Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło?

Polska prezydencja w Radzie Unii Europejskiej, która zaczęła się 1 stycznia, kończy się właśnie dziś. Była to druga prezydencja sprawowana przez nasze państwo (po raz pierwszy sprawowała ją w 2011 roku).

Rząd Donalda Tuska skupiał się przez pół roku na kwestiach bezpieczeństwa i obronności.

„Dzięki staraniom polskiej prezydencji aż 150 mld euro w ramach programu SAFE wesprze rozwój przemysłu zbrojeniowego w krajach UE. Polska będzie jednym z największych beneficjentów tego projektu” – czytamy w podsumowaniu prezydencji.

Rzecznik rządu Adam Szłapka mówił na konferencji prasowej w piątek 27 czerwca. „To jest coś, co się wcześniej w czasie prac Unii Europejskiej nie wydarzyło. Od kierunkowej decyzji politycznej, położenia aktu legislacyjnego na stole, do przyjęcia konkretnego programu, z procedurami, z zasadami i z konkretnymi pieniędzmi – 71 dni”.

Rząd wśród sukcesów wymienia również pakiet farmaceutyczny, który będzie największą od lat reformą tego sektora w UE oraz uruchomienie Europejskiego Programu Przemysłu Obronnego EDIP. Ekipa Donalda Tuska cieszy się również z uzyskania europejskiego wsparcia dla Tarczy Wschód.

„Polska jako pierwsza zaproponowała bezprecedensowe rozwiązanie – możliwość czasowego zawieszenia prawa do azylu, które było wykorzystywane przez wrogie Europie reżimy. Unia musi podążać szlakiem wytyczonym przez Polskę i utrzymać twarde stanowisko w walce nielegalną migracją – stawką jest przyszłość naszej wspólnoty” – wskazuje rząd.

Prezydencję w Radzie UE przejmie teraz Dania.

Jaki jest kontekst?

W OKO.press opisywaliśmy szeroko wszystkie te kwestie. Wskazywaliśmy m.in., że zawieszenie prawa do azylu jest niezgodne z konstytucją i prawem międzynarodowym.

Ustawa zawieszająca to prawo na każdym etapie prac – od zapowiedzi Donalda Tuska do posiedzenia Senatu – była krytykowana przez prawników, organizacje pozarządowe i humanitarne, RPO, RPD. Niezgodność z prawem międzynarodowym zarzucał jej UNHCR. Jednoznaczną opinię przedstawiło Biuro Legislacyjne Sejmu i Biuro Legislacyjne Senatu. Marszałek Senatu Maciej Żywno zaznaczał: „Proponowana ustawa nie znalazła nigdzie prawnej akceptacji, de facto na żadnym poziomie opinii poza Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji, bo nawet Straż Graniczna tutaj ustawia się w formule, że co rząd przygotuje, to w takiej konwencji będzie pracować. Natomiast jest sytuacja niezmienna, że od pozycji Biura Legislacyjnego przez wszystkie opinie prawne, od Rzecznika Praw Dziecka przez organizacje pozarządowe i dzisiaj naprawdę żaden z tych głosów nie był głosem, który by uzasadnił wprowadzenie”.

Mimo tego została przyjęta niemal jednogłośnie.

Przeczytaj więcej w OKO.press

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło

„Po przedstawionych wyjaśnieniach… częściowo przychylamy się do wniosku i na tym etapie odwołujemy zaplanowane na ten tydzień przesłuchania pana Netanjahu” – napisał cytowany przez AFP sąd okręgowy w Jerozolimie w opublikowanym orzeczeniu.

Prawnicy Netanjahu przekonywali, że premier Izraela powinien zostać zwolniony z udziału w rozprawach przez najbliższe dwa tygodnie, by skupić się na bezpieczeństwie. W regionie trwa zawieszenie broni z Iranem, a w Strefie Gazy wciąż trwają walki, gdzie nadal przetrzymywani są izraelscy zakładnicy.

Choć początkowo sąd odrzucił wniosek jego prawników, to w niedzielę po wysłuchaniu argumentów samego Netanjahu, szefa wywiadu wojskowego oraz szefa Mossadu, zmienił zdanie.

Donald Trump nazwał sprawę przeciwko Netanjahu „polowaniem na czarownice”, a sam proces uznał za coś, co „powinno zostać odwołane natychmiast” lub zakończone ułaskawieniem tego „Wielkiego Bohatera”.

W sobotę dodał na platformie Truth Social, że Stany Zjednoczone „nie będą się przyglądać bezczynnie” dalszemu ściganiu Netanjahu. Ten odpowiedział podziękowaniami w poście na platformie X.

Lider izraelskiej opozycji, Jair Lapid, skrytykował Trumpa, mówiąc, że „nie powinien ingerować w proces sądowy w niezależnym państwie”.

Netanjahu wcześniej podziękował Trumpowi za wsparcie podczas krótkiego konfliktu z Iranem, który zakończył się zawieszeniem broni 24 czerwca.

Jaki jest kontekst

Sprawa toczy się od 2019 roku, kiedy to Netanjahu został oskarżony o przyjęcie łapówki, oszustwo i nadużycie zaufania. On sam wszystkim zarzutom stanowczo zaprzecza. Proces rozpoczął się w 2020 roku i dotyczy trzech spraw karnych.

W pierwszej z jego spraw, on i jego żona Sara są oskarżeni o przyjęcie od miliarderów w zamian z polityczne przysługi luksusowych prezentów o wartości ponad 260 tys. dolarów m.in. cygar, biżuterii i szampana.

W dwóch pozostałych sprawach Netanjahu jest oskarżony o próby wynegocjowania korzystniejszego przekazu w mediach izraelskich.

Sympatycy premiera Izraela twierdzą, że ciągnący się latami proces ma podłoże polityczne.

Podczas obecnej kadencji, która rozpoczęła się pod koniec 2022 roku, rząd zaproponował głęboką reformę sądownictwa, która — zdaniem krytyków — miała na celu osłabienie niezależności sądów.

Od rozpoczęcia procesu w maju 2020 roku Netanjahu kilkukrotnie wnosił o jego odroczenie.

Czytaj więcej tekstów OKO.press

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło

„Czas przywrócić pełną samorządność wspólnotom lokalnym. Klub parlamentarny PSL złoży projekt ustawy likwidujący dwukadencyjność wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. Niech małe ojczyzny decydują same o sobie!” – napisał na portalu X Kosiniak-Kamysz.

Szef ludowców o zniesieniu limitu dwóch kadencji mówił już rok temu. „Dwukadencyjność powinna być w tej kadencji parlamentu wycofana, powinniśmy to zostawić wspólnocie samorządowej” – mówił szef ludowców podczas IV Forum Miasteczek Polskich.

Pomysł zniesienia dwukadencyjności krąży w różnych kręgach samorządowo-politycznych od bardzo dawna. Ostatecznie liczy się zdanie Platformy, a przede wszystkim Donalda Tuska.

Ten pomysł skrytykował lider partii Razem Adrian Zandberg. „Ostateczne zabetonowanie władzy samorządowych feudałów. Prędzej mi ręka uschnie, niż za tym zagłosuję” – napisał w mediach społecznościowych.

Jaki jest kontekst

To ograniczenie dla wójtów, burmistrzów i prezydentów miast wprowadzono w 2018 roku, jeszcze za czasów Prawa i Sprawiedliwości. Kadencję samorządowców wydłużono jednocześnie z czterech do pięciu lat. Przedtem nie było ograniczeń – samorządowcy mogli rządzić tak długo, jak długo wybierali ich wyborcy.

Mówiono wtedy o konieczności „odrdzewienia władzy” i zapobieganiu „tworzenia się lokalnych klik”, ale z reguły chodziło o zwiększenie szans PiS-u na wprowadzenie swoich ludzi do władz samorządowych.

O zmianie zaczęło się mówić w 2017 roku i miała dotknąć m.in. Pawła Adamowicza, który prezydentem Gdańska był od 1998 roku (do 2019 roku, gdy został zamordowany podczas finału Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy), czy Hannę Zdanowską urzędującą od 2010 roku.

Zmiana obowiązuje od poprzedniej, wydłużonej kadencji (trwała od 2018 do 2024 roku) i oznacza, że osoby zajmujące obecnie najważniejsze stanowiska w organach wykonawczych gmin, mogą starać się o reelekcję jeszcze tylko raz. W wyborach w 2029 roku nie będą mogli startować m.in. prezydentka Gdańska Aleksandra i prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski.

Czytaj inne teksty OKO.press

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło

Według ukraińskich sił powietrznych tej nocy Rosjanie wystrzelili 477 dronów i 60 rakiet różnych typów. Ukraińska obrona zdołała przechwycić 475 dronów i 39 rakiet. Do ataku wykorzystano m.in. drony typu Shahed oraz drony-wabiki różnego rodzaju, wystrzelone z kilku kierunków: Kurska, Szatałowa, Orła, Briańska, Millerowa w Rosji oraz przylądka Czauda na okupowanym Krymie.

W środkowym obwodzie czerkaskim rosyjskie ataki raniły sześć osób, w tym dziecko — poinformowała ukraińska policja na Telegramie.

Z kolei na zachodzie Ukrainy, w obwodzie iwanofrankiwskim, daleko od linii frontu, ranna została kobieta, którą przewieziono do szpitala — podała gubernator regionu Switłana Onyśczuk.

W wyniku ostrzału zginął jeden z pilotów myśliwca F-16 urodzony w 1993 roku, który — według komunikatu Sił Powietrznych — zdążył zniszczyć siedem celów powietrznych, zanim jego maszyna została uszkodzona. „Zginął jak bohater” – podkreślono.

Rankiem, po nocnym ataku, rosyjski dron uderzył w samochód w północno-zachodnim obwodzie charkowskim, zabijając 60-letniego mężczyznę. Według władz w tym rejonie trwa rosyjska ofensywa.

Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski, odnosząc się do ostrzału, stwierdził, że to pokazuje, iż Władimir Putin, „już dawno zdecydował się kontynuować tę wojnę, mimo apeli społeczności międzynarodowej o pokój”.

„Ukraina musi wzmocnić swoją obronę powietrzną, bo to najlepszy sposób na ratowanie życia” — dodał Zełenski, ponownie wyrażając gotowość zakupu amerykańskich systemów przeciwrakietowych Patriot.

Armia rosyjska z kolei poinformowała, że ​​w nocy z soboty na niedzielę przechwyciła trzy ukraińskie drony.

Jaki jest kontekst

Od początku inwazji w lutym 2022 roku Rosja niemal każdej nocy ostrzeliwuje ukraińskie miejscowości, używając dronów i rakiet zarówno przeciwko celom wojskowym, jak i cywilnym.

Rozmowy o zakończeniu wojny utknęły w martwym punkcie. Kijów oskarża Moskwę, która okupuje prawie jedną piątą terytorium Ukrainy, o celowe przedłużanie konfliktu.

Prezydent USA Donald Trump, który po objęciu urzędu zmienił kurs Waszyngtonu na bardziej przychylny Moskwie, nie odpowiedział na prośbę Kijowa.

Czytaj więcej tekstów OKO.press

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło

W piątek 27 czerwca 2025 izraelski dziennik „Haaretz” opublikował artykuł, w którym twierdzi, że izraelscy żołnierze w Gazie otrzymali od dowódców polecenie otwierania ognia do tłumów Palestyńczyków zbliżających się do miejsc dystrybucji pomocy. Mieli do nich strzelać nawet gdyby tłum nie stanowił zagrożenia.

Jeden z żołnierzy z wypowiadających się w tekście anonimowo żołnierzy opisał drogi prowadzące do punktów pomocy jako „pole śmierci”. Źródła „Haaretz” twierdzą, że izraelskie wojsko zaczęło ostatnio rozpraszać tłumy za pomocą ognia artyleryjskiego, co spowodowało gwałtowny wzrost liczby ofiar.

Według dziennika Prokurator Generalny Sił Zbrojnych zlecił wszczęcie dochodzenia w sprawie podejrzenia zbrodni wojennych w pobliżu punktów pomocy.

Izraelskie wojsko zaprzecza tym zarzutom. „Stanowczo odrzucamy oskarżenia przedstawione w artykule. Siły Obronne Izraela (IDF) nie wydały rozkazu celowego strzelania do cywilów, w tym osób zbliżających się do punktów dystrybucji” – napisało wojsko w oświadczeniu. „Dla jasności: rozkazy IDF zabraniają celowych ataków na cywilów.”

Doniesienia „Haaretz” odrzucają też premier Izraela Benjamin Netanjahu i minister obrony Yoav Gallant. Nazywali je „złośliwymi kłamstwami mającymi na celu zdyskredytowanie IDF – najbardziej moralnej armii na świecie”.

Jaki jest kontekst

Z powodu trwającej od dwóch lat wojny w Gazie panuje dotkliwy niedobór żywności.

Tysiące ludzi gromadzą się wokół punktów dystrybucji, czekając na dostawy pomocy żywnościowej. Niemal codziennie pojawiają się doniesienia o strzałach i ofiarach śmiertelnych na trasach prowadzących do tych miejsc. Według ratowników, w piątek sześć osób zostało zastrzelonych podczas próby zdobycia żywności w południowej części Strefy Gazy — informuje Reuters.

Według władz Gazy w pobliżu punktów pomocy prowadzonych przez wspieraną przez USA organizację Gaza Humanitarian Foundation (GHF) lub na terenach, przez które miały przejeżdżać ciężarówki z żywnością ONZ, od końca maja zginęło już ponad 500 osób.

„Według relacji pracowników służby zdrowia i ratowników, Palestyńczycy są ostrzeliwani niemal codziennie podczas prób dotarcia do tych miejsc” – podaje CNN. Izraelskie wojsko przyznaje się jedynie do oddawania strzałów ostrzegawczych.