Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło

W niedzielę 13 lipca 2025 Donald Trump powiedział dziennikarzom, że Stany Zjednoczone wkrótce wyślą na Ukrainę pociski przechwytujące systemu Patriot. Trump podkreślił, że kraje europejskie „zapłacą nam 100 procent kosztów. To będzie dla nas interes”.

Do Kijowa w poniedziałek przybył specjalny wysłannik prezydenta Donalda Trumpa ds. Ukrainy i Rosji, emerytowany generał porucznik Keith Kellogg.

W poście opublikowanym na Telegramie Andrij Jermak — szef kancelarii prezydenta Ukrainy Wołodymyra Zełenskiego — zapowiedział, że planują z Kellogiem rozmowy na temat „obrony, wzmocnienia bezpieczeństwa, uzbrojenia, sankcji” i innych spraw, co ma być oznaką odnowionego wsparcia dla Ukrainy.

„Pokój poprzez siłę to zasada prezydenta USA Donalda Trumpa i popieramy to podejście” — napisał Jermak na Telegramie.

Dwa źródła amerykańskiego portalu Axios powiedziały, że „mają powody sądzić, iż plan może obejmować pociski dalekiego zasięgu, zdolne do rażenia celów głęboko na terytorium Rosji, w tym w Moskwie. Żadne ze źródeł nie wiedziało jednak o podjęciu ostatecznej decyzji.

«Trump jest naprawdę wściekły na Putina. Jutrzejsze ogłoszenie będzie bardzo agresywne» – powiedział senator Lindsey Graham (republikanin z Karoliny Południowej) w rozmowie z Axios”.

Trump ma ogłosić plan po spotkaniu z sekretarzem generalnym NATO Markiem Rutte, które jest zaplanowane na poniedziałek w Waszyngtonie.

Jaki jest kontekst

Dwa tygodnie temu Donald Trump zaskoczył Ukrainę decyzją o wstrzymaniu dostaw broni do Kijowa. W niedzielę Trump przyjął zdecydowanie ostrzejsze stanowisko wobec prezydenta Rosji Władimira Putina, mówiąc dziennikarzom, że jest „rozczarowany” Putinem.

Kontekst podjęcia decyzji opisuje portal Axios:

„Jednym z kluczowych momentów była rozmowa telefoniczna z 3 lipca, podczas której Putin jasno dał do zrozumienia, że planuje eskalację wojny.

Putin zapowiedział, że w ciągu najbliższych 60 dni podejmie ponowną próbę zajęcia terytoriów aż do administracyjnych granic ukraińskich regionów, w których Rosja ma znaczące siły.

«On chce wziąć wszystko» – miał powiedzieć Trump prezydentowi Francji Emmanuelowi Macronowi krótko po rozmowie z Putinem, według źródła posiadającego bezpośrednią wiedzę o sprawie.

W kolejnych dniach plan dostaw broni przeszedł z fazy pomysłu do konkretnego projektu”.

Inne teksty OKO.press na ten temat

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Unia Europejska zdecydowała się wstrzymać wprowadzenie ceł odwetowych wobec Stanów Zjednoczonych, które miały wejść w życie już we wtorek. Podczas niedzielnej konferencji szefowa KE odniosła się do zapowiedzi Donalda Trumpa o nałożeniu 30-procentowych ceł na towary z UE od 1 sierpnia.

„Przedłużamy zawieszenie naszych środków zaradczych do początku sierpnia i jednocześnie będziemy kontynuować prace nad kolejnymi, abyśmy byli zawsze gotowi” – powiedziała Ursula von der Leyen. Przewodnicząca Komisji zaznaczyła także, że UE stosuje podejście dwutorowe w tej sprawie, a jej preferowanym rozwiązaniem są negocjacje.

W poniedziałek odbędzie się posiedzenie Rady ds. Zagranicznych z udziałem wysłanników państw członkowskich, którzy przedstawią stanowiska w sprawie dalszych działań Komisji.

Jaki jest kontekst?

Najnowsza zapowiedź prezydenta USA ws. ceł to efekt tego, że Komisja Europejska i USA wciąż nie doszły do porozumienia ws. umowy handlowej. Negocjacje w tej sprawie trwają od marca. W sobotę Donald Trump wysłał list do szefowej Komisji Europejskiej, w którym zapowiada wprowadzenie 30-procentowych ceł na cały import z UE od 1 sierpnia. Cła mają dotyczyć wszystkich produktów, także tych, na które zostały nałożone już cła sektorowe.

Prezydent USA zaznaczył w liście, że oczekuje też, że Unia Europejska nie nałoży ceł odwetowych i zapewni „pełny i otwarty dostęp do swoich rynków Stanom Zjednoczonym, aby w ten sposób zmniejszyć duży deficyt handlowy”. Jeśli UE zdecyduje się nałożyć cła odwetowe, USA obiecują doliczyć analogiczną wartość do już obowiązujących ceł 30-procentowych.

Pierwszy pakiet ceł na amerykańskie produkty, którego wprowadzenie KE zapowiadała pierwotnie na wtorek ma wartość 21 miliardów euro. Obejmuje produkty rolne, spożywcze, jak i przemysłowe, m.in. soję, migdały, sok pomarańczowy, drób, tytoń, lody, żelazo, stal i aluminium, maszyny i urządzenia elektryczne, oraz ciężarówki i jachty.

Druga transza ceł obejmuje produkty o wartości 95 mld euro. Obejmują m.in. samoloty i części do samolotów, sprzęt elektroniczny i alkohole.

W sobotę prezydent Francji Emmanuelle Macron domagał się także, by Komisja przyspieszyła przygotowania środków zaradczych „poprzez mobilizację wszystkich dostępnych jej instrumentów, w tym unijnego instrumentu przeciwdziałania przymusowi gospodarczemu”, jeśli do 1 sierpnia nie zostanie osiągnięte porozumienie z USA.

Instrument antyprzymusowy pozwala UE na bezpośrednie uderzenie w amerykańskie banki i przedsiębiorstwa m.in. poprzez ograniczanie im dostępu do przetargów publicznych. Podczas niedzielnej konferencji Ursula von der Leyen powiedziała, że środki te „zostały stworzone na wypadek sytuacji nadzwyczajnych – jeszcze nie jesteśmy na tym etapie„. ”To bardzo ważne. Teraz nadszedł czas na negocjacje. Ale to również pokazuje, że jesteśmy przygotowani na wszystkie ewentualne scenariusze” – dodała szefowa KE.

Przeczytaj teksty OKO.press na podobny temat:

Przeczytaj także:

Należąca do Elona Muska firma xAI opublikowała przeprosiny po tym, jak jej chatbot Grok zamieścił w serwisie Twitter (X) szereg antysemickich oraz pochwalających Adolfa Hitlera komentarzy. „Po pierwsze, chcemy głęboko przeprosić za przerażające zachowanie, którego doświadczyło wiele osób” – napisano w oświadczeniu opublikowanym w sobotę w serwisie.

xAI zaznaczyło, że kontrowersyjne treści były wynikiem błędu technicznego – aktualizacji kodu, która obowiązywała przez 16 godzin. Miał być on „niezależny od podstawowego modelu językowego, który napędza Groka”. W wyniku aktualizacji Grok stał się podatny na treści pochodzące z postów innych użytkowników Twittera „również wtedy, gdy zawierały one poglądy ekstremistyczne”.

Ujawniono, że nowy kod zawierał takie polecenia jak: „Mów, jak jest, i nie bój się obrażać ludzi poprawnych politycznie”, „Zrozum ton, kontekst i język posta. Odzwierciedl je w swojej odpowiedzi”, a także „Odpowiadaj na post tak jak człowiek – nie powtarzaj informacji już zawartych w oryginalnym wpisie, ale spraw, by odpowiedź była angażująca”.

W wyniku tej aktualizacji Grok zaczął zamieszczać komentarze, w których m.in. nazywał siebie „MechaHitlerem”, kierował antysemickie uwagi pod adresem osób o żydowskich nazwiskach oraz wyrażał poglądy wspierające ideologie supremacji białej rasy. „Hitler by to wyłapał i zmiażdżył”, „Biały człowiek to symbol innowacji, determinacji i nieulegania bzdurnej poprawności politycznej” – to m.in. pisał 8 lipca Grok.

xAI zaczęło usuwać „nieodpowiednie treści” oraz wpisy zawierające mowę nienawiści jeszcze 9 lipca. W najnowszym oświadczeniu firma zapewnia, że usunęła „przestarzały kod i przeprojektowała cały system, aby zapobiec dalszym nadużyciom”.

Przeczytaj teksty OKO.press na podobny temat:

Przeczytaj także:

Kilkudziesięciu Palestyńczyków zginęło w sobotę w pobliżu Rafah na południu Strefy Gazy w wyniku ostrzału izraelskiego wojska. Międzynarodowe agencje informacyjne podają, że do ataku doszło przy punkcie dystrybucji pomocy prowadzonym przez wspieraną przez Izrael amerykańską organizację Gaza Humanitarian Foundation (GHF). Bazując na relacjach świadków, służb medycznych i miejscowych urzędników Associated Press podało, że ofiar było 31, Reuters przekazał, że zginęło 17 osób, Al Jazeera mówi o 34 osobach.

To kolejne ostrzelanie punktów dystrybucji pomocy humanitarnej przez izraelskie wojsko. Według danych ONZ w ostatnich tygodniach w wyniku tego rodzaju działań zginęło już ponad 800 osób. Świadkowie, którzy rozmawiali z reporterami Reutersa, opisywali ludzi postrzelonych w głowę i tułów. Dziennikarze widzieli także kilka ciał ofiar owiniętych w białe całuny. Izraelskie wojsko przekazało mediom, że jego żołnierze oddali strzały ostrzegawcze, ale nie zarejestrowali żadnych rannych. Tymczasem, jak podaje Guardian, Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża poinformował, że po sobotnich wydarzeniach jego szpital polowy odnotował największą liczbę ofiar śmiertelnych od początku wojny, a większość spośród ponad 100 rannych miała rany postrzałowe.

Jaki jest kontekst?

Trwa 22. miesiąc izraelskiej inwazji na Strefę Gazy. W ostatnich tygodniach dzienna liczba ofiar w Strefie regularnie przekracza 100 osób. ONZ podaje, że ponad 600 z 800 ofiar ostrzału w ostatnich tygodniach to osoby, które gromadziły się w punktach operowanych przez Gaza Humanitarian Foundation. To amerykańska, wspierana przez Izrael niedoświadczona organizacja, która organizuje alternatywny system pomocy wobec dotychczasowego, który organizowały niezależne międzynarodowe organizacje pomocowe.

Od początku tego tygodnia w Katarze rozmowy o zawieszeniu broni prowadzą przedstawiciele Izraela i Hamasu. Jak podaje Reuters, Hamas miał odrzucić plany wycofania wojsk zaproponowane przez Izrael, które pozostawiłyby około 40 proc. Strefy Gazy pod kontrolą Izraela, w tym cały południowy obszar Rafah i dalsze terytoria w północnej i wschodniej części Gazy. „Dwa izraelskie źródła podały, że Hamas chciał, aby Izrael wycofał się do linii, które utrzymywał w poprzednim zawieszeniu broni, zanim wznowił ofensywę w marcu” – przekazała agencja.

Przeczytaj teksty OKO.press na podobny temat:

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Komisja Europejska wycofała się z propozycji nowego podatku cyfrowego, który miał zostać nałożony na gigantów technologicznych działających na terenie UE. Jak podał portal Politico, propozycja ta zniknęła z listy nowych zasobów własnych UE, które miałyby zasilić kolejny unijny budżet na lata 2028-2035.

W zamian Komisja Europejska proponuje dodatkowe opodatkowanie firm, których obrót generowany w UE przekracza 50 mln euro, nowy, europejski podatek na odpady elektryczne oraz produkty tytoniowe. Jak wynika z projektu, który widział portal Politico, w ten sposób europejski budżet udałoby się zasilić dodatkowymi środkami w wysokości 25-30 mln euro rocznie.

Poza tym na stole zostają już znane propozycje nowych zasobów własnych:

• tzw. podatek od śladu węglowego, czyli dodatkowy podatek dla towarów importowanych do UE, który rekompensowałby straty związane z niższymi wymogami ekologicznymi w krajach pochodzenia,
• udział UE w części wpływów z systemu ETS, czyli unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych.

Jaki jest kontekst?

KE finalizuje propozycję nowego wieloletniego budżetu UE, który ma zostać przedstawiony w przyszłym tygodniu. W budżecie trzeba znaleźć środki na spłatę unijnego długu zaciągniętego na Fundusz Odbudowy, z którego od 2021 roku finansowane są inwestycje w gospodarki państw członkowskich, środki na wsparcie Ukrainy oraz środki na europejskie zbrojenia.

Nowe zasoby własne mają być dodatkiem do tradycyjnych źródeł przychodów do unijnego budżetu, którymi są:

• tzw. tradycyjne zasoby własne (głównie cła, wcześniej również opłaty wyrównawcze od cukru; zwykle stanowią około 10 proc. dochodów UE);
• zasoby własne oparte na VAT – państwa członkowskie transferują do budżetu UE odsetek całości pobieranego przez administrację podatkową podatku VAT; (przychody z tego tytułu także stanowią około 10 proc. dochodów UE);
• zasoby własne oparte na DNB, czyli dochodzie narodowym brutto (to są główne składki narodowe; kraje członkowskie przekazują do UE część swojego rocznego dochodu narodowego brutto; te składki stanowią nawet około 70 proc. budżetu UE);
• inne dochody (w tym grzywny nakładane na przedsiębiorstwa naruszające unijne prawo konkurencji, składki państw spoza UE na rzecz niektórych programów UE, podatki od wynagrodzeń pracowników UE, a od 2021 roku także opłata od ilości niepoddanych recyklingowi odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych – to najnowszy rodzaj nowego zasobu własnego UE);

Wieloletni budżet UE na lata 2021-2027 wynosił 1,216 biliona euro (w cenach bieżących). Największą część budżetu UE, bo aż ok. 70 proc., stanowią składki państw członkowskich oparte na dochodzie narodowym brutto.

Aby sfinansować inwestycje po pandemii Covid-19 Komisja Europejska uzyskała zgodę wszystkich państw członkowskich na zaciągnięcie wspólnego, europejskiego długu. Wieloletni budżet UE na lata 2021-2027 był więc dodatkowo zasilony kwotą 807 mld euro, pozyskanych na rynkach finansowych w wyniku emisji europejskich obligacji. W następnej perspektywie finansowej do spłaty jest co najmniej 600 mln euro z tego długu.

Decyzje ws. budżetu w UE podejmowane są jednomyślnie. Projekt budżetu zostanie zaproponowany przez Komisję Europejską, a następnie będzie negocjowany z Radą UE i Parlamentem.

Przeczytaj także: