Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

W środę nad ranem w wyniku serii izraelskich ataków powietrznych na Strefę Gazy miało zginąć ok. 60 osób. Aż 22 z nich to dzieci – podaje strona palestyńska. W Chan Junus zginęło nie mniej niż 10 osób. W Dżalabiji izraelskie wojsko wydało ostrzeżenie przed bombardowaniem – i tak jednak zginęli tam cywile, w tym dzieci.

We wtorek premier Izraela Benjamin Netanjahu ogłosił, że „nie ma szans” na zakończenie wojny w Strefie Gazy. Miało to miejsce w momencie, w którym prezydent USA odwiedzał Bliski Wschód – w tym Arabię Saudyjską. Środowe ataki nastąpiły także dzień po tym, jak Hamas uwolnił kolejnego zakładnika na mocy umów z Izraelem i USA.

Sąd Unii Europejskiej w Luksemburgu wydał długo oczekiwany wyrok w sprawie tzw. „PfizerGate”. To skutek skargi złożonej w 2023 r. przez dziennik „The New York Times” po tym, jak Komisja Europejska odmówiła dziennikarzowi NYT udostępnienia treści wiadomości tekstowych wymienianych między przewodniczącą Komisji Ursulą von der Leyen a dyrektorem generalnym firmy Pfizer Albertem Bourlą w 2021 r., czyli w trakcie pandemii COVID-19.

Sąd UE orzekł, że Komisja Europejska złamała wtedy zasady przejrzystości obowiązujące instytucje Unii Europejskiej i „nie przedstawiła wiarygodnego wyjaśnienia uzasadniającego odrzucenie wniosku dziennikarza" o udostępnienie wiadomości tekstowych. Komisja tłumaczyła swą odmowę tym, jakoby wiadomości miały nie zostać zarchiwizowane, co później NYT skutecznie podważył przed sądem.

Od wyroku Sądu UE Komisji Europejskiej przysługuje ewentualne odwołanie do Trybunału Sprawiedliwości UE. W wydanym już po wyroku oświadczeniu, Komisja wydaje się jednak uznawać rozstrzygnięcie Sądu UE. KE stwierdziła w swym oświadczeniu, że "powinna była podać bardziej szczegółowe wyjaśnienie w swojej decyzji, że nie posiada dokumentów żądanego typu”.

„Przejrzystość zawsze miała pierwszorzędne znaczenie dla Komisji i przewodniczącej von der Leyen. Będziemy nadal ściśle przestrzegać solidnych ram prawnych, które obowiązują w celu egzekwowania naszych zobowiązań” – czytamy w oświadczeniu.

Wyrok może mieć niemałe znaczenie polityczne — sprawa PfizerGate jest stale przywoływana przez krytyków UE i eurosceptyków w krajach Zachodu. Według NYT wiadomości wymieniane przez von der Leyen a Bourlą miały dotyczyć negocjacji umowy o wartości 35 miliardów euro na dostawy szczepionki przeciwko COVID-19 do krajów UE. Odmowa ujawnienia ich treści sprzyjała pojawieniu się licznych teorii spiskowych dotyczących relacji między von der Leyen i Komisją Europejską a Bourlą i Pfizerem.

Słynny już pan Jerzy z Gdańska, od którego Karol Nawrocki przejął w budzący liczne wątpliwości sposób mieszkanie, chcąc nie chcąc znalazł się w samym środku kampanii wyborczej. Jego imię odmieniane jest w mediach – jak i w tym momencie – przez wszystkie możliwe przypadki. Opinia publiczna zna życiowe problemy, z jakimi się borykał i wie, z jakimi boryka się obecnie. Ale to politycy ujawniali – na użytek kampanii wyborczej oczywiście – kolejne jego dane osobowe. To rzecz jasna sprzeczne z prawem.

Pierwszy zrobił to Przemysław Czarnek z PiS, który podczas konferencji prasowej mającej służyć obronie Nawrockiego pokazał dokumenty zawierające nazwisko, PESEL i adres pana Jerzego. Następnie – w wywiadzie wideo – nazwisko pana Jerzego wymieniał sam Karol Nawrocki.

We wtorek jednak kolejny cios na chronioną prawem prywatność pana Jerzego spadł ze strony kandydata Koalicji Obywatelskiej. Rafał Trzaskowski ujawnił w mediach społecznościowych jego imię i nazwisko oraz adres domu pomocy społecznej, w którym pan Jerzy obecnie przebywa.

UODO poinformował w środę, że z urzędu zajmie się wszystkimi kolejnymi przypadkami ujawniania danych pana Jerzego przez polityków. Grożą im za to dotkliwe kary finansowe.

„Przypominamy również, że 7 maja br. prezes UODO zdecydował o podjęciu z urzędu sprawy ujawnienia danych osobowych podczas konferencji prasowej posła PiS Przemysława Czarnka, zorganizowanej wraz z posłami PiS Pawłem Szefernakerem oraz Andrzejem Śliwką. W tym przypadku ujawnienie danych 2 osób miało najszerszy charakter – poseł na Sejm RP ujawnił imiona, nazwiska, imiona rodziców, numery ewidencyjne PESEL, numery i serię dowodów osobistych, numery NIP, adresy zamieszkania. Poseł P. Czarnek został zobowiązany przez prezesa UODO do przedstawienia wyjaśnień w sprawie pismem z dnia 9 maja br.” – podkreśla UODO.

„Prezes UODO Mirosław Wróblewski apeluje do polityków – kandydatów i ich komitetów wyborczych, by w rywalizacji o najwyższy urząd w kraju nie zapominali o konieczności dbania o zasady ochrony danych osobowych i nie ujawniali danych obywateli” – taki apel pojawił się jeszcze we wtorek na stronie internetowej Urzędu Ochrony Danych Osobowych.

„Trzeba zrozumieć, po co potrzebne jest moje spotkanie z Putinem. Oczywiście, to niemożliwe, żebyśmy doszli do porozumienia we wszystkich kwestiach. Mamy inne podejście do życia i inny światopogląd. Ale musimy znaleźć jakiś format zakończenia wojny (...) Są pewne rzeczy, co do których musimy się zgodzić, a potem grupy techniczne mogą siedzieć przez siedem, dziesięć, piętnaście godzin. Prześpią się dwie godziny i dalej będą pracować. On [Putin] nie będzie w stanie tyle wytrzymać” – powiedział w Kijowie Wołodymyr Zełenski w wywiadzie dla pięciu europejskich gazet, w tym dla „Gazety Wyborczej”.

Żeby uściślić: pan pojedzie do Turcji, ale jeśli nie będzie zawieszenia ognia, to żadna inna ukraińska delegacja tam się nie zjawi, nawet jeśli Ławrow [szef MSZ] będzie czekał w hotelu? – pyta Zełenskiego Piotr Andrusieczko z „Wyborczej”.

„Format bez spotkań liderów nie działa” – odpowiada Zełenski. „Myślę, że albo Putin przyjedzie, albo nie przyjadą tacy jak Ławrow. Albo to dla nich ważne, albo nie. Dlatego nie będę myślał o jakimś Ławrowie”.

Ale jak zauważa „Guardian”, którego dziennikarz także brał udział w wywiadzie, Zełenski naciskany odmówił wykluczenia wysłania delegacji niższego szczebla do Stambułu na rozmowy. „Nie wiem. Jestem szczery. Może Amerykanie, może ktoś naprawdę będzie chciał ponownie uruchomić taki format. Nie wiem” – powiedział.

I dalej w „Wyborczej”: „Istotne, żeby Trump uwierzył, że Putin kłamie (...) Czekamy na pakiet sankcji ze strony Stanów Zjednoczonych. Jest mocny i bardzo niebezpieczny dla Rosjan. Jeśli zostanie wprowadzony w życie, to będzie pierwszy krok i jestem pewien, że będziemy mogli rozmawiać z Europą o wzmocnieniu amerykańskich sankcji. One potwierdzą, że Putin nie chce kończyć wojny.”

Jaki jest kontekst?

11 maja w nocy, po wielogodzinnych rozmowach m.in. z przywódcą Chin Xi Jinpingiem i po wezwaniu liderów europejskich do zawarcia natychmiastowego rozejmu w Ukrainie, pod groźbą ostrych sankcji na Rosję, prezydent Rosji Władimir Putin zaproponował rozmowy pokojowe w Stambule. Bez rozejmu, ale „bez warunków wstępnych”.

Wołodymyr Zełenski odpowiedział, że przyjedzie i jest gotów na rozmowy z Putinem. Na to jednak, jak się teraz okazuje, nie jest gotowy Putin. Prezydent Rosji myślał o wysłaniu delegacji „eksperckiej”, która mogłaby prowadzić bez końca rozmowy o pokoju, a walki na froncie by trwały. Putin bowiem jest naciskany na zakończenie wojny, ale rozejm i uznanie w Ukrainie partnera podkopuje mit „ostatecznego zwycięstwa”, który legitymizuje władzę ekipy Putina w Rosji.

Zełenski wyraźnie stawia na rozmowę z Putinem. Francuski dziennik „Libération” cytuje w tytule swojej wersji wywiadu Zełenskiego: „Jeśli Putin nie przyjedzie do Turcji, będzie to dla niego całkowita porażka”.

„Guardian” wyjaśnia stawkę tej gry: Jeśli nic nie zostanie uzgodnione podczas spotkań w Turcji, pozostaje pytanie, czy Europejczycy będą w stanie przekonać Trumpa do swoich planów zwiększenia presji na Moskwę. Zełenski podkreśla „z szacunkiem dla Polski” szczególną rolę przywódców Francji, Niemiec i Wielkiej Brytanii w pokazywaniu Trumpowi, jaka jest sytuacja.

Prezydent Zełenski mówi w wywiadzie, że Putin już rozpoczął letnią ofensywę w Ukrainie, ale Ukraińcom udaje się ja powstrzymywać. Putin rozmawia o dodatkowym wsparciu z Korei Północnej, gdyż nie jest gotowy na mobilizację w Rosji. A jej gospodarka wyraźnie słabnie.

A Ukraina?

„Trzymamy się teraz całkiem nieźle. Nie jest źle. Oczywiście mamy problemy, ale dzisiaj nie możemy już mówić o problemach z czasów, kiedy pociski artyleryjskie były dostarczane zbyt wolno. Produkujemy własne drony i jest na to finansowanie, co prawda odbywa się to wolniej, niż ustalaliśmy z partnerami. Problemem nie jest już transport, ale powolne podejmowanie decyzji” – mówi Wołodymyr Zełenski.

Co się stało?

„Negocjacje pokojowe bez warunków wstępnych” zaproponowane przez Putina 11 maja w ciągu dwóch dni zostały sprowadzone do pytania, czy Putin osobiście pofatyguje się do Stambułu.

Będzie tam prezydent Zełenski, być może przedstawiciele Unii Europejskiej. Wolę pojawienia się w Stambule ogłosił nawet Donald Trump, który właśnie rozpoczął wizytę w Arabii Saudyjskiej. Turcy twierdzą jednak, że nic nie wskazuje na to, by Trump miał się u nich pojawić. CNN podaje, że Trump do Stambułu pojedzie, jeśli będzie tam Putin. A na pewno wyśle tam swoich osobistych wysłanników do spraw Rosji i Ukrainy: Steve'a Witkoffa i Keitha Kellogga. Nowością z popołudnia 13 maja jest to, że delegacji amerykańskiej przewodniczyć będzie w Stambule sam sekretarz stanu Marco Rubio.

Moskwa od dwóch dni kluczy, choć propozycja rozmów pokojowych w Stambule miała być mistrzowskim zagraniem Putina, przebijającym ofertę Zachodu: albo rozejm, albo ostre sankcje na Rosję.

Ktoś z Rosji do Stambułu pojedzie — mówi Pieskow — ale nie wiadomo, na jakim szczeblu będzie to delegacja i o czym będzie mogła rozmawiać. Przedstawiciele Kremla powtarzają jednak nadal, że zasadniczo chcą od Ukrainy uznania rosyjskiej aneksji czterech regionów ukraińskich (czyli oddania ziem Ukrainy do tej pory przez Putina niezdobytych) i zmiany władz w Kijowie na prorosyjskie (co Putin nazywa „denazyfikacją”). Brak zgody na te warunki Moskwa nazywa „brakiem zdolności do negocjacji”.

We wtorek też Moskwa zaczęła nazywać ofertę Zełenskiego bezpośrednich rozmów z Putinem „szantażem” – mimo że ze strony Ukrainy rozmowy z Putinem bez przerwania walk to ogromne ustępstwo, poczynione pod wpływem Trumpa. Bo Ukraina (i Europa) uważają, że wstępem do rozmów pokojowych powinno być zawieszenie broni.

Czy Putin pojedzie do Stambułu? – pytali we wtorek dziennikarze rzecznika Putina Pieskowa.

„Jak tylko prezydent uzna to za konieczne, to ogłosimy to” – odpowiedział Pieskow. „Kreml na razie nie planuje dalszych komentarzy na ten temat”.

Jednocześnie Pieskow zaczął stawiać nowe warunki negocjacji – choć propozycja Putina miała dotyczyć rozmów „bez warunków wstępnych”. Teraz Kremlowi nie podoba się, że udział w rokowaniach chcą też wziąć sojusznicy Ukrainy, czyli państwa europejskie. Choć z ich strony przystanie na „negocjacje pokojowe” Putina to także akt dobrej woli. Wcześniej ogłosiły, że Putin ma przerwać ostrzał Ukrainy do 12 maja, albo na Rosję zostaną nałożone kolejne sankcje.

Jaki jest kontekst?

Głosy z Kremla świadczą o tym, że Putin wpadł w pułapkę. Liczył bowiem, że Zełenski „pokojową ofertę” rozmów bez przerywania walk odrzuci. Zwłaszcza że władze Ukrainy wprowadziły w 2022 r. zakaz negocjowania z Putinem. Stało się to po ujawnieniu rosyjskiego mordu w Buczy. „Tyle że — mówią teraz Ukraińcy — zakaz nigdy nie dotyczył prezydenta”. Ale prezydent Ukrainy nie może negocjować z przedstawicielem Rosji niższego szczebla.

Teraz więc Kreml lży Zełenskiego i grozi krwawym odwetem za niewłaściwe zinterpretowanie oferty „rozmów pokojowych bez warunków wstępnych”:

„Zełenski nie wyrósł jeszcze na manipulatora, który mógłby czymkolwiek manipulować. Jest decyzja wodza naczelnego [Putina], który powiedział, że jesteśmy gotowi do negocjacji. Piłka jest po ich stronie, ale żadnych ultimatum, żadnych idiotycznych oświadczeń, nie doprowadzą do niczego, dopóki nie zdadzą sobie sprawy z tego, co dzieje się na miejscu” – powiedział reporterom szef Komitetu Obrony Dumy Państwowej Andriej Kartapołow.

„Nawet jeśli fantazjujemy i wyobrażamy sobie, że dojdzie do spotkania Władimira Putina z Zełenskim, to po jednej stronie stołu negocjacyjnego będzie nasz prezydent i wódz naczelny, a po drugiej – kto? Nikt. Biała plama w historii niegdyś braterskiej republiki” – ogłosił z kolei w Telegramie senator Władymir Dżabarow.

Wszystko to pokazuje narastające napięcie w Moskwie. Kanclerz Niemiec ostrzegł tymczasem, że kolejne poważne sankcje na Rosję są już gotowe i zostaną wprowadzone, jeśli — jak to się zanosi — rozmowy w Stambule okażą się fikcją. Także amerykański wysłannik Keith Kellogg pogroził Rosji sankcjami „surowszymi niż kiedykolwiek widzieliśmy”.

Putin wygląda na pogodzonego z tym. We wtorek powiedział przedstawicielom biznesu: „​​Nie możemy dać się zastraszyć nowymi możliwymi sankcjami. Nie powinniśmy się bać. Kto zaczyna się bać, zaraz wszystko straci. Konieczna jest jednak świadomość, co może się wydarzyć”.

Przeczytaj także: