Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Prowadzony przez dziennikarzy irańskich na emigracji oraz dziennikarzy obywatelskich pozostających w Iranie portal Iran Wire informuje, że czołowi politycy kraju nie mają kontaktu z najwyższym przywódcą Iranu Alim Chameneim. Od izraelskiego ataku na Iran 13 czerwca Chamenei ukrywa się w bunkrze w Teheranie, a kontakt z nim jest utrudniony.

Izraelczycy kilkukrotnie sugerowali, że życie Chameneiego może być celem izraelskich ataków. W pierwszym dniu wojny Izrael wyeliminował kilku najważniejszych dowódców wojskowych i naukowców związanych z irańskim programem atomowym (część nich została zabita w ich domach, w uderzeniach tych zginęli cywile). Doniesienia z pierwszych dni wojny mówiły o tym, że Amerykanie zawetowali izraelski zamach na życie irańskiego przywódcy. Chamenei miał jednak prawo bać się o swoje życie. Dodajmy, że w czerwcu 1981 roku, wówczas jako kandydat na prezydenta, Chamenei przeżył próbę zamachu ze strony przeciwników politycznych. W wyniku obrażeń stracił wtedy władzę nad swoją lewą ręką.

Wygląda jednak na to, że próby ochrony życia przez przywódcę przybrały poziom, który utrudnia bieżące zarządzanie państwem w trakcie wojny i w głębokim kryzysie.

Bez kontaktu

Iran Wire pisze, że od nocnego udrzenia USA na Iran do Chameneiego próbują dotrzeć najważniejsi urzędnicy w państwie. Dwa anonimowe źrodła przekazały portalowi, że dziś bezskutecznie skontaktować się z nim próbowali:

• były prezydent Hassan Ruhani,
• były marszałek odpowiednika naszego Sejmu, Islamskie Zgromadzenie Konsultatywne lub madżlesu, Ali Laridżani,
• były szef wymiaru sprawiedliwości Sadek Laridżani.

Zdaniem Iran Wire cała trójka chciałaby namawiać Najwyższego Przywódcę do podjęcia rozmów z USA.

Nie pierwszy raz

Nie wiemy, czy wśród polityków, którzy nie mogą skontaktować się z Chameneim są także pełniący dziś najważniejsze funkcje państwowe prezydent kraju Masud Pezeszkian, minister spraw zagranicznych Abbas Arakczi czy marszałek madżlesu Mohammad Baker Kalibaf. Ale informacje Iran Wire uwiarygodniają wczorajsze doniesienia Axios. Amerykański serwis pisał, że Amerykanie chcieli zorganizować rozmowy pomiędzy najwyższymi urzędnikami Iranu i USA w Stambule, a pomysł popierał prezydent Turcji Recep Tayyip Erdoğan. Arakczi i Pezeszkian chcieli skontaktować się z Chameneim, by uzyskać jego pozwolenie. Ale nie dotarli do przywódcy, a pomysł upadł.

Możliwe, że Chamenei nie posiada nawet pagera, który do niedawna był uważany za bezpieczną formę kontaktu w takich stytuacjach. We wrześniu 2024 roku izraelskie służby przeprowadziły atak na członków Hezbollahu za pomocą ich pagerów. Urządzenia eksplodowały, a w ataku zginęły 42 osoby (przynajmniej 12 to postronni cywile).

Tak głęboka izolacja najważniejszej osoby w państwie budzi wątpliwości, czy Chamenei jest dziś w stanie kontrolować sytuację w kraju i reakcję Iranu na amerykański atak. Od 13 czerwca Chamenei nie pojawił się publicznie. Irańska telewizja wyemitowała dwa nagrane wcześniej przemówienia, jedno 13, drugie 18 czerwca.

Przeczytaj także:

Amerykańskie uderzenie

Bombowce strategiczne B-2 wykorzystane w ataku na zakład do wzbogacania uranu w Fordo w centralnym Iranie wyleciały z bazy w stanie Missouri i leciały bez przystanku przez 37 godzin do celu. Według anonimowego urzędnika amerykańskiego, który rozmawiał z „New York Times'em”, Amerykanie przy pomocy bombowców B-2 zrzucili 12 tzw. „bomb burzących bunkry” na zakład w Fordo i dwie na drugi zakład w Natanz.

Zdaniem anonimowego irańskiego urzędnika, który rozmawiał z Reutersem, większość wzbogaconego w Fordo uranu została przed irańskim atakiem przetransportowana w inne, nieznane miejsce. Trudno jednak w dzisiejszych warunkach zweryfikować prawdziwość takiego twierdzenia i faktyczne możliwości przeprowadzenia takiej operacji.

Jednocześnie trwają dalsze izraelskie uderzenia na Iran. Dziś rano Izraelczycy zaatakowali choćby bazę logistyczną irańskiej armii w Tabrizie na północy Iranu.

Irańska odpowiedź

Irańczycy nie odpowiedzieli jeszcze Amerykanom. Przed amerykańskim atakiem irańscy przywódcy i decydenci podkreślali, że atak USA na Iran oznaczać będzie ostrą odpowiedź ze strony Iranu. Rano w irańskich mediach dominuje lekceważący stosunek do amerykańskiego ataku. Irańska telewizja państwowa, raportując z drogi w okolicach Fordo przekazała, że nic nie wskazuje na to, że w okolicy nastąpił atak. Z kolei gubernator prowincji Kom, w której znajduje się Fordo, twierdzi, że zniszczenia są minimalne.

Mehdi Mohammadi, doradca marszałka irańskiego parlamentu (madżlesu) Mohammada Bakera Kalibafa napisał dziś w mediach społecznościowych, że skala zniszczeń w Fordo jest drugorzędną kwestią. Jego zdaniem sposobem na uderzenie w USA jest mocna odpowiedź Izraelowi (Mohammadi pisze dosłownie o „poderżnięciu gardła Netanjahu”).

Dziś rano Iran rzeczywiście ponownie uderzył w Izrael. Irańczycy wystrzelili dziś 40 rakiet w stronę Izraela. Kilka z nich spowodowało spore zniszczenia w centralnym Tel Awiwie. Na razie nie ma doniesień o ofiarach śmiertelnych tych ataków. Izraelskie służby mówią o 27 rannych.

Amerykańskie bazy

Amerykanie spodziewają się irańskiej odpowiedzi. W regionie stacjonuje około 40 tys. amerykańskich żołnierzy w bazach m.in. w Iraku, Kuwejcie, Bahrajnie, Katarze czy Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Władze Bahrajnu ostrzegły dziś mieszkańców, by korzystali z głównych dróg w tym niewielkim, wyspiarskim kraju tylko, jeśli jest to naprawdę konieczne. Rząd poprosił też urzędników o pracę z domu. W stolicy Bahrajnu, Manamie, znajduje się amerykańska Baza Wsparcia Marynarki Wojennej. Bahrajn znajduje się nieco ponad 200 km w linii prostej od Iranu, po drugiej stronie Zatoki Perskiej.

Międzynarodowe reakcje

Wielka Brytania de facto zaakceptowała amerykański atak. We wpisie w mediach społecznościowych brytyjski premier Keir Starmer napisał, że „Iran nie może posiadać broni jądrowej, a Amerykanie podjęli kroki, by temu zapobiec”.

Arabia Saudyjska wyraziła zaniepokojenie sytuacją i przypomniała stanowisko z 13 czerwca, gdy potępiła izraelski atak na Iran i naruszenie jego integralności terytorialnej. Iran i Arabia Saudyjska są poważnymi regionalnymi rywalami ideologicznymi i strategicznymi.

Aktualizacja: Izrael poinformował o wysłaniu dwóch serii pocisków ze strony Iranu. Trafione zostały cele w Hajfie i w okolicach Tel Avivu.

„Przeprowadziliśmy bardzo udany atak na trzy obiekty atomowe” – poinformował w sobotę 21 czerwca wieczorem (w nocy z soboty na niedzielę czasu polskiego) prezydent USA Donald Trump na platformie Social Truth. To Fordo, Natanz i Isfahan. Iran potwierdził atak. „To historyczny moment dla Stanów Zjednoczonych Ameryki, Izraela i świata. Iran musi teraz zgodzić się na zakończenie tej wojny. Dziękuję!” – pisał dalej Trump. „Pełny ładunek bomb został zrzucony na instalację w Fordo. Wszystkie samoloty są bezpieczne i wracają do domu. Gratulacje dla Amerykańskich Wojowników. Nie ma innej armii na świecie, która mogłaby to zrobić. Teraz jest czas na pokój!”.

Ok. 4 czasu polskiego przywódca USA wygłosił orędzie, w którym powiedział: „Mogę ogłosić światu, że atak był całkowitym sukcesem”. Na atak odpowiedział szef MSZ Iranu: „Atak USA na irańskie obiekty atomowe jest oburzający i będzie miał >>wieczne konsekwencje<<”.

Na platformie X za atak podziękował premier Izraela Benjamin Netanjahu: „Stany Zjednoczone kontynuowały, z większą intensywnością i z wielką siłą, ataki armii Izraela i Mossadu na irański program nuklearny. Program ten zagrażał naszemu istnieniu, a także pokojowi na całym świecie. Natychmiast po zakończeniu operacji zadzwonił do mnie prezydent Trump. To była bardzo ciepła i wzruszająca rozmowa. Prezydent Trump jest silnym liderem wolnego świata. Jest wielkim przyjacielem Izraela, przyjacielem jak żaden inny. W swoim imieniu i w imieniu wszystkich obywateli Izraela, w imieniu całego narodu żydowskiego, dziękuję mu z całego serca”.

Jaki jest kontekst?

W nocy z 12 na 13 czerwca Izrael zaatakował Iran. Izraelczycy uderzyli w cele związane z irańskim programem atomowym i rakietowym, a także inne cele związane z irańską armią. W ataku zginęło przynajmniej trzech irańskich generałów. W kolejnych dniach zaplanowane było spotkanie dyplomatów obydwu krajów w Omanie, ale Izrael wyprzedził wypadki. "

Izrael utrzymuje, że jest to „atak wyprzedzający”. Nie ma jednak wiarygodnych informacji, że Iran planował wówczas masowe uderzenie na Izrael.

Według ostatniego raportu IAEA Iran rzeczywiście mógł być stosunkowo blisko takiej możliwości. W maju tego roku raport IAEA ujawnił, że w ostatnim czasie Iran znacznie przyspieszył proces wzbogacania uranu. Według ustaleń Agencji, w maju 2025 Iran zgromadził 408,6 kg uranu wzbogaconego do 60 proc." – pisał w OKO.press Jakub Szymczak, który śledzi wydarzenia na Bliskim Wschodzie.

Przeczytaj także:

USA wspierają Izrael, ale nie wiadomo było, czy ostatecznie przystąpią do wojny.

Przeczytaj także:

Więcej na ten temat w OKO.press:

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło

„Mój mąż Siarhiej jest wolny! Trudno opisać radość w moim sercu” — napisała w sobotę po południu na platformie X Swiatłana Cichanouska.

Za pomoc w uwolnieniu swojego męża liderka białoruskiej opozycji podziękowała m.in. prezydentowi USA Donaldowi Trumpowi, a także Keithowi Kelloggowi, specjalnemu wysłannikowi amerykańskiego przywódcy do spraw Ukrainy.

„Jeszcze nie skończyliśmy. 1150 więźniów politycznych nadal pozostaje za kratami. Wszyscy muszą zostać uwolnieni” — dodała Cichanouska.

Uwolnienie Cichanouskiego skomentował też w mediach społecznościowych minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski.

„Wolny świat cię potrzebuje, Siarhei! Moja najszczersza radość jest z tobą, Swiatłaną Cichanouską i całą twoją rodziną. Widząc was razem ponownie, pokazujemy, dlaczego lata walki o wolność mają znaczenie” — napisał szef MSZ na platformie X.

Jaki jest kontekst

Siarhiej Cichanouski znalazł się w grupie 14 uwolnionych więźniów — wynika z wpisu amerykańskiego prawnika Johna Coalego. „Silnie przywództwo Donalda Trumpa doprowadziło dziś do uwolnienia na Białorusi 14 więźniów” – napisał w serwisie X adwokat, dziękując jednocześnie władzom Litwy za współpracę i pomoc.

Odsiadujący wyrok 18 lat więzienia mąż Cichanouskiej został w 2023 roku skazany na dodatkowe półtora roku za niepodporządkowanie się personelowi kolonii karnej.

W sobotę przywódca Białorusi Aleksander Łukaszenko spotkał się w Mińsku z Keithem Kelloggiem. Rozmowa odbyła się w Pałacu Niepodległości, siedzibie Łukaszenki. Według państwowej agencji BiełTA Łukaszenko ocenił, że wizyta amerykańskiego urzędnika „narobiła dużo szumu na świecie”.

Z kolei Kellog wskazał, że „żyjemy w bardzo niebezpiecznych czasach, kiedy kryzysy, z którymi się mierzymy, mogą gwałtownie eskalować, narastać, jeśli nie będziemy mądrzy i sprawiedliwi”.

Reuters podaje, że Białoruś uwolniła w sumie 14 więźniów politycznych. Wolność odzyskało trzech Polaków, pięciu Białorusinów, dwóch Japończyków, dwóch Łotyszy, Estończyk i Szwed. Nie podano jednak ich nazwisk.

Swiatłana Cichanouska została kandydatką w wyborach prezydenckich na Białorusi w 2020 roku po tym, gdy władze nie pozwoliły jej mężowi zarejestrować swej kandydatury. Cichanouski został zatrzymany 29 maja 2020 roku podczas pikiety przedwyborczej i od tamtej pory był więziony. W grudniu 2021 roku został skazany na 18 lat więzienia m.in. za „organizację zamieszek”.

Czytaj więcej tekstów OKO.press

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło

Nadieżda Rossinskaja, znana również jako Nadin Geisler, była aktywistką i założycielką organizacji o nazwie „Armia Piękności”, która – według „The Moscow Times” – w latach 2022–2023 pomogła około 25 tys. osób mieszkających na okupowanych przez Rosję terenach Ukrainy.

Sąd w obwodzie biełgorodzkim, na południowym zachodzie Rosji, skazał aktywistkę na 22 lata więzienia za „zdradę stanu” i „terroryzm”. Informację podał jej adwokat oraz lokalne media.

Rossinskaja została zatrzymana w lutym 2024 roku. Początkowo oskarżono ją o „nawoływanie do działań zagrażających bezpieczeństwu państwa”. Chodziło o publikowanie w mediach społecznościowych wezwań do przekazywania darowizn na rzecz Sił Zbrojnych Ukrainy. Potem zarzuty zaostrzono -- miała rzekomo finansować terroryzm i działać na szkodę Rosji.

W areszcie śledczym dziewczyna zaczęła mieć problemy zdrowotne: cierpiała na tachykardię, problemy ze wzrokiem, silne bóle głowy i osłabienie, przez co nie mogła ustać na nogach.

Przed rosyjską inwazją na Ukrainę Rossinskaja pracowała jako fotografka. Potem zbierała fundusze dla uchodźców i ewakuowała zwierzęta z Ukrainy. Jak podaje BBC, aktywistka pomogła kobiecie z Ukrainy odnaleźć zaginione dzieci. Mieszkanka obwodu charkowskiego znalazła się po przeciwnej stronie frontu i straciła z nimi kontakt. Po kilku miesiącach poszukiwań aktywistce udało się odnaleźć dzieci w jednym z regionów Rosji, co umożliwiło ponowne zjednoczenie rodziny.

Rossinskaja uciekła z kraju w maju 2023 roku do Gruzji, po tym, jak rosyjska policja zatrzymała młodą kobietę, która wpłaciła darowiznę na rzecz jej działalności. Jednak kilka miesięcy później wróciła do Rosji, by pomagać dalej.

W październiku 2024 roku rosyjskie władze wpisały Rossinskają na listę terrorystów i ekstremistów. Aktywistka w oficjalnym rejestrze widnieje jako urodzona w Kazachstanie w 1995 roku.

W czwartek 19 czerwca prokuratura zażądała dla niej 27 lat więzienia. Jej adwokat wnioskował o uniewinnienie.

Sama Rossinskjaa zadeklarowała, że jeśli sędzia nie zdecyduje się jej uniewinnić, to chce kary 27 lat i jednego dnia więzienia – „dla ustanowienia nowego rosyjskiego rekordu”.

Taki wyrok byłby dłuższy niż ten, który otrzymała Daria Trepowa – Rosjanka skazana za podłożenie bomby i zamach, w którym zginął prorosyjski bloger w 2023 roku. Kara, którą odbywa Trepowa, jest jak dotąd najdłuższą karą dla kobiety we współczesnej Rosji.

W piątek Wojskowy Sąd Okręgowy Drugiego Zachodniego Okręgu uznał Rossinskają winną wszystkich trzech zarzutów i skazał na 22 lata więzienia.

Dodatkowo sąd nałożył na aktywistkę grzywnę w wysokości 320 tys. rubli (około 4 tys. dolarów) – poinformował jej adwokat, Aleksiej Pryanisznikow.

Jaki jest kontekst

Od rozpoczęcia inwazji na Ukrainę w lutym 2022 roku, rosyjskie władze systematycznie zaostrzają represje wobec wszelkich przejawów sprzeciwu wobec wojny i reżimu. Wprowadzone w ekspresowym tempie przepisy, pozwalają karać obywateli za „dyskredytowanie armii”, „wspieranie terroryzmu” czy „zdradę stanu”.

Liczba postępowań karnych w Rosji za terroryzm, szpiegostwo i współpracę z obcym państwem gwałtownie wzrosła od początku pełnoskalowej wojny w Ukrainie, czyli ponad trzy lata temu. Według rosyjskiego stowarzyszenia prawniczego Pierwyj Otdieł cytowanego przez Reuters, w 2024 roku za tego typu przestępstwa skazano 359 osób. Praktycznie każda forma solidarności z Ukrainą może być interpretowana przez służby jako zdrada.

Czytaj inne teksty OKO.press

Przeczytaj także: