Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło

Według czterech źródeł Reutersa Rosja wykorzystuje kryptowaluty, prowadząc handel ropą z Chinami i Indiami. W ten sposób omija zachodnie sankcje. Kryptowaluty stanowią niewielką, ale rosnącą część rosyjskiego handlu ropą wartego w 2024 roku 192 miliardy dolarów.

Jak twierdzą rozmówcy agencji Reuters, „niektóre rosyjskie firmy naftowe wykorzystują bitcoina, ether oraz stablecoiny, takie jak Tether, aby ułatwić konwersję chińskiego juana i indyjskiej rupii na rosyjskie ruble”.

Jaki jest kontekst

Rosja nie jest pierwszym krajem objętym przez Zachód sankcjami, który korzysta z kryptowalut. Robią to Iran i Wenezuela. W 2022 roku śledztwo Reutersa ujawniło, że za pośrednictwem największej giełdy kryptowalut, Bianance, sankcje obchodzą inwestorzy z Iranu.

„Rosja stworzyła różne systemy płatności, a USDT [Tether – cyfrowy odpowiednik dolara] jest tylko jednym z nich” – przekazało Reutersowi piąte źródło. To badacz z firmy zajmującej się śledzeniem wykorzystania kryptowalut do obchodzenia sankcji. Poprosił o anonimowość.

Jeden z rozmówców stwierdził, że kryptowaluty prawdopodobnie nadal będą wykorzystywane w rosyjskim handlu ropą. Nawet jeśli sankcje zostaną zniesione i dolar znów będzie mógł być używany. „To wygodne narzędzie i pomaga przyspieszyć operacje” – ocenił.

W 2022 roku Stany Zjednoczone objęły sankcjami jedną z rosyjskich giełd kryptowalutowych, Garantex. Również Unia Europejska dołączyła w lutym 2025 tę kryptogiełdę do listy instytucji objętych sankcjami.

W środę 12 marca rosyjski bank centralny ogłosił, że umożliwi niektórym zamożnym klientom handel kryptowalutami. Taką możliwość otrzymaliby obywatele, których „inwestycje w papiery wartościowe i depozyty przekroczą 100 milionów rubli (1,15 miliona dolarów) lub jeśli ich dochód w ostatnim roku wyniósł ponad 50 milionów rubli”. Oficjalnym celem ma być „zwiększenie przejrzystości rynku kryptowalut”.

Jak pisał Reuters, rosyjski bank centralny „stopniowo łagodzi swoje stanowisko wobec kryptowalut. Wsparł w zeszłym roku ustawę, która pozwoliła firmom na wykorzystywanie kryptowalut w handlu międzynarodowym, jako część działań mających na celu obejście zachodnich sankcji nałożonych na Rosję w związku z konfliktem na Ukrainie”.

Inne teksty OKO.press na temat Rosji i sankcji

Co się wydarzyło

Były szef kanadyjskiego banku centralnego Mark Carney został dziś zaprzysiężony na nowego premiera Kanady. W fotelu szefa rządu zastąpił Justina Trudeau, który zajmował go nieprzerwanie przez ostatnią dekadę.

„To szaleństwo„ – tak Carney tuż po objęciu urzędu skwitował pomysł Donalda Trumpa, by Kanada została „51 stanem Ameryki”. Tak odpowiedział na pytania dziennikarza najpierw po francusku („c'est fou„), a po chwili po angielsku („it is crazy”).

Podkreślił, że jego kraj fundamentalnie różni się od Stanów Zjednoczonych kulturowo, historycznie i etnicznie. „Nigdy, przenigdy – w żaden sposób, kształcie czy formie – nie będziemy częścią Stanów Zjednoczonych. Ameryka to nie Kanada” – mówił Carney.

„Jesteśmy panami w naszym domu. My tu rządzimy" – podkreślał nowy premier Kanady, przeskakując z angielskiego na francuski. Zapowiedział, że jego rząd odpowie na presję ze strony USA, budując i rozwijając gospodarkę krajową.

Jaki jest kontekst

Słowa Carneya wydają się idealnie trafiać w obecne niechętne Stanom Zjednoczonym nastroje Kanadyjczyków. Po tym, jak Donald Trump wypowiedział krajowi wojnę celną i zaczął formułować uwagi o możliwości jego przyłączenia do Stanów Zjednoczonych, Kanadyjczycy rozpoczęli na sporą skalę bojkot amerykańskich towarów i masowo wygwizdują amerykański hymn podczas rozgrywek NHL i NBA.

Tymczasem Donald Trump nie osłabia retoryki wobec Kanady, powtarzając, że chce by ten 40-milionowy i zajmujący nieco większą powierzchnię (niecałe 10 milionów kilometrów kwadratowych) od Stanów Zjednoczonych kraj, został „51 stanem USA”. Trump rzuca również uwagi o „umowności granic" między USA i Kanadą i oskarża Kanadyjczyków o tolerowanie przemytu narkotyków na terytorium Stanów Zjednoczonych.

Co się wydarzyło

Donald Trump po raz kolejny dezinformuje na temat wojny w Ukrainie. Tym razem kontekst jest bardzo poważny – bo chodzi o warunki 30-dniowego zawieszenia broni, na które zgodził się już Kijów – i do którego Trump usiłuje przekonać Moskwę.

Wpis prezydenta USA zaczyna się pozornie niewinnie.

„Wczoraj odbyliśmy bardzo dobre i produktywne rozmowy z prezydentem Rosji Władimirem Putinem i jest bardzo duża szansa, że ta okropna, krwawa wojna w końcu dobiegnie końca" – napisał Trump na swoim portalu Truth Social.

Chwilę później stwierdza jednak, że „w tej chwili tysiące ukraińskich żołnierzy zostało otoczonych przez rosyjskie wojsko. Znajdują się w bardzo złej i niebezpiecznej sytuacji„. Podkreśla, że „prosił Putina o ich życie” i dodaje, że chodzi o ukraińskie jednostki walczące w obwodzie kurskim.

Kreml zareagował błyskawicznie na wpis Donalda Trumpa. „Ukraińscy bojownicy dopuścili się licznych zbrodni przeciwko ludności cywilnej Rosji” ogłosił Władimir Putin w trakcie pierwszej, transmitowanej przez telewizję, części piątkowych obrad Rady Bezpieczeństwa Rosji.

Dyktator Rosj dodał, że do realizacji apelu Donalda Trumpa niezbędne jest, by „reżim w Kijowie” wydał ukraińskiej armii rozkaz... kapitulacji – Aby skutecznie zrealizować apel prezydenta USA, potrzebny jest odpowiedni rozkaz od wojskowo-politycznego kierownictwa Ukrainy do jej jednostek wojskowych — złożenie broni i poddanie się – mówił Putin.

Jaki jest kontekst

Opowieść Trumpa o „tysiącach okrążonych Ukraińców" w obwodzie kurskim jest zaczerpnięta wprost z rosyjskiej propagandy – i nie ma nic wspólnego z realiami. Owszem, w ostatnich dniach pod naporem Rosjan i Koreańczyków z Północy, Ukraińcy stracili sporą część swoich zdobyczy w obwodzie kurskim i zmuszeni zostali do wycofania się z miasteczka Sudża – czyli największego zajętego przez nich dotąd ośrodka na terenie Rosji. Wszystkie dostępne dane wskazują, że podczas tego wycofywania się nie doszło do okrążenia żadnych większych ukraińskich sił – choć takie zagrożenie rzeczywiście istniało i było jedną z kluczowych motywów ukraińskiej decyzji o odwrocie. Jednocześnie nie można wykluczyć, że w trakcie zakrojonych na niemałą skalę działań odwrotowych któryś z pojedynczych niewielkich ukraińskich oddziałów walczących w obwodzie kurskim mógł wpaść w rosyjską zasadzkę lub zostać otoczony.

Nie ma jednak mowy o żadnych „tysiącach ukraińskich żołnierzy otoczonych przez rosyjskie wojsko". Ta wersja obowiązuje jedynie w rosyjskiej propagandzie. Fakt, że Trump sięgnął po nią w swym wpisie na temat rozmów z Putinem o zawieszeniu broni, może więc świadczyć o tym, że rosyjski dyktator postawił Amerykanom (i być może również Ukraińcom) trudne do spełnienia i dalekie od kompromisowych warunki zgody na rozejm.

Co się wydarzyło?

Resorty przemysłu i klimatu prą ku budowie drugiej elektrowni atomowej, choć pod pierwszą nie wbito pierwszej łopaty. Może ona powstać w Bełchatowie lub Koninie, gdzie działają teraz elektrownie węglowe. Oba miasta mają zabiegać o inwestycję. Rezerwowymi lokalizacjami są Kozienice i Połaniec, gdzie również funkcjonują konwencjonalne bloki energetyczne. Rozpoczęcie przygotowań do budowy kolejnej elektrowni atomowej zawarto w aktualizacji polskiej strategii jądrowej.

Druga z jednostek jądrowych będzie miała długi rozpęd. W tym roku zostanie wydana decyzja o lokalizacji. Kolejne trzy lata poświęcone będą ubieganiu się o decyzje potrzebne do rozpoczęcia budowy, w tym decyzji środowiskowej. Zezwolenie na budowę spodziewane jest w 2029 roku, a zakończenie budowy pierwszego z trzech bloków drugiej elektrowni atomowej w Polsce – w 2040 roku. Wszystkie bloki powinny działać do 2042 roku. Nie wiadomo na razie, kto będzie wykonawcą robót i dostarczy potrzebne technologie. Polska nie ma szans podołać zadaniu budowy samodzielnie.

Wybór partnera odbędzie się w „trybie konkurencyjnym". W przypadku pierwszego bloku rząd i spółka Polskie Elektrownie Jądrowe podjęły rozmowy z Francuzami i Koreańczykami. Ostatecznie wybór padł jednak na Amerykanów z Westinghouse. Resort przemysłu chciałby jednak, by generalny wykonawca korzystał z usług polskich firm i przekazywał im informacje na temat używanych technologii.

Rządowy program jądrowy zakłada też dalszą pracę nad mniejszymi, „modułowymi" blokami jądrowymi, które mogłyby być wykorzystywane między innymi w ciepłowni.

Jaki jest kontekst?

Rząd potwierdził jednocześnie, że harmonogram budowy pierwszego bloku jądrowego realizujemy z opóźnieniem względem planów poprzedniego rządu. Już w zeszłym roku wiadomo było, że elektrownia ruszy bliżej 2040, a nie jak chciał rząd PiS- w 2033 roku. Według przedstawionego w czwartek planu pierwszy z trzech reaktorów w Lubiatowie-Kopalinie nad Bałtykiem powinien pracować pełną parą w 2038 roku.

Wymieniany jako lokalizacja drugiej elektrowni jądrowej Bełchatów ubiegał się o swoje bloki jądrowe jeszcze za czasów PiS. O dużych szansach na ich powstanie w województwie łódzkim mówił Antoni Macierewicz. Bełchatów może być wygodnym miejscem dla budowy elektrowni. Na miejscu pracuje już wykwalifikowana kadra energetyków, którzy mogliby nadal obsługiwać część z nowej inwestycji, można też wykorzystać część już istniejącej infrastruktury przesyłowej. Problemem może być jednak wysychanie centralnej Polski. Elektrownia atomowa do działania potrzebuje potężnych ilości wody.

Przeczytaj więcej w OKO.press:

Portal TVN24.pl poinformował, że pion wojskowy Prokuratury Okręgowej w Krakowie wszczął śledztwo w sprawie zakupu dawnej bazy PKS w Nowym Sączu na potrzeby Wojsk Obrony Terytorialnej. Pod lupę prokuratorów trafią m.in. decyzje ówczesnego szefa WOT a obecnego szefa Sztabu Generalnego WP gen. Wiesława Kukuły, byłego wiceszefa MON Wojciecha Skurkiewicza i kilku wysokich rangą oficerów armii.

W telegraficznym skrócie – chodzi o dawną bazę upadłego nowosądeckiego PKS. W 2019 roku, gdy była ona wystawiona na licytację, do jej kupna przymierzały się Wojska Obrony Terytorialnej, które mimo spadającej ceny wywoławczej (najniższa wynosiła 5,5 mln zł), ostatecznie od zakupu odstąpiły. W 2021 roku kupił bazę – za 9 mln zł – prywatny inwestor. W roku 2023 natomiast wiceszef MON Wojciech Skurkiewicz zadecydował o jej odkupieniu... na potrzeby WOT. Resort zapłacił za bazę ostatecznie 16,9 mln złotych. Inwestor, który kupił bazę, a następnie sprzedał ją armii, osiągnął w 2 lata 84 procent zysku.

Śledztwo wszczęto na podstawie zawiadomienia Krajowej Administracji Skarbowej, która kontrolowała transakcje prowadzone przez MON.

„Zanim transakcja została sfinalizowana, generał Wiesław Kukuła awansował ze stanowiska dowódcy WOT najpierw do funkcji dowódcy generalnego rodzajów sił zbrojnych, a 10 października 2023 roku został najważniejszym polskim żołnierzem – szefem Sztabu Generalnego Wojska Polskiego" – przypomina autor materiału, Robert Zieliński z TVN24.pl.