Krótko i na temat: najnowsze wiadomości z Polski i ze świata

Co się wydarzyło

W środę wicepremier, szef MON Władysław Kosiniak-Kamysz zapowiedział, że Polska będzie dążyć do przekazania Ukrainie pozostałych samolotów MiG-29. W zamian Polska chce skorzystać z ukraińskich zdolności dronowych i antydronowych.

Tego samego dnia szef prezydenckiego Biura Polityki Międzynarodowej Marcin Przydacz powiedział, że prezydent nie jest na bieżąco informowany w sprawie planowanego przekazania Ukrainie polskich samolotów MiG-29.

W czwartek podczas konferencji prasowej w Rydze o sprawę był pytany prezydent Karol Nawrocki. „Ja takiej informacji nie miałem, co w czwartek potwierdził BBN” – powiedział.

„Muszę przyznać, przy całej sympatii do pana premiera Kosiniaka-Kamysza, i podkreślając, że nasza współpraca wygląda dobrze w wielu zakresach, uspokajając też opinię publiczną, że jesteśmy z panem premierem, z ministrem obrony narodowej w wielu sprawach w kontakcie i dochodzimy do porozumienia w wielu zakresach polskiego bezpieczeństwa. Ale tutaj musiało się wkraść jakieś nieporozumienie” – powiedział prezydent.

„Są granice wprowadzania w błąd opinii publicznej przez pana prezydenta” – powiedział szef MON Władysław Kosiniak-Kamysz pytany przez dziennikarzy w Sejmie.

„Na kłamstwa nie można się godzić” – dodał.

„Chyba mają straszny bałagan w kancelarii, zajmują się polityką, a nie informowaniem prezydenta. Nie można robić z bezpieczeństwa państwa polskiego wycieczek politycznych. Polacy zasługują na poważne podejście urzędników kancelarii prezydenta” – podkreślił wicepremier.

„Ktoś chce prowadzić wojnę i na szali tej wojny chce kłaść polskie bezpieczeństwo” – dodał.

Jaki jest kontekst

Jak podaje RMF i PAP przekazanie pozostałych MiGów-29 Ukrainie (Polska przekazała już połowę floty tych samolotów – 14 maszyn – w 2023 roku) będzie równoznaczne z wycofaniem tego typu sprzętu z Sił Powietrznych, a zarazem wycofanie ostatnich poradzieckich samolotów bojowych z Polski.

W przyszłym roku mają zacząć się dostawy do Polski nowych myśliwców F-35 z USA. Maszyny tego typu nie trafią jednak do Malborka – specjalistyczna infrastruktura potrzebna do ich obsługi powstaje bowiem w zachodniopomorskim Świdwinie oraz w łódzkim Łasku. Łącznie zamówione są 32 F-35.

Czytaj więcej w OKO.press

Przeczytaj także:

„Działania Warszawy to bezprawie” – mówi rzecznik Kremla Dmitrij Pieskow. „Biorąc pod uwagę bezprawie, jakie panuje w Polsce, z pewnością nie jest to najodpowiedniejsze miejsce do podróżowania lub odwiedzania przez naszych obywateli” – dodał.

W zeszłym tygodniu funkcjonariusze Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego zatrzymali w Polsce Aleksandra B., kierownika działu archeologii starożytnej w muzeum „Ermitaż” w Petersburgu. Mężczyzna jest podejrzewany przez ukraińskie służby o zniszczenie obiektów dziedzictwa kulturowego.

Pieskow zapowiedział, że Rosja zrobi wszystko by doprowadzić do uwolnienia zatrzymanego archeologa. Rzeczniczka rosyjskiego MSZ Maria Zacharowa wyraziła nadzieję, że „Polska zrozumie absurdalność oskarżeń Kijowa wobec rosyjskiego archeologa”.

Rosyjski archeolog w zeszłym tygodniu przejeżdżał przez Polskę w drodze z Holandii na Bałkany, gdzie odbywał serię wykładów. Wtedy też funkcjonariusze ABW dokonali jego zatrzymania. Teraz ukraińska prokuratura będzie domagała się jego ekstradycji.

Zdaniem Kijowa Rosjanin miał wraz ze współpracownikami dokonywać nielegalnych prac wykopaliskowych w obiekcie Starożytne miasto Myrmekion w Kerczu na wschodnim krańcu Półwyspu Krymskiego, co doprowadziło do zniszczenia obiektów należących do dziedzictwa narodowego.

Jaki jest kontekst

Myrmekion, gdzie prowadził wykopaliska rosyjski archeolog, jest pozostałością kolonii greckiej założonej przez Milet w VI wieku p.n.e. Zamieszkiwany był do XV wieku n.e. Badania ruin zaczęły się w XIX wieku, a w XX wieku badali go także naukowcy z Polski.

Aleksander B., choć zajmował się starożytnościami, pracował na okupowanym już Krymie, a wyniki badań publikował w czasie pełnoskalowego najazdu Putina na Ukrainę. Ukraińcy zarzucają mu, że pod jego nadzorem i kierownictwem, podczas działań właściwej ekspedycji archeologicznej w 2022 roku, odkryto i skonfiskowano na rzecz Federacji Rosyjskiej skarb – 30 złotych monet, z których 26 było z wyrytym imieniem Aleksandra Wielkiego, a cztery zostały wybite za panowania jego przyrodniego brata Filipa III Arridajosa.

Rosja przerabia okupowany od 2014 r. okupowany Krym na „kolebkę państwa rosyjskiego”, gdyż to tam miał się ochrzcić wikiński władca Waldemar nazywany w Rosji świętym Władimirem (a w Ukrainie – Wołodymirem). Państwowej ideologii, że Rosja ma tysiąc lat, a korzeniami sięga starożytności, podporządkowana jest też archeologia. To Krym ma dowodzić starożytności Rosji – sama Moskwa powstała przecież dopiero w XII wieku. Przeszłość jest tymczasem uzasadnieniem dla obecnej imperialistycznej polityki Moskwy. Jednym z argumentów, że Ukraina ma należeć do Rosji są np. w propagandzie Kremla wykopywane z ziemi monety z portretami carów.

Ukraina stoi na stanowisku, że Krym leży w uznawanych międzynarodowo granicach Ukrainy. Zaś podejmowane tam działania na rzecz okupanta są ścigane przez prawo. Wykopaliska na terenach nielegalnie okupowanych są ścigane przez prawo międzynarodowe (stad np. problemy naukowców z artefaktami pozyskanymi nielegalnie np. w czasie amerykańskiej interwencji w Iraku).

Putin zaś opowiada, że „kwestia krymska” nie podlega już dyskusji, gdyż półwysep skutecznie został włączony do Rosji. Kreml domaga się teraz – w tramach toczących się negocjacji z Trumpem – międzynarodowego uznania tego fakty. A więc akceptacji siłowej zmiany granic w Europie.

Dla pełnego obrazu dodać trzeba, że ataki na Polskę są stałym elementem rosyjskiej propagandy, która wykorzystuje każdy pretekst, by pokazać nasz kraj jako państwo niestabilne, zależne od woli innych i pogrążające się w chaosie. Chaos, tak jak carskie monety wykopywane z ziemi, są w rosyjskiej narracji dobrym uzasadnieniem najazdu.

Czytaj więcej tekstów OKO.press

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Prokuratura Okręgowa w Krakowie kończy sprawę zabójstwa lekarza-ortopedy Tomasza Soleckiego.

Jak przekazała w komunikacie, w najbliższym czasie prokuratur skieruje do sądu wniosek o umorzenie postępowania. Powód: niepoczytalność mężczyzny, kiedy atakował nożem doktora.

Prokuratura otrzymała opinię biegłych psychiatrów, z której wynika, że Jarosław W. „miał zniesioną zdolność rozpoznania znaczenia czynu i pokierowania swoim postępowaniem”. Prokuratura chce, by nożownik trafił do zakładu psychiatrycznego.

„Istnieje wysokie prawdopodobieństwo dokonania przez niego w przyszłości podobnego czynu, który związany jest z jego chorobą psychiczną” – wyjaśnia Oliwia Bożek-Michalec, rzeczniczka Prokuratury Okręgowej w Krakowie.

Jaki jest kontekst?

Tomasz Solecki miał 47 lat. Był cenionym lekarzem ortopedą, specjalizował się m.in. w chirurgii rekonstrukcyjnej ręki. Leczył m.in. Jarosława W., byłego funkcjonariusza służby więziennej we Wronkach i Katowicach. To on 29 kwietnia 2025 roku wtargnął do gabinetu dra Soleckiego w krakowskim Szpitalu Uniwersyteckim i zadał lekarzowi kilkadziesiąt ciosów nożem; w brzuch, ręce, serce.

Lekarz tego samego dnia zmarł. Nie przeżył operacji.

Jarosław W. już wcześniej miał nękać ortopedę. Był niezadowolony z leczenia; twierdził, że doszło do nieprawidłowości podczas operacji. Zarzuty te zbadała Izba Lekarska w Krakowie, ale nie potwierdziła uchybień. Pacjent jednak nie odpuścił. Jak mówiła dziennikarzom Oliwia Bożek-Michalec, mężczyzna domagał się od Soleckiego pieniędzy, które miały rekompensować rzekomy błąd. Lekarz o sprawie informował dyrekcję szpitala, chciał, by ta poinformowała policję. Przełożeni Jarosława W. otrzymywali sygnały o niepokojących zachowaniach pracownika — ale nie objęli go opieką psychologiczną.

Przeczytaj więcej na OKO.press:

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło

Choć prezydent na Węgrzech – podobnie jak w Polsce – pełni głównie funkcje ceremonialne, ma też istotne narzędzia polityczne. Może wetować ustawy lub kierować je do Trybunału Konstytucyjnego, co pozwala mu blokować działania rządu.

Do tej pory parlament Węgier mógł uznać, że prezydent nie jest zdolny do pełnienia obowiązków, zwykłą większością głosów.

Nowe przepisy zmieniają tę procedurę. Każda taka decyzja będzie teraz musiała zostać zweryfikowana przez Trybunał Konstytucyjny, który dodatkowo zyska prawo odrzucenia takiej decyzji.

Obecnie prezydentem Węgier jest Tamás Sulyok, były szef Trybunału Konstytucyjnego i bliski współpracownik Orbána. Jego pięcioletnia kadencja kończy się w 2030 roku.

Ustawę przyjęto głosami 134 posłów, przy 49 przeciw i 2 wstrzymujących się. Wszelkie przyszłe zmiany w tych przepisach będą wymagały większości dwóch trzecich.

Trybunał Konstytucyjny kierowany jest obecnie przez byłego prokuratora generalnego Pétera Polta, bliskiego sojusznika Orbána, którego parlament zatwierdził na 12 letnią kadencję na początku roku.

„Prezydent Republiki zwrócił uwagę na lukę w swoich kompetencjach, która mogłaby prowadzić do nadużyć, dlatego przyjęliśmy jego sugestię” powiedział w środę szef kancelarii premiera Gergely Gulyás.

Wybory parlamentarne odbędą się za cztery miesiące. Sondaże dają wyraźne prowadzenie opozycyjnemu liderowi, Péterowi Magyarowi i jego partii TISZA.

TISZA oceniła jednak w rozmowie z niezależnym portalem Telex, że ustawa jest „kolejnym dowodem” na to, iż

Jaki jest kontekst

Viktor Orbán niedługo skończy czwartą kadencję i pozostaje najdłużej nieprzerwanie urzędującym liderem w Unii Europejskiej. Ta ciągłość daje mu nie tylko polityczną siłę, ale też kapitał wiedzy i doświadczenia, który w unijnych realiach bywa atutem.

„Orbán od lat buduje system, który ma go chronić przed utratą władzy: zmienione procedury wyborcze, sprzyjające prawo, kontrola nad mediami, agresywny marketing polityczny, sieć instytucjonalnych zabezpieczeń” – wskazywał w rozmowie z OKO.press Wojciech Przybylski, redaktor naczelny międzynarodowego magazynu „Visegrad Insight” i prezes fundacji Res Publica.

„On naprawdę nie zakłada scenariusza, w którym dobrowolnie zejdzie ze sceny” – dodał.

Ale jeżeli wybory przyniosą jasną większość po stronie opozycji, premier nie będzie miał narzędzi, by temu zapobiec. Ostatecznie pozostanie rezygnacja. Co to będzie znaczyć dla niego osobiście, to inna sprawa, ale sam mechanizm przekazania władzy formalnie istnieje.

„To znaczy, że Węgrzy nadal mają w rękach instrument, który pozwala na pokojową zmianę rządu. Tylko muszą z niego naprawdę skorzystać” – ocenił Przybylski.

Czytaj więcej w OKO.press

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło

Pakiet, który prezydent Meksyku Claudia Sheinbaum uzasadnia potrzebą wzmocnienia krajowej produkcji, został przyjęty w środę przez meksykański Senat.

Nowe cła mają wejść w życie 1 stycznia 2026 roku i obejmą m.in. metale, samochody, odzież oraz sprzęt AGD. Prócz Chin dotkną dziesiątek państw, które nie mają z Meksykiem umów o wolnym handlu np. Tajlandię, Indie oraz Indonezję.

Zgodnie z informacjami BBC, środki te przewidują wprowadzenie ceł sięgających nawet 50 proc. na ponad 1,4 tys. produktów.

Rzecznik chińskiego ministerstwa handlu oświadczył w czwartek, że nowe opłaty „poważnie zaszkodzą interesom partnerów handlowych”. Dodał, że Pekin prowadzi dochodzenie w sprawie polityki handlowej Meksyku i wezwał władze w Meksyku do „skorygowania” swojej decyzji.

W tym tygodniu Chiny zasygnalizowały także chęć zwiększenia zaangażowania w krajach Ameryki Łacińskiej i Karaibów, zapowiadając pogłębianie relacji z regionem poprzez handel i innowacje.

W ostatnich latach chińskie firmy wyraźnie zwiększyły swoją obecność w Meksyku, a producenci samochodów tacy jak BYD czy MG otworzyli tam swoje oddziały.

Producenci uzależnieni od chińskich części ostrzegają przed rosnącymi kosztami, a część ustawodawców wyraża obawy o pogorszenie relacji z regionem, który wielu uważa za kluczowy dla dywersyfikacji meksykańskiego handlu.

Waszyngton ostrzega jednak, że Pekin może wykorzystywać Meksyk jako sposób na omijanie amerykańskich ceł.

Jaki jest kontekst

Towary z Meksyku, podobnie jak z Kanady, już na początku kadencji Trumpa zostały obłożone 25 proc. cłami, choć prezydent USA kilkakrotnie odkładał wejście ich w życie i łagodził je.

Latem prezydent Donald Trump przedłużył umowę, by Meksyk płacił 25-proc. cła na fentanyl, 25-proc. cła na samochody oraz 50-proc. cła na stal, aluminium i miedź.

Rozporządzenie wykonawcze Trupa stwierdzało, że wcześniejsza stawka nie wystarczała do utrzymania produkcji amerykańskiej.

Rząd meksykańskiej prezydent Claudii Sheinbaum prowadzi rozmowy z administracją Trumpa, próbując złagodzić taryfy.

Trump zapowiedział również możliwość nałożenia dodatkowych ceł na Meksyk z różnych powodów, w tym 25 proc. w ramach presji na kraje, by podejmowały większe działania przeciwko przemytowi fentanylu do USA.

W poniedziałek 8 grudnia prezydent USA zagroził kolejnym, pięcioprocentowym cłem na Meksyk, oskarżając kraj o naruszenie umowy gwarantującej amerykańskim rolnikom dostęp do wody.

Trump odwołał się do ponad 80-letniego traktatu przyznającego Stanom Zjednoczonym wodę z dopływów Rio Grande. USA od dekad zarzuca Meksykowi, że kraj nie wypełnia warunków porozumienia.

Stany Zjednoczone pozostają największym partnerem handlowym Meksyku.

Czytaj więcej w OKO.press