Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło?

O zaskakującym ruchu Alaksandra Łukaszenki stowarzyszenie poinformowało na Telegramie. Według BYPOL decyzja dyktatora jest związana ze zbliżającymi się wyborami prezydenckimi w Białorusi, zaplanowanymi na 26 stycznia 2025 roku. BYPOL twierdzi, że Łukaszenka postanowił usunąć migrantów z polsko-białoruskiej granicy.

„Nielegalni imigranci zostali przewiezieni do sąsiedniej Rosji. Nie mamy informacji na temat liczby i obywatelstwa tych osób, a także dalszych planów dotyczących ich losu. Wiadomo, że reżim nie zamierza zawracać nielegalnych imigrantów do kraju” – napisali na Telegramie członkowie BYPOL, powołując się na anonimowe źródło.

Polska Straż Graniczna w ostatnich tygodniach odnotowała wyraźnie mniej nielegalnych prób przekroczenia granicy między Polską a Białorusią. Między 3 a 12 stycznia odnotowano 62 takie próby. Tymczasem jeszcze w listopadzie było to nawet 220 prób tygodniowo. W dzisiejszym komunikacie SG podaje, że w poniedziałek 13 stycznia nie było ani jednego takiego przypadku.

Jaki jest kontekst?

Niewykluczone, że decyzja Łukaszenki ma złagodzić jego wizerunek w oczach międzynarodowej opinii publicznej przed planowanymi wyborami. O tym, że będą one w istocie „farsą wyborczą”, mówiła niedawno w polskim parlamencie liderka tamtejszej opozycji Swiatłana Cichanouska. Jej zdaniem kolejne „zwycięstwo” Łukaszenki, który rządzi Białorusią od 30 lat, jest przesądzone.

„Nie musimy czekać na dzień wyborczy, by wiedzieć, jaki będzie wynik, nie ma warunków do przeprowadzenia uczciwych wyborów na Białorusi. Zachęcam polski Sejm i Senat, by odrzucił tę farsę, tak jak uczyniło już wiele parlamentów i rządów. Reżimu nie można legitymizować, to nie będą wybory, to będzie proces bardziej wojskowy niż demokratyczny. Nie ma autonomicznych kandydatów, nie ma obserwatorów, nie ma kontrkandydatów, ponieważ siedzą w więzieniu” – powiedziała Cichanouska na wspólnym posiedzeniu sejmowej komisji spraw zagranicznych oraz komisji ds. UE, a także senackiej komisji spraw zagranicznych 8 stycznia.

Dla Unii Europejskiej decyzja Łukaszenki ma duże znaczenie, bo trwający kryzys migracyjny destabilizuje Europę i popycha kolejne państwa członkowskie w stronę skrajnej prawicy.

Z najnowszego raportu unijnej agencji ds. ochrony granic Frontex wynika, że generalnie liczba nielegalnych przekroczeń granicy UE w 2024 roku spadła. Było to przede wszystkim wynikiem wyraźnego spadku liczby migrantów płynących do Europy z Libii i Tunezji, a także migrantów ze szlaku bałkańskiego. Natomiast liczba nielegalnych przejść przez wschodnią granicę (w tym m.in. granicę Polski) wzrosła trzykrotnie w porównaniu z 2023 rokiem.

Co się wydarzyło?

Jedyny taki obiekt w regionie lubelskiego zagłębia węglowego jeszcze niedawno imponował wynikami. Los zakładu wisi jednak na włosku – przekonują członkowie Związku Zawodowego „Przeróbka”.

Zdaniem górników większościowy udziałowiec Bogdanki – Grupa Enea – dąży do szybkiego zamknięcia kopalni. Taką sytuację miały zapowiadać między innymi obniżone zamówienia na węgiel z podlubelskiej kopalni do elektrowni Enei. W Radiu Lublin przewodniczący lubelskiego OPZZ Grzegorz Jadwiżuk mówił z kolei o jasnej zapowiedzi dalszego, radykalnego ograniczenia wydobycia w Bogdance. Jak przekazał związkowiec, w związku z tym do 2030 roku zatrudnienie w zakładzie mogłoby spaść o 1,7 tys. stanowisk.

Dlatego pracownicy Bogdanki zapowiadają radykalny krok. W środę ma rozpocząć się głodówka, której przerwanie będzie możliwe jedynie w przypadku zabezpieczenia wszystkich 7 tysięcy miejsc pracy w kopalni. Władze i udziałowcy zakładu mają też zagwarantować „duże i długoterminowe inwestycje przemysłowe” na terenie Lubelskiego Węgla, a także ustalenia polityki płacowej. Domagają się jak najszybszych rozmów z przedstawicielami ministerstw aktywów państwowych i przemysłu oraz szefostwem Enei.

„Chcemy głośno i dobitnie wyrazić nasz gniew na brak jakiejkolwiek dbałości o dobro naszej firmy i jej pracowników” – piszą związkowcy w swoim oświadczeniu. – „Grupie Kapitałowej Enea zarzucamy działanie na szkodę naszej spółki, próbę wrogiego podporządkowania sobie LWB, co ma zatwierdzić już najbliższe walne zgromadzenie akcjonariuszy. Są to działania zmierzające do całkowitego wykorzystania i wypompowania pieniędzy z LWB i w efekcie do likwidacji kopalni, kiedy zostanie już całkowicie wyeksploatowana ekonomicznie” – przekonują górnicy.

Jaki jest kontekst?

Według umowy społecznej rządu z górniczymi związkami ostatnia tona węgla w Polsce ma zostać wydobyta w 2049 roku. Do działalności branży górniczej w 2024 roku budżet państwa dopłacił 7 mld złotych. W Bogdance nie było to jednak do tej pory konieczne. Zakład jeszcze w 2021 roku chwalił się 7,5 mln ton wydobytego surowca. Branżowe media rozpisywały się o tym, jak „najlepsza polska kopalnia zarabia miliony”. Jedynie w pierwszym kwartale 2023 spółka prowadząca wydobycie zarobiła 126 mln złotych. Duży plus pokazywały też dane na koniec '23 roku. Poprzednich 12 miesięcy przyniosło pogorszenie wyników, które wynikało z aktualizacji wartości aktywów spółki. Węglowe interesy są warte mniej, niż w przeszłości, dlatego Bogdanka, mimo dalszej dobrej koniunktury, musiała odjąć od zysku 945 mln zł.

Niezależnie od tego analitycy rynkowi zauważają, że odwrót energetyki od węgla jest nie do zatrzymania. „Udział energii elektrycznej wytwarzanej w elektrowniach na węgiel kamienny systematycznie zmniejsza się – na przykład we wrześniu osiągnął historycznie niski poziom 30 procent. Powodem spadku udziału węgla kamiennego w energetyce są coraz większe moce odnawialnych źródeł energii oraz nowe jednostki gazowe. Chodzi choćby o Elektrownię PGE Gryfino Dolna Odra, gdzie w ostatnich miesiącach uruchomiono 2 nowe bloki na gaz ziemny o łącznej mocy 1366 MW. Te moce gazowe są konkurencyjne cenowo i dobrze współpracujące z fotowoltaiką oraz farmami wiatrowymi – będą szybko wypychać węgiel z rynku” – oceniał w rozmowie z OKO.press dr Jan Rączka, ekonomista, kierownik w Fundacji Instrat i były prezesa zarządu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska.

Przeczytaj więcej w OKO.press:

Co się wydarzyło?

Donald Tusk bierze udział w szczycie państw basenu Morza Bałtyckiego, gdzie przywódcy rozmawiają o bezpieczeństwie Bałtyku w obliczu zagrożenia ze strony Rosji. Mowa o przeciwdziałaniu rosyjskiemu sabotażowi, a także obecności „floty cieni” na wodach państw Unii Europejskiej. Chodzi o statki zarejestrowane pod różnymi banderami dopuszczanymi do europejskich portów, jednak faktycznie należącymi do Rosjan i uczestniczących w aktach sabotażu.

„Na Morzu Bałtyckim, zarówno na dnie, jak i na powierzchni mamy bardzo rozbudowaną infrastrukturę, począwszy od kabli i gazociągów, a skończywszy na platformach wydobywczych i farmach wiatrowych. Narastająca agresja rosyjska każe nam podjąć decyzje bezprecedensowe. W tym przypadku jest to radykalnie wzmocniona obecność NATO na Bałtyku” – mówił Tusk w goszczących szczyt Helsinkach. – „Gdyby coś się stało na polskich wodach terytorialnych, Polska nie zawaha się, jeśli chodzi o zatrzymanie takiego statku.”

Obecny na szczycie sekretarz generalny NATO Mark Rutte zapowiedział, że Sojusz powoła nową jednostkę, która będzie śledzić działania Rosji na Morzu Bałtyckim. Straż Bałtycka ma wykorzystywać statki i samoloty patrolowe. Jej celem ma być „wzmocnienie bezpieczeństwa na Bałtyku” – mówił Rutte.

Szczyt odbywa się w przeddzień zaprzysiężenia Donalda Trumpa na prezydenta Stanów Zjednoczonych. W związku z tym premier nawiązał do stosunków UE z USA. „Ani Ukraina, ani Europa, ani USA nie będą w stanie ochronić tego obszaru cywilizacji przed atakami innych potęg, jeśli będziemy skłóceni” – mówił Tusk.

Jaki jest kontekst?

To flota cieni miała odpowiadać między innymi za uszkodzenie podwodnych kabli transmisji danych. 26 grudnia fińska straż przybrzeżna zatrzymała rosyjską jednostkę zarejestrowaną na Wyspach Cooka. Miało to związek z podejrzeniem o spowodowanie awarii podmorskich linii energetycznych łączących Finlandię i Estonię oraz czterech światłowodów. Do awarii doszło dzień wcześniej.„Prowadzimy dochodzenie w sprawie poważnego aktu sabotażu” – mówił wtedy Robin Lardot, dyrektor fińskiego Krajowego Biura Śledczego. „Według naszych ustaleń, to kotwica statku spowodowała uszkodzenie.”

To nie pierwszy taki przypadek. 6 listopada 2023 roku Finlandia poinformowała, że zniszczeniu uległ też rosyjski kabel energetyczny Baltika. Do zniszczenia miało dojść 12 października, mniej więcej w tym samym czasie, w którym zniszczeniu uległ Balticconnector. Baltika to linia energetyczna o długości około tysiąca kilometrów, która łączy Sankt Petersburg z Kaliningradem. Miejsce zniszczenia kabla oddalone jest zaledwie 28 kilometrów od miejsca, w którym zniszczeniu uległ Balticconnector. To wskazuje, że incydenty mogą być ze sobą powiązane.

Do kolejnego incydentu doszło w połowie listopada 2024 roku. Zniszczeniu uległy dwa podmorskie kable do transmisji danych. Jeden z nich to C-Lion 1, łączący Niemcy i Finlandię. Drugi to BCS-East-West, położony pomiędzy szwedzką Gotlandią a Litwą. Podejrzenie padło na chiński masowiec „Yi Peng 3”. Statek podczas rejsu z rosyjskiego portu Ust-Ługa do Port-Saidu miał dość karkołomnym kursem przepłynąć nad oboma kablami na kilka minut przed ich awariami. Do zdarzenia doszło na szwedzkich wodach terytorialnych — informował niemiecki nadawca publiczny Deutsche Welle.

Przeczytaj więcej w OKO.press

Co się wydarzyło?

W nocy z poniedziałku na wtorek 14 stycznia 2025 roku Ukraina przeprowadziła zmasowany atak na terytorium Rosji.

„Regiony Federacji Rosyjskiej znalazły się pod najbardziej zmasowanym atakiem w bieżącym roku” – taką informację przekazał rano rosyjski propagandowy kanał Shot na komunikatorze Telegram. „Według danych Shot ponad 200 dronów Sił Zbrojnych Ukrainy zostało zestrzelonych w nocy nad rosyjskimi regionami” – napisali właściciele kanału.

Celami ataku miały być rosyjskie zakłady przemysłowe i infrastruktura służące do produkcji broni, rosyjska obrona powietrzna, a także składy paliw. Według ukraińskich i rosyjskich źródeł na Telegramie eksplozje i pożary odnotowano w co najmniej siedmiu obwodach na zachodzie Rosji: saratowskim, woroneskim, orłowskim, rostowskim, briańskim, tulskim i w Tatarstanie.

Strona ukraińska nie potwierdziła, że stoi za atakami. Andrij Kowałenko, szef Centrum Przeciwdziałania Dezinformacji przy Radzie Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony Ukrainy powiedział tylko, że „nieznane drony nadal latają nad Federacją Rosyjską”.

Rosyjskie źródła donoszą, że w ataku wzięły udział drony PD-2, Bóbr, Luty, UJ-22 oraz pięć amerykańskich rakiet ATACMS, na których wykorzystanie na terytorium Rosji zgodził się w listopadzie prezydent USA Joe Biden. To rakiety krótkiego zasięgu, mogące uderzyć w cel oddalony o 300 km. Z kolei np. ukraińskie drony Luty, podobne do tureckich Bayraktarów, mogą podróżować na odległość nawet 1000 km.

W następstwie ataków doszło do ograniczeń w ruchu samolotów na lotniskach w Kazaniu, Kałudze, Saratowie i Tambowie, a także w Penzie i Uljanowsku. Według rosyjskiej agencji informacyjnej TASS władze w Saratowie i mieście Engels wprowadziły w szkołach nauczanie zdalne.

Jaki jest kontekst?

W lutym miną trzy lata od pełnoskalowego ataku Rosji na Ukrainę.

Oba kraje intensyfikują działania wojenne w oczekiwaniu na zmiany w USA, gdzie obowiązki prezydenta już za tydzień przejmie Donald Trump. Prezydent-elekt wielokrotnie zapowiadał ekspresowe rozwiązanie konfliktu w Ukrainie. Nie precyzował, jak zamierza to zrobić, ale prawdopodobnie będzie naciskał na zawieszenie broni i ustępstwa po obydwu stronach. Zarówno Ukraina jak i Rosja chcą do tego momentu jak najbardziej wzmocnić swoje pozycje. W OKO.press pisaliśmy ostatnio, że tempo rosyjskiej ofensywy spada.

Tymczasem ataki Ukrainy na terytorium Rosji stały się tak częste, że musi reagować na nie rosyjska propaganda. Regularnie informuje o udanych zestrzeleniach ukraińskich dronów, choć ukrywa realną skalę ataków. Także pisząc o dzisiejszym nalocie, rosyjskie media skupiły się na informowaniu o sukcesach rosyjskiej obrony przeciwlotniczej i braku poszkodowanych.

Co się wydarzyło?

„Te informacje dotarły do mnie tydzień temu. Jestem całą sytuacją bardzo zaniepokojony” – powiedział Rafał Trzaskowski zapytany przez dziennikarzy Wirtualnej Polski o ustalenia portalu. Według informacji WP gaz do warszawskich autobusów miejskich ma dostarczać spółka należąca do Rosjan i powiązana z Gazpromem. Jeszcze kilka tygodni temu spółka znajdowała się na liście firm objętych sankcjami, jednak w grudniu 2024 roku z niej zniknęła.

Prezydent Warszawy i kandydat KO na prezydenta Polski podkreślił, że niepokoi go możliwość omijania sankcji i zadeklarował, że wyjaśnia sprawę zarówno z Miejskimi Zakładami Autobusowymi, jak i z Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji. „Tylko MSWiA i służby mają instrumenty do tego, żeby tę sprawę wyjaśnić. A my podjęliśmy swoje własne kroki w sprawie uniezależnienia się. Jeszcze raz mówię, nie byłem o tym poinformowany” – przekazał prezydent Warszawy.

Jaki jest kontekst?

Dziennikarze Wirtualnej Polski ustalili, że instalacja gazowa znajdująca się w zajezdni kupionej przez warszawskie Miejskie Zakłady Autobusowe, należy do Cryogas M&T Poland (obecnie Omne Energa) – spółki powiązanej z rosyjskim Gazpromem i wpisanej w lipcu 2023 roku na listę firm wspierających rosyjską agresję na Ukrainę i objętych sankcjami.

"Zajezdnia ma sens wtedy, gdy na jej terenie można tankować autobusy. (...)

- tłumaczył ekspert od transportu w tekście portalu.

„Dramatyczny brak rozsądku. Tego typu instalacje powinny być rozbierane, a nie wykorzystywane do tankowania miejskich autobusów. Pomijając aspekt etyczny, to, co zrobiły MZA, w znaczący sposób zwiększa ryzyko prowokacji, dywersji, a nawet zamachu” – kontrował w rozmowie z dziennikarzami emerytowany oficer ABW.

Firma chciała zniknąć z listy podmiotów objętych sankcjami przez „polonizację”, a więc sprzedaż spółki polskim akcjonariuszom. Problem w tym, że Rosjanie zaproponowali cenę 3 zł (chcieli po złotówce od każdego z akcjonariuszy). Pierwsza próba polonizacji się nie powiodła. Kierownictwo MSWiA za rządów PiS nie wyraziło na nią zgody, twierdząc, że ustalona cena sprzedaży spółki „nie ma uzasadnienia ekonomicznego” i transakcja ma charakter pozorny. Takich wątpliwości nie miały już jednak nowe władze resortu, które zgodziły się na zakup 100 proc. akcji za kwotę 3 zł i w grudniu 2024 roku skreśliły firmę z listy podmiotów objętych sankcjami.

Według ustaleń dziennikarzy Wirtualnej Polski, cysterny oraz znajdujący się w nich gaz, którym tankowane są warszawskie autobusy, należą do firmy w dalszym ciągu utrzymującej kontakty z rosyjskimi mocodawcami.

Inne teksty OKO.press na podobny temat: