Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło?

Rebelianci z ruchu M23 zajęli lotnisko w Gomie, największym mieście we wschodniej części Demokratycznej Republiki Konga (DRK), leżącym tuż przy granicy z Rwandą.

„Istnieje realne ryzyko zakłócenia prawa i porządku w mieście, biorąc pod uwagę rozprzestrzenianie broni” – ostrzega rzecznik ONZ Stephane Dujarric, dodając, że stacjonujące w mieście siły pokojowe ONZ zostały zmuszone do schronienia się w swoich bazach.

Jens Laerke, rzecznik Biura Pomocy Humanitarnej ONZ (OCHA), powiedział, że obecni na miejscu pracownicy agencji ONZ zgłaszają „wiele martwych ciał na ulicach”.

„Mamy doniesienia o gwałtach popełnianych przez bojowników, grabieży mienia i atakach na obiekty humanitarnej opieki zdrowotnej” – dodał Laerke.

Organizacje humanitarne podają, że od niedzieli do czterech głównych szpitalach Gomy trafiło co najmniej 760 osób rannych w wyniku walk rozpętanych przez rebeliantów. Szpitale mają być przepełnione rannymi leżącymi na korytarzach.

Francois Moreillon, szef Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża w Kongo, powiedział agencji Reuters, że splądrowano magazyn leków, a laboratorium, w którym trzymane są szczepy zarazków, w tym eboli, są w niebezpieczeństwie.

„Jeśli w jakikolwiek sposób zostanie trafiony pociskami, które naruszą integralność konstrukcji, może to potencjalnie umożliwić ucieczkę zarazków” – powiedział Moreillon.

Goma jest miejscem schronienia tysięcy kongijskich uchodźców wewnętrznych, czyli ludzi, którzy uciekli przed walkami toczonymi przez rebeliantów w innych częściach kraju. W mieście obecnych jest wiele organizacji, które niosą uchodźcom pomoc humanitarną.

Po zajęciu lotniska przez rebeliantów ta pomoc zostanie wstrzymana, a samo miasto zostanie odcięte od świata.

Nieoficjalne źródła donoszą, że w Gomie mają być obecne wojska rwandyjskie, które wspierają swoich sojuszników z M23. Rwanda oświadczyła, że ​​broni się przed zagrożeniem ze strony kongijskich bojówek, nie komentując bezpośrednio, czy jej wojska przekroczyły granicę.

W Kinaszasie, oddalonej o 1600 km na zachód od Gomy stolicy DRK, rebelianci zaatakowali kompleks ONZ i ambasady Rwandy, Kenii, Francji i Stanów Zjednoczonych, oskarżając rządy zachodnich państw o ingerencje w wewnętrzne sprawy DRK.

Jaki jest kontekst?

Obecne wydarzenia w Demokratycznej Republice Konga to największa od 2012 r. eskalacja trwającego od trzydziestu lat konfliktu.

Jego początek sięga 1994 roku, kiedy w wyniku czystki etnicznej w Rwandzie, ponad pół miliona osób z plemienia Tutsi zostało wymordowanych przez ekstremistów z plemienia Hutu. Tuż po ludobójstwie wybuchła w Rwandzie wojna domowa, w wyniku której reprezentanci Tutsi wzięli odwet i doprowadzili do obalenia rządów Hutu.

W walkach po stronie Tutsi brał udział także Bosco „Terminator” Ntaganda, późniejszy generał armii Demokratycznej Republiki Konga. 23 marca 2012 roku Ntaganda wzniecił w armii bunt przeciwko władzom DRK i założył ruch M23 (pełna nazwa to Ruch 23 marca).

W 2019 roku Międzynarodowy Trybunał Karny w Hadze skazał Ntagandę na 30 lat więziania za zbrodnie wojenne i werbowanie dzieci jako żołnierzy.

M23 jest najnowszym z szeregu powstań pod przywództwem etnicznych Tutsi. Ruch jest wspierany przez Rwandę, którą nadal, nieprzerwanie od 1994 roku, rządzą reprezentanci plemienia Tutsi.

Rwanda twierdzi, że część sprawców ludobójstwa z 1994 roku nadal ukrywa się w DRK, i przy aprobacie kongijskiego rządu tworzy bojówki zagrażające kongijskim Tutsi i samej Rwandzie.

DRK stanowczo zaprzecza tym zarzutom, twierdząc, że celem kongijskich rebeliantów wspieranych przez Rwandę jest tak naprawdę kontrola nad cennymi złożami. Demokratyczna Republika Konga jest globalnym dostawcą kobaltu i koltanu, niezbędnych do smartfonów i innych urządzeń elektronicznych.

ONZ obawia się, że obecna eskalacja konfliktu może przerodzić się w regionalną wojnę, podobną do tych z lat 1996–1997 i 1998–2003, w których zginęły miliony ludzi.

Inne teksty OKO.press na podobny temat:

Co się wydarzyło

Google Maps wprowadzi zmiany w nazewnictwie geograficznym, dostosowując się do decyzji amerykańskich władz. Zatoka Meksykańska zostanie przemianowana na Zatokę Amerykańską, ale tylko dla użytkowników posiadających aplikację w Stanach Zjednoczonych.

Informację tę przekazało w poniedziałek oficjalne konto firmy w serwisie X.

Zmiana będzie miała charakter lokalny — użytkownicy w Meksyku nadal zobaczą dotychczasową nazwę, natomiast osoby korzystające z aplikacji poza USA i Meksykiem będą mogły zobaczyć obie wersje nazwy.

To nie jedyna zmiana wprowadzona przez amerykańskie władze. Jak podaje PAP, urzędnicy poinformowali również o przywróceniu dawnej nazwy najwyższego szczytu Ameryki Północnej. Denali na Alasce ponownie będzie nosić nazwę Mount McKinley.

Góra McKinley, nazwana na cześć prezydenta Williama McKinleya w 1917 roku, 16 lat po zamachu na republikanina w trakcie jego urzędowania, została przemianowana na Denali w 2015 roku przez ówczesnego prezydenta Baracka Obamę. Obama uznał tradycyjną nazwę szczytu, pod którą od dawna był nieformalnie znany na Alasce.

Jaki jest kontekst

Donald Trump po raz pierwszy zapowiedział zmianę nazwy Zatoki Meksykańskiej 8 stycznia. Na te zapowiedzi zareagowała prezydentka Meksyku Claudia Sheinbaum, która podczas konferencji prasowej zaprezentowała mapę kontynentu północnoamerykańskiego z XVII wieku.

Zasugerowała, aby nazywać Stany Zjednoczone „Meksykańską Ameryką”. „Dla nas to wciąż Zatoka Meksykańska i dla całego świata również pozostaje Zatoką Meksykańską” – stwierdziła.

Google Maps to zdecydowanie najpopularniejsza na świecie aplikacja do nawigacji. Szacuje się, że każdego miesiąca korzysta z niej aż miliard aktywnych użytkowników.

Ze względu na swój status często staje się przedmiotem sporów politycznych i geograficznych, w których kluczową rolę odgrywają kwestie nazw i granic między państwami.

Jak podkreśla Google w swoim ostatnim oświadczeniu, w przypadku sporów dotyczących nazw, aplikacja stosuje różne określenia dla tych samych miejsc, dostosowując je do lokalizacji użytkownika.

W oświadczeniu opublikowanym na stronie Google można przeczytać: „Międzynarodowe granice państw są przedstawiane w różnych stylach w zależności od ich statusu politycznego. Niezakwestionowane granice międzynarodowe, takie jak ta między Stanami Zjednoczonymi a Kanadą, są oznaczane ciągłą szarą linią. Z kolei granice traktatowe i tymczasowe, które mają charakter prowizoryczny, są przedstawiane linią przerywaną”.

W 2014 roku sześć tygodni po tym, jak Rosja dokonała inwazji na Krym, Google Maps zaczęło wyświetlać Krym jako terytorium rosyjskie dla użytkowników w Rosji, jako terytorium ukraińskie dla użytkowników w Ukrainie, a dla użytkowników w innych krajach granica była oznaczana przerywaną szarą linią, o której mowa powyżej.

Czytaj więcej tekstów OKO.press

SOS dla Edukacji zaprasza nauczycielki i nauczycieli, rodziców, którzy mają dzieci w szkole, a także samych uczniów i uczennice do wzięcia udziału w krótkiej, anonimowej sondzie o telefonach komórkowych w szkole. Jej wypełnienie (tutaj) zajmie kilka minut.

Biorąc udział w badaniu, pomożesz ustalić, jak w tej chwili młodzi ludzie korzystają z komórek w szkole, a także – co równie ważne – czy obecne zasady powinny się zmienić, a jeśli tak, to w jaki sposób.

OKO.press opublikuje omówienie raportu z sondy, który powinien być gotowy pod koniec lutego 2025.

Jaki jest kontekst

Według polskich badań z 2023 roku, ze smartfonu korzysta codziennie aż 86 proc. uczennic i uczniów podstawówek, a 19 proc. robi to przez trzy godziny dziennie lub dłużej. Rzecznik Praw Dziecka już w 2022 roku ostrzegał, że 13 proc. dzieci i 15 proc. młodzieży jest w pełni uzależnionych od mediów społecznościowych.

Wg badań Future Mind z 2024 roku, 87 proc. Polaków i Polek w wieku 15-20 lat korzysta z telefonu komórkowego minimum dwie godziny dziennie, w tym blisko połowa od 5 do 10 godzin, przy czym mowa o patrzeniu w ekran (a nie tylko słuchaniu muzyki). Co dziesiąta osoba w tym wieku nie wyobraża sobie funkcjonowania bez telefonu przez dłużej niż godzinę.

W Polsce, podobnie jak wielu krajach, toczy się dyskusja, co zrobić ze smartfonami w szkołach. Zakazać? Ograniczyć możliwość korzystania z nich, zamykając w skrzynkach albo szafkach? A może nic nie robić, bo żyjemy w XXI wieku, a młodzi i tak znajdą sposób na każdy zakaz?

SOS dla Edukacji, sieć ponad 70 edukacyjnych organizacji społecznych, bierze się za ten problem. Omawiając wyniki międzynarodowych i polskich badań, a także efekty regulacji wprowadzanych w takich krajach jak Francja czy Norwegia, SOS wstępnie rekomenduje, by:

• ograniczać korzystanie z telefonów w szkołach, ale nie wprowadzać bezwzględnego zakazu przynoszenia elektroniki do szkoły, bo jest to niezgodne z obowiązującym prawem;
• szkoły powinny ustalać zasady, które ograniczą korzystanie z urządzeń na zajęciach, chyba że w celach edukacyjnych i pod nauczycielskim nadzorem;
• należałoby oznaczyć miejsca, gdzie osoby uczące się będą odkładać smartfony na początku zajęć (kieszenie na telefony, skrzynki, szafki szkolne);
• organizowały życie szkolne na przerwach, tak by dzieci miały do dyspozycji atrakcyjne zajęcia i tym samym korzystały z telefonów w ograniczonym zakresie;
• wprowadzenie regulacji powinno być poprzedzone szerokimi konsultacjami z uczniami, nauczycielami i rodzicami. Ważne, aby wszystkie strony czuły się zaangażowane w proces i rozumiały podjęte decyzje.

To jednak tylko wstępne sugestie. Sonda pozwoli sprawdzić, co naprawdę dzieje się w szkole i jakich swobód /ograniczeń w używaniu komórek oczekują trzy „szkolne stany”: uczniowski, nauczycielski i rodzicielski.

Co się wydarzyło

O wtorkowej decyzji sądu poinformował dziennikarzy prok. Marcin Rodzaj ze Śląskiego Wydziału Zamiejscowego Prokuratury Krajowej. „Sąd podzielił wszystkie przesłanki prokuratury” – przekazał.

Wniosek o przedłużenie aresztu złożyła do sądu Prokuratura Krajowa, motywując go obawą matactwa, ucieczki i zagrożenia wysoką karą — jak informuje PAP.

Jaki jest kontekst

Paweł S. od 10 października 2024 r. był poszukiwany czerwoną notą Interpolu. Wcześniej wystawiono za nim list gończy i europejski nakaz aresztowania.

Pod koniec października ubiegłego roku został deportowany z Dominikany, gdzie kilka dni wcześniej go zatrzymano. Następnego dnia, w śląskim wydziale Prokuratury Krajowej w Katowicach, usłyszał zarzuty udziału w zorganizowanej grupie przestępczej, współdziałania w przekroczeniu uprawnień przez funkcjonariuszy publicznych reprezentujących RARS oraz prania brudnych pieniędzy.

Red is Bad, firma zajmująca się przede wszystkim sprzedażą odzieży patriotycznej, została założona w 2012 roku przez Pawła Szopę i Jakuba Iwańskiego.

Jak wynika z dokumentów CBA, do których dotarli dziennikarze Onetu, pracownicy RARS i Kancelarii Prezesa Rady Ministrów omijali prawo zamówień publicznych, zawierając bez przetargów kontrakty z firmami zaprzyjaźnionymi z politykami PiS. W ten sposób milionów miał dorobić się Paweł Szopa.

Według śledczych na zlecenie kierowanej przez PiS agencji Szopa miał dostarczyć agregaty prądotwórcze do ogarniętej wojną Ukrainy. Biznesmen kupował je w Chinach za 69 mln zł, a sprzedawał RARS za 350 mln zł, na czym miał zarobić ponad 270 mln złotych.

Czytaj inne teksty OKO.press

Co się wydarzyło?

„Moja nieodwołalna decyzja to rezygnacja z funkcji premiera” – powiedział Vučević. „Dziś rano miałem długie spotkanie z prezydentem Serbii… rozmawialiśmy o wszystkim, a on zaakceptował moje argumenty” – dodał.

Krajem wstrząsnęły protesty obywateli i obywatelek, domagających się pociągnięcia do odpowiedzialności politycznej i karnej winnych zawalenia się 1 listopada części dachu dworca kolejowego w Nowym Sadzie. Zginęło wtedy 15 osób. Protestujący oskarżają władzę o korupcje i zaniedbania, które doprowadziły do tej tragedii.

Rząd opublikował część dokumentów dotyczących zawalenia dachu, ale eksperci z Wydziału Inżynierii Lądowej w Belgradzie twierdzą, że są one niekompletne.

Jak informuje AFP, w poniedziałek 27 stycznia strajkujący studenci rozpoczęli w Serbii 24-godzinną blokadę kluczowego skrzyżowania w stolicy. Do protestu dołączyli mieszkańcy, profesorowie i rolnicy. Deklaracja premiera miała miejsce w momencie, gdy tysiące protestujących zakończyło blokadę.

Wcześniej organizatorzy protestów wezwali do strajku generalnego. W ubiegły piątek 24 stycznia przystąpiły do niego tysiące osób, małe firmy i szkoły w całej Serbii były zamknięte.

Vučević pełnił funkcję burmistrza Nowego Sadu w latach 2012-2022, kiedy rozpoczęły się prace remontowe na dworcu kolejowym. Premierem jest niespełna rok.

W obliczu rosnącej presji prezydent Aleksandar Vučić zwrócił się do narodu i obiecał rozpoczęcie dialogu z protestującymi.

Jaki jest kontekst?

Trwającym od tygodni protestom przewodzą studenci, którzy zajęli ponad 60 uniwersyteckich wydziałów w całym kraju i organizują kilkudziesięciotysięczne manifestacje. Oczekują ujawnienia wszystkich umów związanych remontem dworca, ukarania winnych ataków na protestujących, oddalenia zarzutów wobec uczestników protestów i zwiększenia o 20 proc. wydatków budżetowych na szkolnictwo wyższe.

Vučević był oficjalnie szefem serbskiej władzy wykonawczej, jednak stanowisko to jest w dużej mierze podporządkowane prezydentowi Vučiciowi, który rządzi krajem od ponad dekady.

Czytaj inne teksty OKO.press: