Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło?

„Projekty ustawy i rozporządzenia o Parku Narodowym Doliny Dolnej Odry wpisane do wykazu prac rządu. To kolejny ważny krok w procesie legislacyjnym. Pierwszy nowy park od 24 lat obejmie cenne ekosystemy Międzyodrza, chroniąc unikalną florę i faunę, w tym rzadkie gatunki ptaków” – napisała na portalu X ministra klimatu Paulina Hennig-Kloska. Chodzi o ustawę powołującą Park oraz rozporządzenie ustalające jego granice.

Będzie obejmował tereny gmin Widuchowa, Kołbaskowo i Szczecin. W przyszłości do Parku może dołączyć również gmina Gryfino, jednak na razie jej władze nie były przekonane do tego pomysłu.

„Projektowany Park obejmie obszar jednego z najcenniejszych fragmentów dna Doliny Dolnej Odry, czyli obszar Międzyodrza i w części będzie się pokrywał z obszarem Parku Krajobrazowego Dolina Dolnej Odry. Granice projektowanego Parku i otuliny zostały wyznaczone w takim kształcie, aby zapewnić możliwie najlepszą ochronę głównych zasobów przyrodniczych obszaru Międzyodrza, a także umożliwić funkcjonowanie dotychczasowych użytkowników obszaru” – czytamy w opisie projektu w wykazie prac rządu.

Hennig-Kloska dodała w swoim wpisie: „Utworzenie Parku Narodowego Doliny Dolnej Odry nie ograniczy żeglugi na rzece ani możliwości wędkowania. Da za to impuls do rozwoju turystyki i promocji regionu”.

Planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów to III kwartał 2025 roku.

Jaki jest kontekst?

„Są tutaj chronione gatunki, rzadkie albo zagrożone wyginięciem. To przede wszystkim ptaki, znajdujące się na czerwonej liście. Najbardziej narażone na wyginięcie gatunki to czajka, głowienka, cyranka, płaskonos, rybitwa czarna, zielonka, kropiatka i podróżniczek. Z ważek mamy żagnicę zieloną, gatunek związany z osoką aloesowatą, gatunkiem rośliny, pływającej po powierzchni wody. Część kanałów na Międzyodrzu jest nimi porośnięta” – wyliczała w rozmowie z OKO.press prof. Agnieszka Szlauer-Łukaszewska, hydrobiolożka z Uniwersytetu Szczecińskiego, jedna z członkiń grupy inicjatywnej, która działała w sprawie powołania Parku.

Grupa na swojej stronie internetowej wyjaśnia: „To niemal całkowicie dzika kraina torfowisk, podmokłych łąk, plątaniny kanałów, rozlewisk, a nawet jezior, w większości zupełnie niedostępna dla ludzi. Obszar o niezwykłej historii z kilkudziesięcioma zabytkowymi budowlami hydrotechnicznymi. Dla wielu wciąż nieodkryty ląd! Ta izolacja sprzyja naturalnemu bogactwu, które w tej części Europy jest czymś wyjątkowym, a przez to wymagającym ochrony”.

Inicjatywa powołania Parku po raz pierwszy powstała w latach 90., kiedy powoływano park Doliny Dolnej Odry po niemieckiej stronie. Pomysł wrócił w 2023 roku, a po przegranych przez PiS wyborach, zaangażował się w niego resort klimatu. Powołanie parku narodowego wymaga zgody lokalnych samorządów – mają one prawo weta, które może skutecznie zablokować objęcie terenu ochroną. W tym wypadku jednak wszystkie samorządy (Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego, rady gmin Kołbaskowo, Widuchowa i Szczecin, rady powiatów gryfińskiego i polickiego) – poza wspomnianym Gryfinem – zaakceptowały projekt i przyszłe granice Parku.

Powołanie Parku będzie musiał przegłosować Sejm i Senat. Jeśli ustawa zostanie przyjęta, będzie wymagała podpisu prezydenta.

Jeśli to się uda, Park Narodowy Doliny Dolnej Odry będzie 24. parkiem narodowym w Polsce. Ostatni park – Ujście Warty – powołano w 2001 roku.

Przeczytaj więcej w OKO.press

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Już w lutym prezydent USA Donald Trump zarządził 90-dniowy przegląd obecności Stanów Zjednoczonych w UNESCO, ze szczególnym naciskiem na zbadanie wszelkich „antysemityzmów lub nastrojów antyizraelskich w obrębie organizacji”. Teraz, jak dowiedział się „New York Post”, Biały Dom zdecydował o całkowitym wycofaniu się z organizacji.

„Prezydent Trump podjął decyzję o wycofaniu Stanów Zjednoczonych z UNESCO, organizacji wspierającej społeczne i kulturalne inicjatywy wywołujące podziały, całkowicie sprzeczne ze zdrowym rozsądkiem i polityką, za którą Amerykanie głosowali w listopadzie” – powiedziała Anna Kelly, zastępczyni rzecznika Białego Domu. ”Prezydent zawsze będzie stawiał Amerykę na pierwszym miejscu i będzie dbał o to, aby członkostwo naszego kraju we wszystkich organizacjach międzynarodowych było zgodne z naszymi interesami narodowymi" – dodała.

Biały Dom krytykuje m.in. opublikowany przez UNESCO w 2023 r. „zestaw narzędzi do walki z rasizmem” oraz inicjatywę „Transforming MEN'talities” z 2024 r., w ramach której państwa członkowskie zostały wezwane do przyjęcia polityki antyrasistowskiej. Administracja Trumpa uważa również, że UNESCO szerzy tzw. ideologię woke, a także prezentuje poglądy propalestyńskie oraz prochińskie.

„Chiny wykorzystały swoje wpływy w UNESCO, aby promować światowe standardy korzystne dla interesów Pekinu” – ocenia Biały Dom.

Oficjalnie Stany Zjednoczone przestaną być członkiem UNESCO w grudniu 2026 roku.

Jaki jest kontekst?

Stany Zjednoczone po raz pierwszy wycofały się z ONZ w 1983 roku za prezydentury Ronalda Reagana. Biały Dom twierdził wtedy, że organizacja „upolityczniła praktycznie każdy temat, którym się zajmuje. Wykazywała wrogość wobec wolnego społeczeństwa, a zwłaszcza wolnego rynku i wolnej prasy, i demonstrowała nieograniczoną ekspansję budżetową”. O powrocie do UNESCO zdecydował George W. Bush w 2003 roku.

Trump w 2017 roku, podczas swojej pierwszej kadencji, również wycofał USA z uczestnictwa w UNESCO. Wtedy również powoływał się na rzekome antyizraelskie uprzedzenia organizacji. Prezydent Joe Biden zdecydował o ponownym przystąpieniu Stanów Zjednoczonych do UNESCO w 2023 r., argumentując, że amerykańska obecność jest konieczna, aby przeciwdziałać rosnącemu wpływowi Chin w tej organizacji. Administracja Bidena zobowiązała się również do spłaty ponad 600 milionów dolarów składek członkowskich zaciągniętych od 2011 r. Stany przestały płacić składki w momencie przyjęcia Palestyny jako członka.

Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) powstała 16 listopada 1945 roku. Jest organizacją międzyrządową i jedną z wyspecjalizowanych agend systemu Narodów Zjednoczonych, której członkami jest obecnie 190 państw (6 państw posiada status krajów stowarzyszonych).

Jej cele to wspieranie idei pokoju i bezpieczeństwa przez pogłębianie międzynarodowej współpracy w dziedzinie kultury, oświaty i nauki, a także zapewnienie powszechnego respektowania podstawowych swobód i praw człowieka.

Rezygnacja USA z uczestnictwa w UNESCO nie zagraża istnieniu tej organizacji. Stany Zjednoczone do tej pory zapewniały około 8 proc. jej całkowitego budżetu.

Przeczytaj więcej w OKO.press

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

„Na dziś mamy dokonane oględziny w 222 obwodowych komisjach wyborczych, czyli 88 proc. wszystkich z 252 komisji, które zostały zaplanowane. W 151 nie stwierdzono żadnych nieprawidłowości. Nieprawidłowości stwierdzono zaś w 71 komisjach” – powiedział prokurator krajowy Dariusz Korneluk w TVN24. „Główne nieprawidłowości to oczywiście przypisanie głosów jednego kandydata na rzecz drugiego, a także rozmijanie się protokołu po liczeniu głosów z faktycznymi ustaleniami” – dodał.

Jak podkreślił, prokuratura prowadzi w tej sprawie 19 śledztw.

„Myślę, że do końca tygodnia wpłyną zestawienia z oględzin poszczególnych kart wyborczych pozostałych komisji” – zaznaczył Korneluk.

Ponownego przeliczania głosów oddanych w wyborach prezydenckich dokonuje prokurator w obecności funkcjonariusza policji i przedstawiciela Komisji Wyborczej. Cały proces jest rejestrowany. 252 komisje wytypowali biegli. „Wskazali na bardzo wysoki i na wysoki stopień nieprawidłowości w poszczególnych komisjach” – wyjaśniał prokurator krajowy.

Jaki jest kontekst?

Druga tura wyborów prezydenckich, w której zwyciężył Karol Nawrocki, odbyła się 1 czerwca. Niedługo po wygranej Nawrockiego pojawiły się informacje o możliwych nieprawidłowościach związanych z liczeniem głosów w niektórych komisjach. Polegały m.in. na odwrotnym przypisaniu wyników poszczególnym kandydatom.

W piątek 4 lipca w Dzienniku Ustaw została opublikowana uchwała Sądu Najwyższego stwierdzającą ważność wyboru Karola Nawrockiego na Prezydenta RP. Sąd uzasadniał, że duża liczba wniesionych protestów i wykazane uchybienia nie miały wpływu na wynik wyborów. Głosowanie w tej sprawie, które odbyło się 1 lipca, nie było to jednak jednomyślne. Trzech sędziów złożyło zdanie odrębne. Jeden z nich, Leszek Bosek, powołał się w nim na argumenty o braku niezależności Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN. Jak mówił, "powinna zostać zniesiona, przynajmniej w tym kształcie”.

W sobotę 19 lipca opublikowano postanowienie marszałka Sejmu Szymona Hołowni, który oficjalni wyznaczył datę zaprzysiężenia Nawrockiego na prezydenta na 6 sierpnia o godz. 10. Dwa dni wcześniej jednak list do Hołowni skierował minister sprawiedliwości Adam Bodnar, wyliczając kwestie „budzące wątpliwości prawne”. Wymienił m.in. nierozpatrzenie niektórych z protestów wyborczych i wydanie uchwały stwierdzającej ważność wyborów przez Izbę Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego, która „w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i prawa Unii Europejskiej nie może być uznana za sąd”.

Przeczytaj więcej w OKO.press

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

„22 lipca 2025 r., akcjonariusz Spółki – TiVi Foundation z siedzibą w Rugell w Liechtensteinie, wykonując przysługujące mu osobiste uprawnienie do powoływania i odwoływania Prezesa Zarządu Spółki [...] oraz Przewodniczącego Rady Nadzorczej [...]: – odwołał Mirosława Błaszczyka ze stanowiska Prezesa Zarządu Spółki i w jego miejsce powołał Andrzeja Abramczuka; – odwołał Zygmunta Solorza ze stanowiska Przewodniczącego Rady Nadzorczej Spółki i w jego miejsce powołał Daniela Kaczorowskiego” – podała spółka Cyfrowy Polsat w komunikacie giełdowym.

Komunikat nie podaje żadnych szczegółów dotyczących tej decyzji. Wyjaśniony w nim jedynie, że Andrzej Abramczuk posiada ponad 25-letnie doświadczenie w doradztwie na rzecz podmiotów z sektora telekomunikacyjnego oraz mediów, a Daniel Kaczorowski „posiada bogate doświadczenie w różnorodnych transakcjach” i przez wiele lat doradzał spółkom z Grupy Polsat Plus, w tym w szczególności Cyfrowemu Polsatowi S.A.

Jaki jest kontekst?

Od miesięcy w rodzinie Solorzów trwa konflikt dotyczący przejęcia władzy nad spółkami Zygmunta Solorza.

2 sierpnia 2024 roku Zygmunt Solorz podpisał ze swoimi dziećmi porozumienie o przekazaniu w ich ręce dwóch fundacji (TiVi i Solkomtel), do których należy cały majątek miliardera. Tyle że zaledwie dzień po podpisaniu dokumentów, 3 sierpnia, Solorz oznajmił, że chce się wycofać z tej decyzji. Stwierdził, że złożył oświadczenie woli pod wpływem błędu. Jednocześnie podjął próbę wymiany władz fundacji w Liechtensteinie — co doprowadziło do potyczki sądowej. Dzieci miliardera, Tobias, Aleksandra i Piotr podejrzewają, że za tą nagłą zmianą woli Zygmunta Solorza stoi Justyna Kulka.

Na początku października 2024 r. dzieci Solorza zostały odwołane ze stanowisk w jego polskich spółkach, m.in. w Elektrowni Pątnów-Adamów-Konin SA oraz Cyfrowym Polsacie.

W listopadzie 2024 r. sąd w Liechtensteinie zdecydował o wprowadzeniu kuratora do obu fundacji. Tym samym zawiesił prawo Solorza do powoływania członków organów zarządzających tymi fundacjami, zabronił wydawania im poleceń oraz zatwierdzania uchwał pod rygorem nieważności.

W maju 2025 r. sąd w Liechtensteinie poparł stanowisko Aleksandry Żak, Tobiasa Solorza i Piotra Żaka i uznał za wiążące postanowienia statutu fundacji z sierpnia 2024 r., które zapewniły dzieciom miliardera władzę nad fundacjami. Zygmunt Solorz zapowiedział, że się od tego postanowienia odwoła.

Przeczytaj więcej w OKO.press

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Na początku lipca międzyresortowy zespół zaakceptował rekomendacje do „Strategii ochrony obszarów wodno-błotnych”, powiedział 21 lipca wiceminister klimatu i środowiska Mikołaj Dorożała. Jesienią dokument ma trafić do konsultacji ministerialnych i publicznych. Według zapowiedzi strategia ma służyć nie tylko poprawie stanu środowiska, ale również zwiększeniu militarnego i żywnościowego bezpieczeństwa państwa. Ostatecznie strategia ma zostać przyjęta uchwałą rządu – prawdopodobnie jeszcze w tym roku.

Dlaczego to ważne?

Polska od lat boryka się z suszą, której zasięg i intensywność zwiększają się wraz ze spowodowanym przez zmiany klimatyczne wzrostem temperatury, zmieniającym się rozkładem lub wręcz brakiem opadów (tak, jak minionej praktycznie bezśnieżnej zimy).

“Susza hydrologiczna, która dzisiaj dotyka największe polskie rzeki, w tym na przykład Wisły, jest efektem między innymi postępujących zmian klimatycznych. Dzisiaj tak na dobrą sprawę woda i zarządzanie wodą staje się jednym z najważniejszych strategicznych aspektów polityki państwa” – mówił na konferencji prasowej Dorożała. Wiceminister dodał, że osuszanie torfowisk jest istotnym źródłem emisji gazów cieplarnianych.

Wiceminister przypomniał również, że poprzednia wersja dokumentu została opracowana jeszcze w 2021 roku, ale rząd PiS jej nie wdrożył. Obecna ekipa – jak stwierdził – „odświeża” dokument i zamierza połączyć ochronę przyrody z celami obronnymi oraz bezpieczeństwa żywnościowego państwa. Obszary wodno-błotne stanowią ok. 4 proc. powierzchni Polski; niektóre podlegają ochronie w ramach Konwencji ramsarskiej.

Jedną z kluczowych rekomendacji projektu strategii jest przyznanie pierwszeństwa finansowaniu działań odtwarzających mokradła w pasie przygranicznym. Tam rząd Tuska buduje tzw. Tarczę Wschód, czyli system zapór mający odstraszyć lub utrudnić atak na nasz kraj ze strony Rosji i Białorusi.

“Resort środowiska przy wsparciu resortu obrony narodowej rozważy finansowanie ze środków krajowych i europejskich projektu, którego celem będzie tworzenie zabezpieczeń »dual use«, a więc podwójnego zastosowania” – mówił Dorożała. Chodzi o zachowanie lub odtwarzanie terenów podmokłych tak, by – w rejonach blisko granicy – stanowiły uzyskaną względnie niskim kosztem barierę. Od dłuższego czasu mówią o tym polscy naukowcy.

Zastosowań wody jest oczywiście dużo więcej. Dorożała podkreślił znaczenie mokradeł dla rolnictwa – w szczególności dla utrzymania zasobów wodnych. “[Chodzi o] doprowadzenie do takiej współpracy i takiej koordynacji, żeby nie działo się to na zasadzie, że każdy robi sobie po swojemu, tylko że razem, wspólnie wypracowujemy jakąś metodę zarządzania zasobami wodnymi” – mówił Dorożała.

Tymczasem brak systemowego podejścia do wody skutkuje wzajemnie wykluczającym się działaniami państwa. Tam, gdzie naukowcy apelują o renaturyzację rzek, Wody Polskie wciąż wykonują “prace utrzymaniowe”, których skutkiem jest szybszy spływ wody – a więc to, czego należy unikać, ponieważ im wolniej spływa woda np. po opadach, tym większa szansa na odbudowę zasobów wód podziemnych. Coraz częściej słychać też o rolnikach, którzy samodzielnie blokują odpływ wody – ale także o wysiłkach Ministerstwa Rolnictwa, by unijne przepisy mające zapobiegać degradacji torfowisk stosować w jak najwęższym zakresie.

Jest jeszcze aspekt czysto przyrodniczy. Wyniki monitoringu Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska przeprowadzonego na czterech typach siedlisk w 2024 roku wskazują, że wiele z nich znajduje się w złym stanie. Monitoring przeprowadzono na 369 stanowiskach, z czego na 53 proc. stanowisk stan siedlisk określono jako zły, poinformował GIOŚ w styczniu 2025 roku.

“Musimy zapewnić spójność między strategią [ochrony obszarów wodno-błotnych], a Krajowym Planem Zasobów Przyrodniczych, a także strategią odbudowy zasobów przyrodniczych programu unijnego, czyli Nature Restoration Law” – mówił Dorożała. Tymczasem naukowcy alarmują, że koalicyjny rząd – który w toku prac nad NRL opowiadał się przeciwko przyjęciu dokumentu – nie zrobił do tej pory praktycznie nic dla jego wdrożenia.

Co dalej?

Ministerstwo chce, by strategia była spójna z innymi dokumentami strategicznymi, takimi jak średniookresowa strategia rozwoju kraju. Równolegle z konsultacjami resort planuje pozyskać finansowanie – zarówno krajowe, jak i unijne – na wspomniane wyżej projekty podwójnego zastosowania, czyli łączące cele ekologiczne i militarne. Ma też powstać katalog zasad dla inwestycji infrastrukturalnych, które będą musiały uwzględniać potrzeby ochrony mokradeł.

Przeczytaj więcej w OKO.press

Przeczytaj także: