Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło?

Platforma Obywatelska ogłasza zmianę terminu majowego „Marszu Patriotów”. Marsz, który zgodnie z zapowiedziami premiera Donalda Tuska z 29 maja miał się odbyć 11 maja, tydzień przed pierwszą turą wyborów prezydenckich, odbędzie się jednak 25 maja, czyli pomiędzy pierwszą a drugą turą. Decyzję w tej sprawie jako pierwszy ogłosił kandydat PO w wyborach, Rafał Trzaskowski, podczas wtorkowej (1 kwietnia) konferencji prasowej.

„Rozmawiałem z premierem Tuskiem na ten temat i postanowiliśmy ustalić [termin marszu — red.] na 25 maja. Jestem absolutnie przekonany o tym, że dobrze byłoby, aby ten marsz odbył się pomiędzy I a II turą, bo to ma być marsz, który będzie łączył wszystkie siły demokratyczne” – powiedział Rafał Trzaskowski na konferencji prasowej.

Prezydent Warszawy dodał, że „bardzo się cieszy z tej inicjatywy”, bo to „bardzo dobra tradycja”.

Zmianę terminu marszu potwierdził premier Donald Tusk.

„Uwaga! Zmiana! Wielki Marsz Patriotów odbędzie się 25 maja, przed 2 turą wyborów, zgodnie z trafną rekomendacją prezydenta Rafała Trzaskowskiego. Pozwoli to na pełną mobilizację demokratycznych patriotów. Wszyscy razem! A więc: niedziela, 25 maja, Warszawa, w samo południe” – napisał premier Donald Tusk w mediach społecznościowych.

Jaki jest kontekst?

„Marsz Patriotów” to odpowiedź PO na zapowiedź udziału Jarosława Kaczyńskiego w organizowanym 12 kwietnia w Warszawie marszu z okazji 1000-lecia Królestwa Polskiego i 500-lecia hołdu pruskiego. Marsz organizowany jest przez Stowarzyszenie „Polskie Dziedzictwo i Tożsamość”.

„Jest dziś wiele powodów, aby zademonstrować, że my — ludzie kochający Polskę — tu jesteśmy” — napisał na portalu X Jarosław Kaczyński, zapraszając do udziału w marszu „wszystkich patriotów”.

Zapowiadając marsze, obie partie liczą zapewne na skuteczną mobilizację swoich elektoratów przed i w trakcie wyborów prezydenckich. Platforma Obywatelska ma już na koncie jeden sukces tego rodzaju. Zorganizowany 1 października, przed wyborami parlamentarnymi w 2023 roku, Marsz Miliona Serc był wielkim sukcesem frekwencyjnym i bardzo udanym wydarzeniem politycznym na finiszu kampanii.

Przyparty do muru kiepskimi wynikami sondażowymi swojego kandydata Karola Nawrockiego PiS pewnie liczy na podobny efekt. Jak na łamach OKO.press pisał Michał Danielewski, marcowa średnia sondaży czołowej trójki kandydatów w wyścigu o Pałac Prezydencki wygląda następująco:

• Rafał Trzaskowski – 35 proc.
• Karol Nawrocki – 23 proc.
• Sławomir Mentzen: 19 proc.

Co się wydarzyło?

Ryszard Cyba, skazany w 2011 roku na dożywocie za zabójstwo działacza PiS Marka Rosiaka oraz atak na Pawła Kowalskiego, asystenta posła Jarosława Jagiełły, został decyzją sądu zwolniony z odbywania kary więzienia. Jak dowiedział się Onet, Cyba trafił do szpitala psychiatrycznego.

W postanowieniu z 25 lutego Sąd Okręgowy w Łodzi, powołując się na opinie dwóch biegłych psychiatrów, stwierdził, że stan zdrowia skazanego nie pozwala na odbywanie kary więzienia. Zdaniem biegłych Cyba cierpi na zaburzenia psychiczne, „które nie rokują wyleczenia, a nawet poprawy”. To tzw. długotrwała przeszkoda, która wyklucza odbywanie kary więzienia zgodnie z art. 15 par. 2 kodeksu karnego wykonawczego.

Cyba odbywał karę dożywocia na oddziale szpitalnym dla przewlekle chorych w Zakładzie Karnym w Czarnem. Jak wynika z informacji przekazanych przez Służbę Więzienną, był pod stałą opieką medyczną i psychologiczną. Po konsultacji psychiatrycznej dyrektor jednostki poinformował sąd okręgowy o pogarszającym się stanie zdrowia skazanego. Sąd, po wykonaniu dodatkowych badań sądowo-psychiatrycznych, orzekł o niezdolności skazanego do odbywania kary więzienia.

18 marca Cyba został przewieziony przez Służbę Więzienną do szpitala psychiatrycznego.

Jaki jest kontekst?

Ryszard Cyba to sprawca ataku na biuro PiS w Łodzi w 2010 roku. Do zdarzenia doszło 19 października. Cyba wtargnął do biura poselskiego posła do Parlamentu Europejskiego Janusza Wojciechowskiego oraz posła na Sejm RP Jarosława Jagiełły przed południem. Biuro mieściło się na pierwszym piętrze dawnej fabryki przy ul. Sienkiewicza w centrum Łodzi. W biurze przebywało wówczas pięć osób.

Jak wynika z relacji świadków, Cyba od razu otworzył ogień w stronę jednego z pracowników biura, Marka Rosiaka, zabijając go na miejscu. Następnie obezwładnił paralizatorem i zaatakował nożem myśliwskim kolejną osobę, Pawła Kowalskiego, który znajdował się w tym samym pomieszczeniu. Podczas ataku miał wykrzykiwać, że nienawidzi pisowców i chce zabić lidera PiS, Jarosława Kaczyńskiego. Został obezwładniony przez przybyłych na miejsce strażników miejskich.

Marek Rosiak, trafiony czteroma kulami, zmarł na miejscu. Paweł Kowalski z poważnymi obrażeniami trafi do szpitala.

Proces Cyby rozpoczął się w listopadzie 2011 roku, a już w grudniu sąd wydał wyrok dożywotniego pozbawienia wolności z możliwością ubiegania się o warunkowe przedterminowe zwolnienie po 30 latach. Cyba nie został uznany za niepoczytalnego. Sąd uznał, że działał z motywacji zasługującej na szczególne potępienie i kierował się motywami politycznymi. Przez cały czas śledztwa Cyba był traktowany jako przestępca szczególnie niebezpieczny, bo groził dokonaniem kolejnym morderstw. W 2012 r. łódzki sąd apelacyjny utrzymał w mocy wyrok dożywotniego więzienia. W toku postępowania Ryszard Cyba przyznał się do winy, ale odmówił złożenia wyjaśnień.

Zabójstwo Marka Rosiaka wywołało dyskusję o poziomie polaryzacji politycznej w Polsce i agresywności debaty publicznej. PiS uznał rządzącą wówczas Platformę Obywatelską za winną podżegania do nienawiści. Temat zabójstwa Marka Rosiaka wrócił w 2019 roku po publicznym zabójstwie prezydenta Gdańska, Pawła Adamowicza, polityka PO. Wówczas rządzący PiS nie był gotów wziąć na siebie odpowiedzialności za podżeganie do nienawiści wobec Adamowicza, który był częstym bohaterem oszczerczych materiałów zarządzanej przez Jacka Kurskiego TVP.

Co się wydarzyło?

Do tej pory w Polsce mieliśmy do dyspozycji 2 baterie składające się na 16 wyrzutni, które pozyskaliśmy w ramach pierwszego etapu programu wzmacniającego obronność. Po podpisaniu umowy mają do nas trafić kolejnych sześć baterii, czyli 48 wyrzutni pocisków. Dostawy pierwszych baterii z nowego zamówienia planowane są na przełom 2026 i 27 roku, ostatnie — w 2029.

„Jeśli się zobowiązujemy do inwestowania gigantycznych pieniędzy w nasze bezpieczeństwo, to robimy to dlatego, że chodzi tu o bezpieczeństwo całego zachodu, całego paktu północnoatlantyckiego. O bezpieczeństwo naszych sojuszników” – mówił podczas podpisania umowy premier Donald Tusk. – „Chciałbym jeszcze raz bardzo mocno podkreślić. Po obu stronach Atlantyku żyją, działają, pracują, zarabiają przyjaciele. Nie ma konfliktu interesów w fundamentalnych sprawach między sojusznikami w obrębie Paktu Północnoatlantyckiego” – stwierdził Tusk.

„Silna Ameryka, silna Europa, silne NATO, suwerenna Ukraina, to są elementy bezpiecznej przyszłości naszych narodów. Dlatego zróbmy wszystko, tak jak robimy to konsekwentnie tutaj w Polsce, aby nie dać się poróżnić, żebyśmy zawsze stanowili spójną siłę, żeby Pakt Północnoatlantycki był postrachem dla wszystkich, którzy próbują przeprowadzić zamach na nasze fundamenty. Jestem przekonany, że przykład Polski dotrze do serc, do umysłów wszystkich Europejczyków i Amerykanów” – kontynuował premier.

Program Wisła ma na celu zwalczanie taktycznych rakiet balistycznych krótkiego zasięgu, rakiet samosterujących, ale również dronów. Właśnie w tym mają nam pomóc wyrzutnie Patriot. Ponadto Polska podpisała z USA umowę na dostarczenie sprzętu towarzyszącego instalacjom Patriotów za 2 mld dolarów. „Im więcej pieniędzy Unia Europejska wyda na zbrojenia, tym więcej armie NATO-wskie w tym armia Polska, będą mogły z tego skorzystać” – podsumowywał minister obrony Władysław Kosiniak-Kamysz.

Przeczytaj więcej w OKO.press:

Co się wydarzyło?

Komisja wnioskowała o aresztowanie Ziobry, który pięciokrotnie unikał przesłuchania w sprawie jego działań związanych z aferą Pegasusa. Według Sądu nie ma jednak podstaw prawnych do zastosowania aresztu, bo 31 stycznia Ziobro według informacji przekazanych sędziom mógł być przesłuchany. Wtedy Ziobro został zatrzymany przez policję. Nie udało się jednak doprowadzić go do Sejmu do 10:30, kiedy rozpoczynało się posiedzenie Komisji. Ta zamknęła w związku z tym posiedzenie.

„Ziobro, kluczowy świadek, nie będzie sobie igrał z państwem, z policją, z opinią publiczną. Żarty się skończyły. Dość lekceważenia państwa. Popieram wniosek o 30-dniowy areszt i pozostawienie świadka do dyspozycji komisji. I przesłuchanie np. w interwałach 5-dniowych, być może na terenie aresztu śledczego” – mówił wtedy członek Komisji i poseł KO Witold Zembaczyński.

„Jest niewątpliwe, że pan Ziobro wielokrotnie unikał kontaktu z naszą komisją, powinien zostać skutecznie doprowadzony. Być może z użyciem aresztu” – komentował wiceprzewodniczący gremium, posseł Marcin Bosacki.

„Sąd podjął decyzję i odniósł się do wniosku, który skierowaliśmy jako komisja śledcza i nie uwzględnił wniosku o zastosowanie kary. My w tej sytuacji będziemy składać apelację. Nie zgadzamy się z tą decyzją. Sąd w swoim uzasadnieniu również podkreślił, że zachowanie pana Zbigniewa Ziobro jest niedopuszczalne, że jego postawa, którą prezentował, nie powinno mieć miejsca, natomiast nie uwzględnił wniosku komisji” – potwierdziła po ogłoszeniu postanowienia sądu Sroka.

Później Sroka zapewniła w Sejmie, że komisja złoży apelację od decyzji sądu, który nie uwzględnił wniosku w sprawie kary aresztu. „Nie składamy rękawic. Nie zgadzamy się z tym postanowieniem, ale szanujemy decyzję Sądu Okręgowego w Warszawie”

„To jest urok niezależnego, niezawisłego i bezstronnego sądu, który podejmuje suwerennie decyzje. Komisja musi wyciągnąć wnioski z tego typu orzeczenia” – powiedział w Sejmie Mariusz Witczak z Koalicji Obywatelskiej.

„Sąd okręgowy stwierdził, że Komisja nie miała podstaw prawnych, by zastosować najsurowszy ze środków wobec świadków, z uwagi na to, co wydarzyło się w związku z doprowadzeniem Zbigniewa Ziobry. (...) Informacje wskazywały na to, że Komisja mogła przystąpić do przesłuchania Zbigniewa Ziobry i od tego odstąpiła, więc nie może domagać się zastosowania środka, który jest bardzo represyjny” – argumentowała sędzia Anna Ptaszek z Sądu Okręgowego w Warszawie. Jednocześnie sąd ocenił, że postawa Ziobry była niewłaściwa.

Pełnomocnik prawny Michał Hajduk byłego ministra sprawiedliwości przekazał, że sąd przychylił się w ten sposób do głównego wniosku przedstawicieli Ziobry, jednak nie przystał na uznanie drugiego z nich — o stwierdzenie braku legalnych przesłanek do działania Komisji Śledczej, na co mają wskazywać niepublikowane wyroki Trybunału Konstytucyjnego.

Jaki jest kontekst?

Polskie służby za czasów rządu Prawa i Sprawiedliwości nielegalnie śledziły i podsłuchiwały obywateli programem Pegasus, a na liście poszkodowanych są między innymi politycy ówczesnej opozycji i prominentni prawnicy. To między innymi prok. Ewa Wrzosek, sędzia Beata Morawiec i Krzysztof Brejza, polityk Koalicji Obywatelskiej, podsłuchiwany w czasie pełnienia funkcji szefa sztabu wyborczego Koalicji Obywatelskiej przed wyborami parlamentarnymi.

Były minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro uważa, że sejmowa komisja śledcza zajmująca się sprawą Pegasusa jest nielegalna, dlatego do tej pory nie stawiał się na przesłuchaniach. Dopytywany o to, co zrobi, jeśli sąd zdecyduje o jego zatrzymaniu, odpowiedział: „Będę stał na gruncie prawa i nigdy nie odpuszczę. Prawda i prawo wygrają, tego jestem pewien”. Dodał, że „kto, jak kto, ale ja jako były minister sprawiedliwości muszę bronić zasad prawa przed tymi, którzy są tak naprawdę oprychami”.

Sprawa Pegasusa jest powiązana z aferą Funduszu Sprawiedliwości. Program miał być zakupiony z jego środków, co działo się z inicjatywy ówczesnego kierownictwa Ministerstwa Sprawiedliwości. Ujawniła to Gazeta Wyborcza.

Czytaj więcej w OKO.press:

Co się wydarzyło?

W 60 godzin od trzęsienia ziemi w Mjamnie (znanej dawniej jako Birma) spod gruzów wyciągnięto żywą dziewczynkę — poinformowały chińskie władze, które wspomagają akcję ratunkową po kataklizmie. Do trzęsienia ziemi doszło w sobotę, a jego siła sięgnęła 7,7 stopni w skali Richtera. Ucierpiały największe miasta kraju w południowo-zachodniej Azji, w tym 7-milionowe Rangun oraz milionowe Mandalaj i Naypyitaw – wybudowana od zera nowa stolica kraju, istniejąca od 2005 roku. Przywódcy wojskowej junty rządzącej Mjamną podają, że bilans ofiar śmiertelnych wzrósł do 1700 osób. Dostępne do poniedziałkowego popołudnia dane potwierdzają, że ponad 3,4 tys. osób zostało rannych, a co najmniej 300 uważa się za zaginione.

W Mjanmie liczba ofiar śmiertelnych może przekroczyć 10 tys., a straty mogą być równe 70 proc. rocznego PKB kraju – szacują eksperci Służby Geologicznej Stanów Zjednoczonych. Siła uderzenia trzęsienia wynikała przede wszystkim z płytkiego położenia epicentrum, położonego 10 km pod powierzchnią ziemi – wyjaśniał agencji Reutera Roger Musson z Brytyjskiej Służby Geologicznej.

„Wysoka szkodliwość trzęsienia wynika z płytkiego epicentrum, a fala uderzeniowa nie została rozproszona podczas przemieszczania się z ogniska trzęsienia ziemi na powierzchnię. Budynki otrzymały pełną siłę wstrząsów” – mówił Nusson.

Czytaj więcej w OKO.press: