Dzień na żywo. Izrael atakuje Liban, Sąd Najwyższy wymierza sprawiedliwość po 17 latach

Prezydent Wołodymyr Zełenski podpisał umowę z przewodniczącą Komisji Europejskiej Ursulą von der Leyen, liderem Rady Europejskiej Charlesem Michelem. Dotyczy ona wspólnej dbałości o bezpieczeństwo. UE zobowiązuje się do wsparcia Ukrainy, w tym politycznego, finansowego, gospodarczego, humanitarnego, wojskowego i dyplomatycznego tak długo i tak intensywnie, jak to konieczne.

Dwustronne umowy z prezydentem Zełenskim podpisali również prezydent Litwy Gitanas Nauseda oraz premierka Estonii Kaja Kallas. Estonia zadeklarowała przekazanie Ukrainie pomocy o wartości 100 mln euro na cele obronne, a także przeznaczenie 0,25 proc swojego PKB na ukraińską obronność. Pozytywne sygnały płyną też ze Słowacji – poparcie dla „pokoju” w Ukrainie wyraził w rozmowie z Zełenskim prezydent naszego sąsiada Peter Pellegrini.

Według wypowiedzi polityków koalicji rządzącej wciąż trwają pracę nad dwustronną umową pomiędzy Polską a Ukrainą, jednak wciąż nie jest znana pełna jej treść.

„Po raz pierwszy w porozumieniu tym zawarto zobowiązanie wszystkich 27 państw członkowskich do zapewnienia Ukrainie szerokiego wsparcia, niezależnie od jakichkolwiek wewnętrznych zmian instytucjonalnych – ogłosił prezydent Wołodymyr Zełenski. Każdy nasz krok przybliża nas do naszego historycznego celu, jakim jest pokój i dobrobyt w naszym wspólnym europejskim domu” – mówił szef Rady Europejskiej Charles Michel.

„Putin prowadzi wojnę na pełną skalę z naszym sektorem energetycznym. Naszym obowiązkiem jest niedopuszczenie do tego, aby Rosja stworzyła precedens dla zniszczenia sektora energetycznego całego narodu. Jeśli Rosji się to uda, stanie się to częścią doktryn wojskowych wokół świata" – podkreślił z kolei do europejskich przywódców prezydent Zełenski.

W Brukseli na szczycie unijnym jest również premier Donald Tusk, który zapowiedział przyjazd prezydenta Zełenskiego do Polski.

„Każde moje działanie było zgodne z prawem, zgodne z ustawami” – powiedział w Sejmie Michał Woś, były wiceminister sprawiedliwości, jeden z głównych aktorów afery Pegasusa. Mimo to Woś nie boi się zeznawać przed sądem, co – jak przewiduje – zapewne nastąpi po przegłosowaniu wniosku o pozbawienie go immunitetu.

„Ten przypadek dowodzi, że w demokratycznym państwie prawa, władza wykonawcza mająca w swojej dyspozycji prokuraturę działającą na zlecenie polityczne, każdemu może postawić zarzut, a potem kierować akty oskarżenia, w sprawach stricte politycznych na podstawie wymyślonych zarzutów” – mówił Woś. – „Korzystacie z tej władzy w sposób skandaliczny, antydemokratyczny, niezwiązany z przepisami konstytucyjnymi.”

Według Wosia zgodnie z prawem podjął decyzję o dofinansowaniu instytucji państwowej z funduszu celowego, by miała możliwość zgodnego z prawem działania na rzecz bezpieczeństwa państwa. Zdaniem Wosia rządzący przypuszczają na niego atak, który ma w końcu osłabić państwo i doprowadzić do stanu, w którym chroni ono kryminalistów. Polityk Suwerennej Polski zarzucił też Donaldowi Tuskowi, że sam korzystał z dostępu do smartfonów czy tabletów przestępców. „Współcześnie przestępcy przestali do siebie dzwonić i wysyłać listy. Zaczęli korzystać ze znanych nam aplikacji – messengera, whatsappa, signala. Śledczy stosując legalną kontrolę polegającą na rejestracji rozmów, dochodzili do ściany” – wyjaśniał Woś.

Jak stwierdził Woś, program Pegasus był używany jedynie do ścigania przestępców zagrażającym obywatelom. Przeczą temu dowody, wskazujące na zakładanie podsłuchów przeciwnikom politycznym Zjednoczonej Prawicy i niewygodnych sędziów – w tym Ewę Wrzosek.

Według Wosia nie można go oskarżyć o spowodowanie straty przez skarb państwa, dlatego wniosek o zdjęcie z niego immunitetu jest bublem. „Z radością jeszcze raz podjąłbym decyzję o dofinansowaniu walki z dilerami, pedofilami, zabójczymi przywódcami grup przestępczych”.

Woś zamieszany jest również w Aferę Funduszu Sprawiedliwości. Jak już pisaliśmy, pieniądze z Funduszu były przyznawane niezgodnie z przeznaczeniem podmiotom bliskim prawicy – zamiast na cele pomocy ofiarom przestępstw.

Głosowanie nad immunitetem Wosia zaplanowane jest w bloku głosowań, dojdzie do niego najpewniej już w piątek.

Słowackie władze zaciskają pętle wokół społeczeństwa obywatelskiego. Po zlikwidowaniu telewizji i radia publicznego w dotychczasowej formie (celem wymiany jego kierownictwa) parlament przyjął tak zwane „lex atentat”. Ustawa zakłada, że nie będzie można protestować przed domem polityka lub innej osoby, jeśli protest ma związek z pełnioną przez taką osobę funkcją.

Ograniczenia protestów rząd premiera Roberta Ficy uzasadnia potrzebą zapewnienia bezpieczeństwa ważnym dla państwa osobom po zamachu na szefa rządu.

Ustawa wprowadza również dożywotnią rentę byłym premierom i przewodniczącym parlamentu. Dodatkowo dostaną oni samochód służbowy z kierowcą – funkcjonariuszem ochrony. Takie samo prawo przyznane będzie również liderom opozycji parlamentarnej.

W zeszłym tygodniu parlamentarna większość (Smer Ficy, centrowy Hlas prezydenta Pellegriniego oraz Słowacka Partia Narodowa SNS) przegłosowała prawo o likwidacji publicznego nadawcy radiowego i telewizyjnego RTVS. Po podpisaniu ustawy przez prezydenta kontrolę nad nowym podmiotem – nazwanym SRTV – w praktyce przejmie koalicja rządząca. Umożliwi to wymianę kierownictwa państwowych mediów, co przynosi skojarzenia z działaniem rządu PiS wobec TVP, Polskiego Radia i PAP.

Sejm odbył pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy dającej prawo sądom prawa do odrzucania dowodów zebranych w toku przestępstwa. Takiej możliwości nie ma od 2016 r., kiedy PiS zmienił prawo karne. Obrońcy praw człowieka od samego początku alarmowali, że przepis doprowadzi do nadużyć.

Projekt PL2050 przygotował samorząd adwokacki. Rządowego projektu jeszcze nie ma. Natomiast Prokurator Krajowy zakazał prokuratorom używania w postępowaniach nielegalnie zdobytych dowodów.

Problem z tymi dowodami – poza tym, że zachęcają służby do łamania prawa – jest taki, że nie zachęcają też do rzetelnego badania sprawy i zbierania dowodów. Co dla wymiaru sprawiedliwości ma ponure konsekwencje.

Prezentując projekt w Sejmie poseł Tomasz Zimoch (PL2050) przypomniał, że w 2016 r. przeciwko takim zmianom ułatwiającym życie służbom protestował obecny poseł PiS Krzysztof Szczucki. Był wtedy pracownikiem Biura Rzecznika Praw Obywatelskich i na posiedzeniach komisji sejmowych szczegółowo wyjaśniał, jak niebezpieczna jest to zmiana.

Władza woli służby od obywateli

Uwagi Szczuckiego odrzucił wtedy nowy wiceminister sprawiedliwości, Marcin Warchoł. Czego Zimoch nie powiedział — to tego, że Warchoł chwilę wcześniej też pracował w Biurze RPO, zresztą w tym samym zespole co Szczucki. Obaj prawnicy przeszli jednak w 2016 r. na stronę władzy. Która przestała ważyć interesy służb i prawa obywateli — przeszła na stronę służb. I tego PiS trzyma się dalej – w debacie sejmowej przedstawiciel klubu wskazał, że nie do zaakceptowania jest sytuacja, jeśli służby, prowadząc podsłuch w jednej sprawie, przy okazji dowiadują się o innym przestępstwie, np. korupcji, i nic nie mogą z tym zrobić (tak naprawdę poseł Grzegorz Lorek powiedział tu, że wpadając na ślad przestępstwa, policja nie będzie umiała zebrać innych dowodów, bo umie tylko w podsłuchy).

RPO nie mogąc się dobić zrozumienia u PiS, od razu, wiosną 2016 r. skierował ustawę do Trybunału Konstytucyjnego. Wtedy był to jeszcze legalny TK. Tyle że nie zajął się sprawą do czasu aż w grudniu 2016 r. PiS przejął nad nim kontrolę. Julia Przyłębska zaczęła manipulować składami — w tym wyznaczonym przez nią do rozpatrzenia tej ustawy byli nie tylko dublerzy, ale i Mariusz Muszyńskim, o którym publicznie mówiono, że ma powiązania ze służbami. Szansa na niezależną analizę i zbadanie sprawy była żadna, więc RPO Adam Bodnar zaczął swoje wnioski wycofywać z TK. Wniosek w sprawie „owoców zatrutego drzewa” był drugi z tej serii.

Nie ma TK, służby rosną w siłę

Historia “owoców zatrutego drzewa” jest więc tez historią upadku niezależnego sądu konstytucyjnego. A ponieważ nie było już niezależnego od władzy TK, sprawy w swoje ręce wzięły sądy. W 2023 roku Sąd Apelacyjny we Wrocławiu wydał precedensowy wyrok, w którym orzekł, że używanie programów szpiegujących do zdobywania dowodów jest sprzeczne z prawem.

Co będzie teraz z projektem PL 2050?

Jako projekt poselski ominął konsultacje i rządowe analizy. Ale zgodnie z deklaracją marszałka Sejmu Sejm sam przeprowadzi ocenę skutków regulacji i zapyta o opinie instytucje państwowe. Na razie takich opinii w systemie sejmowym nie widać, choć z debaty sejmowej wynikało, że wpłynęły do Sejmu. W najbliższych tygodniach rząd chce już przesłać do Sejmu dużą reformę prawa karnego po PiS, która będzie w sprawie „owoców zatrutego drzewa” zbieżna z projektem poselskim. Zapowiedział to wiceminister sprawiedliwości Arkadiusz Myrcha (na zdjęciu u góry). W Ministerstwie Sprawiedliwości porządkowaniem prawa karnego zajmuje się Komisja kodyfikacyjna pod kierownictwem sędziego SN prof. Włodzimierza Wróbla.