Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło

Podczas konwencji 28 czerwca 2025 Nowa Lewica pochwaliła się osiągnięciami w rządzie. Polityczki i politycy przekonywali, że partia dobrze zrobiła, wchodząc do rządu Donalda Tuska, bo już udało się jej zrealizować dużą część obietnic.

„Dowieźliśmy dużą część programu Lewicy” – mówił wicepremier i minister cyfryzacji Krzysztof Gawkowski. Zapewniał, że „Lewicy nie interesuje tylko trwanie”, ale chce zmian.

Co ciekawe, Gawkowski powiedział też, że lewica nie zgodzimy się „na żadne podwyższanie podatków, które ma uderzyć w obywatela”.

Ministra rodziny, pracy i polityki społecznej Agnieszka Dziemianowicz-Bąk stwierdziła, że celem polityki jest to, „by ludziom żyło się lepiej”. Na konkretnych przykładach pokazywała, jak programy wprowadzone przez lewicę poprawiły życie. Na przykład 70-letniej kobiety, która musiała przeznaczać kilkaset złotych na leki – pomoże jej renta wdowia. Młodzi rodzice wcześniaków zyskali dłuższe urlopy. Mówiła też o „młodych, którzy tyrają na bezpłatnych stażach”. Zapowiedziała skrócenie czasu pracy.

Minister nauki i szkolnictwa wyższego Marcin Kulasek za sukces lewicy uznał to, że nauka i szkolnictwo wyższe stało się realnym priorytetem rządu. Opowiadał, że w 2025 rząd przeznaczył na naukę o 30 proc. więcej niż w 2024 roku. Pochwalił się podwyżkami dla nauczycieli akademickich.

„Akademik to nie jedynie budynek – to miejsce, w którym młodzi ludzie kształtują swoją przyszłość. Dlatego odwróciliśmy wieloletni trend zaniedbań: w 2024 roku przeznaczyliśmy ponad 450 milionów złotych na remonty domów studenckich i 255 milionów na nowe inwestycje w akademiki” – mówił Kulasek.

Ministra równości Katarzyna Kotula mówiła o projekcie ustawy o związkach partnerskich. Wobec braku porozumienia w rządzie Nowa Lewica zdecydowała, że złoży go jako projekt poselski.

Kotula zwróciła się do prezydenta-elekta Karola Nawrockiego: „Panie prezydencie, pan najlepiej na świecie wie, że rodziny bywają różne, czasem patchworkowe, ale żadna nie jest ani lepsza, ani gorsza”.

Ważnym tematem konwencji było mieszkalnictwo. Lewica domaga się osobnego ministerstwa mieszkalnictwa.

Wiceminister rozwoju i technologii Tomasz Lewandowski powiedział, że większość ustaw, które wdrażają strategię mieszkaniową lewicy, jest już gotowa. „Polityka mieszkaniowa to cywilizacyjne wyzwanie” – mówił wicepremier Gawkowski.

„Chcemy, żeby mieszkalnictwo było rzeczywistym skokiem cywilizacyjnym”.

Co się wydarzyło

Rekordowa liczba osób zebrała się w sobotę 28 czerwca w Budapeszcie, aby wziąć udział w zakazanej Paradzie Równości. Ulicami węgierskiej stolicy maszeruje kilkadziesiąt tysięcy osób, a miasto tonie w tęczowych flagach. Trasa prowadzi od historycznego centrum po bulwary nad Dunajem. Manifestacja rozpoczęła się ok. 14:00, z każdą godziną tłum bawiących i protestujących się osób gęstniał.

Wśród maszerujących wiele było transparentów zakazu z przekreśloną twarzą premiera Victora Orbána. To oczywiste odwołanie do próby zablokowania wydarzenia. Zgodnie z przewidywaniami mimo wydanego zakazu policja nie interweniowała. Nie wiadomo jednak, czy po manifestacji rozmieszczone na trasie kamery skanujące twarze nie będą wykorzystane do identyfikacji uczestników marszu. Za udział w nielegalnym zgromadzeniu uczestnikom groziła kara grzywny do 500 euro lub rok pozbawienia wolności.

„Tu chodzi o coś więcej, nie tylko o homoseksualność. To ostatni moment, by stanąć w obronie naszych praw" – mówił Eszter Rein Bodi, jeden z uczestników manifestacji w rozmowie z agencją Reutersa.

„Prawo do zgromadzeń jest podstawowym prawem człowieka i nie sądzę, że powinno być zakazane” – komentowała Krisztina Arany, inna z maszerujących. „Tylko dlatego, że komuś nie podoba się powód, dla którego wychodzisz na ulicę, lub nie zgadza się z tym, nadal masz do tego prawo”.

„Jestem mieszkanką Budapesztu, która dba o wolność” – mówiła Mici, 21-letnia studentka z Budapesztu w rozmowie z „The Guardian”. „Na początku bałam się wyjść z powodu wiadomości [red. – o systemie rozpoznawania twarzy], ale czuję się bezpiecznie z tak wieloma ludźmi”.

Na samodzielnie wykonanych transparentach znalazły się hasła:

• „Dumni. Zjednoczeni. Równi w każdym zakątku UE”;
• „Osoby transpłciowe są błogosławieństwem na tej ziemi”;
• „Nikt z nas nie będzie wolny, dopóki wszyscy nie będą wolni”.

Jaki jest kontekst

W marcu 2025 Victor Orbán przepchnął przez parlament nowelizację ustawy o zgromadzeniach. Na Węgrzech zakazane jest dziś organizowanie publicznych wydarzeń, które są sprzeczne z ustawą o ochronie dzieci. Chodzi o przepisy przyjęte 2021 roku pod płaszczykiem walki z pedofilią. W myśl ustawy o ochronie nieletnich penalizacji podlega – podobnie jak w putinowskiej Rosji – „przedstawianie lub promowanie” homoseksualności lub korekty płci w szkołach i mediach.

Więcej o zakazie i politycznych motywacjach Orbán pisaliśmy tutaj:

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych ograniczył prawo sędziów na niższych poziomach, blokujących prezydenckie decyzje Donalda Trumpa. Dzieje się tak przede wszystkim w stanach rządzonych przez Partię Demokratyczną. Często bywało, że sędziowie tymczasowo blokowali decyzje wynikające z postanowień prezydenta, opóźniając ich przyjęcie do końca rozstrzygnięcia sporów prawnych wokół nich. Tak było między innymi w sprawach deportacji czy działań przejmujących federalne jednostki przedstawicieli DOGE, departamentu ograniczającego państwowe wydatki, do niedawna kierowanego przez Elona Muska. Republikanie widzieli w tym obstrukcję koniecznych dla kraju zmian. Orzeczenie stanowi, że sędziowie nie będą mogli już się temu przeciwstawiać.

Postanowienie dotyczy dekretu uderzającego w dzieci migrantów przebywających w USA nielegalnie lub tymczasowo (w niektórych przypadkach). Trump zdecydował, że w takim przypadku noworodek nie ma prawa do przyznanego z automatu obywatelstwa Stanów Zjednoczonych. Decyzji tej sprzeciwili się stanowi prokuratorzy generalni z 22 stanów, zauważając w niej naruszenie konstytucji. Ta stanowi, że obywatelstwo nabywają wszyscy urodzeni na terenie USA. Przychylni Trumpowi prawnicy wskazywali jednak na możliwości wyjątków przy odpowiedniej interpretacji konstytucyjnego zapisu. Administracja Trumpa chciała przeciąć sprawę, wnioskując, by Sąd Najwyższy odebrał innym sądom możliwość orzekania w sprawie prezydenckich dekretów — również dotyczących innych spraw.

SN przyznał rację Białemu Domowi, ograniczając pole manewru sędziom, nie wypowiedział się jednak w sprawie konstytucyjności dekretu Trumpa.

Prezydent USA nazwał decyzję SN „potężnym zwycięstwem”. W Stanach Zjednoczonych to prezydent odpowiada za nominacje na ten urząd (przy akceptacji Senatu). W tym przypadku przeważyły głosy sędziów nominowanych osobiście przez Trumpa. W mniejszości znalazła się trójka „demokratycznych” sędziów. W ich imieniu przemówiła nominowana przez Baracka Obamę Sonia Sotomayor, która określiła decyzję „parodią rządów prawa”.

„Dziś zagrożenie dotyczy obywatelstwa z urodzenia. Jutro inna administracja może podjąć próbę odebrania broni palnej praworządnym obywatelom lub uniemożliwić osobom określonego wyznania gromadzenie się na nabożeństwach” – oceniła Sotomayor.

Przeczytaj więcej w OKO.press:

Przeczytaj także:

Co się wydawało?

W pierwotnej wersji wpisu omyłkowo opublikowaliśmy zdjęcie wojewody Marka Cebuli, przepraszamy za pomyłkę.

Tak wynika z nagrań z rejestratora drugiego auta uszkodzonego w kolizji i informacji TVN24. Marcin Jabłonowski, członek Koalicji Obywatelskiej poruszał się po lewym pasie ekspresowej trasy w kierunku Zielonej Góry. Przejeżdżając przez odcinek pod Sulewchowem miał najpierw podjechać blisko swoją skodą do znajdującego się przed nim bmw, próbując wymusić na jego kierowcy zjazd na prawy pas. Na nagraniu z kamery w bmw widać, jak następnie próbuje wyprzedzić je prawym pasem, a przy próbie powrotu zahacza o drugi samochód. Oba pojazdy uderzyły w bariery energochłonne.

Z ustaleń TVN24 wynika, że marszałek nie przyjął mandatu i wykłócał się z funkcjonariuszkami, twierdząc, że przeprowadzają interwencję w niewłaściwy sposób. W rozmowie z Polską Agencją Prasową zdementowała to rzeczniczka lubelskiej policji. Potwierdziła jednak, że policjantki odstąpiły od nałożenia mandatu i skierowały wniosek o ukaranie marszałka do sądu.

Jaki jest kontekst?

Marszałek województwa nie posiada immunitetu podobnego do parlamentarzystów, dlatego powinien był przyjąć karę. W przeszłości Jabłoński był już karany za użycie przemocy i wyzwisk wobec starosty słubickiego. Sąd zarządził w tej sprawie grzywnę i orzekł, że Jabłonowski musi przeprosić poszkodowanego. Chodziło o sytuację z 2016 roku, gdy obecny marszałek był radnym powiatu słubickiego i rywalizował o stanowisko starosty z Piotrem Łuczyńskim. Po niekorzystnym rezultacie głosowania poturbował i wyprowadził siłą Łuczyńskiego z budynku starostwa. Poszkodowana została również towarzysząca Łuczyńskiemu radna.

Przeczytaj więcej w OKO.press:

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Wnioskująca w sprawie nieprawidłowości w 8 Obwodowej Komisji Wyborczej Joanna Maj była przekonana, że doszło w niej do fałszerstwa w drugiej turze wyborów. Kobieta jako społeczna obserwatorka wyborów miała wątpliwości co do błędnego rozłożenia stosów kart wyborczych, i zgłosiła to członkom komisji. Zarzuciła członkom komisji „celowe fałszowanie wyników głosowania”, w związku z czym domagała się unieważnienia wyniku wyborów. Okazało się, że zarzuty te są mocno przesadzone, a nieprawidłowo – na Nawrockiego, zamiast na Trzaskowskiego – został zaliczony zaledwie jeden głos.

„Zarzut jest zasadny z uwagi na przypisanie Karolowi Nawrockiemu jednego ważnego głosu, oddanego na Rafała Trzaskowskiego. Lecz to naruszenie nie miało wpływu na wynik wyborów” – stwierdził sędzia Janusz Redzik.

„Dokonano czynności oględzin i na blisko półtora tysiąca kart do głosowania się okazało, że jedna karta została błędnie przypisana drugiemu kandydatowi. No, siłą rzeczy taka liczba wskazuje, że każdy głos jest ważny. I tu podkreślam: wyborcy mogą być pewni, że każdy głos będzie policzony. Natomiast biorąc pod uwagę, że mamy blisko 30 milionów wyborców, w wyborach uczestniczyło blisko 21 milionów, to ten jeden głos nie wpłynął na rozstrzygnięcie, albowiem różnica między kandydatami zgodnie z obwieszczeniem Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 2 czerwca, to sięgała liczby 370 tysięcy” – mówił podczas posiedzenia przewodniczący PKW Sylwester Marciniak.

Przedstawicielka okręgowej komisji w Katowicach, nadzorującej pracę komisji w Zabrzu stwierdziła z kolei, że wnioskująca wywierała presję na komisję i dotykała kart do głosowania.

Wcześniej SN odpowiedział prokuraturze w sprawie wniosku o wyłączenie Izby Spraw Publicznych i Kontroli Nadzwyczajnej z orzekania w sprawie wyborów. Śledczym chodzi o tak zwanych neosędziów, których obecność w Izbie ma przesądzać, że nie jest ona sądem. Tak orzekł Trybunał Sprawiedliwości UE. Prokuratura chciała, by protesty wyborcze rozpatrzyła Izba Pracy. Wniosek ten jednak odrzucono.

„Sąd dostrzega wątpliwości pojawiające się w debacie publicznej, ale z nimi muszą sobie poradzić przedstawiciele władzy ustawodawczej” – stwierdził sędzia Redzik.

Sędziowie rozpatrywali również protesty w sprawie niewydania kart wyborczych osobom posługującym się zaświadczeniem o prawie do głosowania poza miejscem zamieszkania. Były one zasadne, ale również nie wpłynęły na wynik – orzekł Sąd Najwyższy.

Jaki jest kontekst?

Z analizy naszego autora Piotra Pacewicza wynika, że wyborcze fałszerstwo na wielką skalę nie jest możliwe. Wskazał on słabości w obliczeniach statystyka Krzysztofa Kontka, którego protest wyborczy dotyczący ponad 1,4 tys. komisji czeka jeszcze na rozpatrzenie.

„Jest 10 głośnych przypadków zamiany liczby głosów, które skrzywdziły Trzaskowskiego, ale jest też 5-6 odwrotnych zamian, na których tracił Nawrocki. Kariera analizy Krzysztofa Kontka jest o tyle dziwna, że całkowicie pomija on lokalne anomalie korzystne dla Trzaskowskiego” – zauważał Pacewicz.

Przeczytaj więcej w OKO.press:

Przeczytaj także: