposób niezgodny z przepisami i poza zabezpieczonym terenem;
• 5 września 2019 zapadł kolejny wyrok, tym razem za nielegalne posiadanie zwierzęcia z kategorii niebezpiecznych, prezentowanie go w sposób niezgodny z przepisami, poza zabezpieczonym miejscem oraz niewpuszczeniem na kontrolę Powiatowego Lekarza Weterynarii w Zawierciu, niezgłoszenie się do nadzoru, a także niezarejestrowanie zwierzęcia chronionego w Starostwie powiatowym;
• 10 stycznia 2020 powyższy wyrok został podtrzymany przez Sąd Okręgowy Częstochowie. Sąd orzekł przepadek pumy na rzecz Skarbu Państwa, a wykonanie wyroku zlecono Ogrodowi Zoologicznemu w Poznaniu.

Od momentu uprawomocnienia się wyroku, mężczyzna ukrywał się wraz z pumą, przetrzymując ją w małej klatce transportowej, która uniemożliwiała jej przyjęcie naturalnej postawy ciała. Mimo tego dostał wiele wsparcia od internautów, którzy obserwowali jego życie z pumą, a po wyroku pisali w jego sprawie petycje i zorganizowali zbiórkę pieniędzy na pomoc prawną.

Eksperci i naukowcy podkreślali z kolei, że puma nie może być trzymana w domu, a Nubia nie miała zapewnionych podstawowych potrzeb gatunkowych. „Pumy są samotnikami i nie tworzą stałych więzi rodzinnych. Nie mają też potrzeby nawiązywania relacji z ludźmi” – podkreślał w rozmowie z OKO.press dr Piotr Piliczewski, etolog (badacz zachowań zwierząt). „Musimy pamiętać, że zwierzęta cechują się indywidualnością psychiczną i zdarzają się przypadki, gdy dziki kot wydaje się, na pierwszy rzut oka, funkcjonować dobrze w ludzkim domu. Co nadal nie zmienia faktu, że otaczające Nubię warunki nie odpowiadają jej potrzebom gatunkowym” – dodał.

Pracownicy poznańskiego zoo znaleźli Kamila Stanka w lipcu 2020 roku na działce rekreacyjnej w miejscowości Żelazko pod Ogrodzieńcem na Śląsku. Stanek nie chciał oddać zwierzęcia. „To moje dziecko! Nie oddam! Po moim trupie!” – krzyczał, wygrażał nożem, straszył samobójstwem. W końcu otworzył klatkę Nubii (za co teraz jest oskarżony o narażenie życia i zdrowia osób postronnych) i uciekł do lasu.

Finalnie Nubię udało się złapać i przetransportować do zoo w Chorzowie. Sąd zgodził się, żeby puma została na Śląsku.

W marcu 2023 roku ruszył proces w sprawie Kamila Stanka przed Sądem Rejonowym w Zawierciu. Postawiono mu aż cztery zarzuty.

Puma Nubia – przeczytaj więcej na ten temat w OKO.press

Co się wydarzyło?

Władysław Kosiniak-Kamysz i Cezary Tomczyk ogłosili na konferencji prasowej inwestycję w system do szybkiej budowy obiektów infrastrukturalnych UBM (Ultimate Building Machine). MON podaje, że umowa między Regionalną Bazą Logistyczną a amerykańskim producentem UBM M.I.C. Industries została podpisana w połowie stycznia 2025 r.

„To jest program, nad którym pracujemy od wielu miesięcy. Pan minister Tomczyk, kiedy był w Stanach Zjednoczonych, obserwował, jak ta maszyna funkcjonuje w rzeczywistości” – mówił Kosiniak-Kamysz. „Budując Tarczę Wschód, największy po II wojnie światowej program odporności, odstraszania i obrony, największą inwestycję logistyczną na granicy polsko-białoruskiej, polsko-rosyjskiej, na granicy wschodniej flanki NATO, budując największe umocnienia, fortyfikacje, systemy dronowe i antydronowe, podjęliśmy decyzję o zakupie również najnowocześniejszego sprzętu, żeby to robić szybko, perfekcyjnie, innowacyjnie” – podkreślał.

Tłumaczył, że UBM „produkuje w bardzo krótkim czasie miejsca schronienia, magazyny, hangary”.

„To jest taka duża drukarka, która jest w stanie w bardzo krótkim czasie wybudować coś, co dla Tarczy Wschód, a tak naprawdę dla wielu miejsc w Polsce, dla naszego bezpieczeństwa, jest absolutnie konieczne” – wyjaśniał szef MON.

Cezary Tomczyk dodał: „Wszystko to, co odbywa się dzisiaj w Wojsku Polskim, krok po kroku zbliża nas do tego, żeby nasza granica – granica z Rosją, granica z Białorusią, granica z Ukrainą – była najbezpieczniejszą granicą w Europie i żebyśmy pokazali całemu światu, że dla nas bezpieczeństwo jest numerem jeden”. Zaznaczał również, że kontrakt z amerykańską firmą, wart kilkaset milionów złotych, „jest fundamentalną inwestycją w polskie bezpieczeństwo”.

Polscy oficerowie jeszcze w marcu wyjadą do USA, żeby przygotować się do pracy z UBM.

Jaki jest kontekst?

Narodowy Program Odstraszania i Obrony – Tarcza Wschód to projekt, który ma wzmocnić infrastrukturę obronną na linii aż do 700 km granicy, nawet do 50-100 km w głąb kraju. Realizacja zaplanowana jest na lata 2024-2028, a całkowity koszt wynieść ma 10 mld zł. Pierwsze inwestycje w tzw. twardą infrastrukturę zaplanowano na pierwszy kwartał 2025 roku.

„Powstał on w reakcji na rosyjską agresję na Ukrainę i korzysta z doświadczeń tej wojny, ale jest projektem pokojowym: ma odstraszyć potencjalnych agresorów, chronić żołnierzy i ludność cywilną, wspólnie z sojusznikami pokazać gotowość do obrony naszych granic” – napisał MON na portalu X.

Program składać się będzie z czterech filarów:

• wzmocnienie możliwości przeciwzaskoczeniowych — w ramach tego punktu rozwijany będzie m.in. system wykrywania, ostrzegania i śledzenia (w tym systemy satelitarne, antydronowej, maszty telefonii komórkowej, kamery termowizyjne);
• ograniczenie mobilności przeciwnika — ta część zakłada adaptację naturalnych warunków terenowych poprzez m.in. tworzenie rowów przeciwczołgowych, pogłębianie rowów melioracyjnych, studzienkowanie dróg, rozmieszczanie żelbetonowych „jeży”;
• zapewnienie mobilności dla wojsk własnych — czyli wzmacnianie i dostosowywanie infrastruktury drogowej i dojazdowej do potrzeb wojska;
• zwiększenie bezpieczeństwa wojsk i ochrona ludności cywilnej — budowa rozbudowa fortyfikacji, ukryć i bunkrów dla wojska i ludności oraz magazynów na środki bojowe.

Tarcza Wschód: przeczytaj więcej na ten temat w OKO.press

Co się wydarzyło?

Donald Tusk zareagował we wpisie na portalu X na wymianę zdań między szefem MSZ Radosławem Sikorskim i Elonem Muskiem w sprawie Starlinków dla Ukrainy. Napisał: „Prawdziwe przywództwo oznacza szacunek dla partnerów i sojuszników. Nawet dla mniejszych i słabszych. Nigdy arogancja. Drodzy przyjaciele, pomyślcie o tym”.

W osobnym wpisie odniósł się do reakcji PiS-u, który od niedzieli komentuje działania Sikorskiego. Paweł Jabłoński nazwał Sikorskiego „dyplomatołkiem”. Poseł Radosław Fogiel stwierdził, że „nie trzeba stawać po stronie Muska i Rubio, by zauważyć, że wbrew polskiej racji stanu jest bezsensowne wszczynanie twitterowych awantur przez ministra spraw zagranicznych”. Były wiceminister spraw zagranicznych Marcin Przydacz napisał z kolei: „Nie ma co! Świetny stan relacji polsko-amerykańskich! Kłótnia z Amerykanami na X to jest to, czego potrzebujemy w dobie kluczowych decyzji w regionie”.

Tusk napisał, że opozycja „atakując Sikorskiego, który spokojnie wykłada politykom innego państwa polską rację stanu, traci właśnie resztki narodowej godności”.

„Polityczni i moralni bankruci” – dodał.

Jaki jest kontekst?

Właściciel SpaceX, Elon Musk, w weekend napisał na X, że gdyby wyłączył Starlinki, ukraiński front by się załamał.

Zareagował na to szef polskiej dyplomacji, Radosław Sikorski i poinformował, że Polska płaci 50 milionów dolarów rocznie za Starlinki dla Ukrainy. I dodał, że Europa może być zmuszona, żeby szukać innego dostawcy.

„Zamilcz, człowieczku” – odpowiedział Musk Sikorskiemu. „Płacicie zaledwie ułamek kosztów. I nie ma żadnego zamiennika dla Starlinka” – napisał Musk. Do wymiany zdań dołączył również amerykański sekretarz stanu Marco Rubio. „Po prostu zmyślanie. Nikt nie groził odcięciem Ukrainy od Starlinka”. Dodał: „I powiedzcie »dziękuję«, bo bez Starlinka Ukraina przegrałaby tę wojnę dawno temu, a Rosjanie byliby teraz na granicy z Polską”.

Sikorski odpisał:„Dziękuję, Marco, za potwierdzenie, że dzielni żołnierze Ukrainy mogą liczyć na kluczową usługę internetową zapewnianą wspólnie przez Stany Zjednoczone i Polskę. Razem Europa i Stany Zjednoczone mogą pomóc Ukrainie osiągnąć sprawiedliwy pokój”.

Przeczytaj więcej w OKO.press

Co się wydarzyło?

W niedzielę 9 marca w wewnętrznych wyborach ponad 150 tys. członków i członkiń LPK wybrało Marka Carney'a (na zdjęciu z żoną Dianą) na nowego lidera parti, a co za tym idzie – na nowego premiera. Zdobył aż 85,9 proc. głosów, pokonując z rozmachem swoją kontrkandydatkę Chrystię Freeland, byłą ministrę finansów.

Carney ma 59 lat, jest technokratą – był prezesem banku centralnego Kanady w trudnym kryzysowym roku 2008. Był też szefem Bank of England podczas Brexitu.

„Ameryka to nie Kanada. I Kanada nigdy, nigdy nie będzie częścią Ameryki w żaden sposób, w żadnym kształcie lub formie. Nie prosiliśmy o tę walkę, ale Kanada jest zawsze gotowa kiedy ktoś rzuca rękawicę" – powiedział Carney, przy aplauzie słuchających, w zwyczajowej mowie, w której przyjął wygraną i stanowisko.

„Amerykanie, nie zróbcie błędu – Kanada zawsze wygra, czy to w hokeja, czy w wojnie handlowej" – mówił dalej Carney.

Zgodnie z kanadyjskim obyczajem politycznym zostanie wkrótce premierem kraju – jednak z tego względu, że nie jest posłem, nie piastuje żadnego obieralnego urzędu, będzie musiał jak najszybciej rozpisać nowe wybory. Muszą się one odbyć do października.

Jaki jest kontekst?

Partia liberalna widzi najwyraźniej w Marku Carney'u męża opatrznościowego, który przeprowadzi Kanadę przez trudne wody gwałtownie pogorszonych stosunków z południowym sąsiadem. Pogorszonych najpierw w sferze symbolicznej przez powtarzane i formułowane pogardliwie żądania Donalda Trumpa, by Kanada przyłączyła się do Stanów Zjednoczonych jako 51. stan. O ustępującym premierze Justinie Trudeau Trump nie wyrażał się inaczej niż „gubernator Trudeau", jakby Kanada już tym 51. stanem była.

Na początku marca amerykański prezydent przeszedł do konkretnych działań, nakładając na produkty z Kanady 25-procentowe cła pod pretekstem, że przez granicę kanadyjsko-amerykańską szmugluje się fentanyl.

Te działania Trumpa spowodowały diametralny zwrot w politycznych sympatiach Kanadyjczyków i Kanadyjek – tracąca aż 20 pkt proc. na rzecz konserwatystów Liberalna Partia Kanady odbiła się w sondażach. Jak pisze „The New York Times", według najnowszego PLK zyskała 6 pkt proc., a Postepowo-Konserwatywna Partia Kanady straciła 3 pkt. i gdyby Carney został wybrany liderem, to oba główne ugrupowania szłyby łeb w łeb.

Carney zapowiedział w niedzielę, że podniesie rzuconą przez Trumpa rękawicę i stanie do wojny handlowej z USA, wprowadzając cła na towary z południa. „Mój rząd utrzyma cła dopóki, dopóty Amerykanie nie okażą nam szacunku".

Przeczytaj więcej w OKO.press: